Πώς η βικτωριανή εμμονή για την τάξη δημιούργησε τον κύβο ζάχαρης!
Τι συμβαίνει όταν η τρελή επιστήμη συναντά την καλή νοικοκυρά; Η αποθέωση της εφευρετικότητας στα τρόφιμα του 1800 φθάνει μέχρι τις ημέρες μας!
Από τη Μαρία Καλοπούλου
Το 1840, η γλύκανση του τσαγιού σας θα ήταν μία περίπλοκη υπόθεση. Γιατί ο κώνος της επεξεργασμένης ζάχαρης που θα αγοράζατε από το μπακάλικό σας, θα απαιτούσε μετά ένα τεράστιο σιδερένιο ψαλίδι ή κάτι σαν μπαλτά για να μπορέσετε να την κόψετε…
Στη Μοράβια, τότε τμήμα της αυστριακής αυτοκρατορίας, τώρα περιοχή της ανατολικής Τσεχίας, η σύζυγος του Jakub Kryštof Rad δεν ήταν ικανοποιημένη με αυτή τη δύσκολη κατάσταση. Μετά από πάρα πολλούς τραυματισμούς της, όπως λέει η ιστορία, έθεσε στον σύζυγό της το θέμα, (ο οποίος ήταν ο διευθυντής μίας βιομηχανίας επεξεργασίας ζάχαρης στην πόλη Da?ice). Απαίτησε να δημιουργήσει κάτι που θα αποτελούσε μία μικρή, ατομική μερίδα ζάχαρης που να διαλύεται εύκολα στο τσάι της. Η απάντηση του Rad, (κατοχυρωμένη με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας το 1843), ήταν ο κύβος ζάχαρης!
Μετά από τρίψιμο, εφύγρανση και συμπίεση της ζάχαρης σε μια μήτρα των 400 θηκών, αφήνοντάς την να στεγνώσει όλη τη νύχτα, το εργοστάσιο του Rad ήταν σε θέση να αποδώσει τέλειες, ομοιόμορφες και ατομικής χρήσης μερίδες ζάχαρης. Μετά την επιτυχία τους στο σπίτι, ο Rad αφιέρωσε μια γωνιά τής παραγωγής του εργοστασίου στη νέα του εφεύρεση και με ένα ελάχιστο προσωπικό από γυναίκες και νεαρά κορίτσια σύντομα παρήγαγε 10 τόνους κύβους την ημέρα, πουλώντας τους σε όλη την Ευρώπη αλλά κυρίως στη Βιέννη, όπου τα διαδεδομένα καφέ της πόλης «πεινούσαν» για μια ευκολότερη χρήση της ζάχαρης στον καφέ που σέρβιραν.
Ο κύβος έκανε το βρετανικό ντεμπούτο του το 1875, όταν ο Henry Tate, ένας μεγιστάνας του εμπορίου ζάχαρης (και ιδρυτής της διάσημης Tate Gallery του Λονδίνου), αγόρασε το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για μια νέα διαδικασία κατασκευής κύβων ζάχαρης από έναν Γερμανό τον Eugen Langen. Αντί να ασχολείται με ακατέργαστους όγκους ζάχαρης, η διαδικασία του Langen ήταν να γίνεται επεξεργασία με φυγόκεντρο και στη συνέχεια, άφηνε τη ζάχαρη να σκληρύνει σε τούβλα που πριονίζονταν σε κύβους με το χέρι. Σε αυτή τη φάση, τα εργοστάσια επεξεργασίας ζάχαρης σε ολόκληρη την Ευρώπη και στις Η.Π.Α. ανταγωνίστηκαν για να βρουν την πιο αποτελεσματική μέθοδο «κυβισμού» των προϊόντων τους. Ο Tate ήταν από τους πιο αποτελεσματικούς.
Αλλά γιατί ο κύβος;
Θα μπορούσαν να δώσουν ένα οποιοδήποτε ή καθόλου σχήμα. Γιατί όλοι συναίνεσαν στη μορφή του κύβου; Είναι αλήθεια ότι οι κύβοι είναι το ιδανικό σχήμα για βιομηχανική παραγωγή και διανομή: είναι ομοιόμορφοι, στοιβάζονται και μεταφέρονται εύκολα. Αλλά το πιο σημαντικό, οι κύβοι ενσωμάτωσαν τις πολύ σημαντικές βικτωριανές αξίες της τάξης και της λογικής!
Ο βιομηχανικός κόσμος της Βικτωριανής εποχής προσπάθησε με κάθε κόστος να ελέγξει τον φυσικό κόσμο, και η ζάχαρη – ένας αστραφτερός λευκός κρύσταλλος που προέρχεται από ακατάστατη φυτική ύλη – ήταν η απόλυτη απόδειξη αυτής της γνώσης! Ο κύβος λοιπόν αποδείκνυε καθαρά και τελειωτικά ότι όλα υπακούν στους νόμους της επιστήμης.
Μετά από μια σταθερή παρουσία στα μέσα του 20ου αιώνα που τροφοδοτήθηκε από νέες χρήσεις της ζάχαρης σε κοκτέιλ, ο κύβος ζάχαρης έχασε… έδαφος στο δεύτερο μισό του αιώνα, αφού αντικαταστάθηκε με χάρτινα φακελάκια με τριμμένη ζάχαρη.
Σήμερα, όμως, μοιάζει να επιστρέφουμε στην προ-βιομηχανική κατάσταση με έναν περίεργο τρόπο. Αφ΄ενός, οι κύβοι ζάχαρης ποτέ δεν χάθηκαν και αφ΄ετέρου παραμένει πάντα ο κύριος τρόπος σερβιρίσματος ζάχαρης σε οποιοδήποτε καφέ, εστιατόριο και μπαρ υψηλής κλάσης και αισθητικής!
