Μία ασθένεια θα μπορούσε να σημάνει το οριστικό τέλος για τα εσπεριδοειδή!
Εάν οι παγκόσμιες γεωργικές αρχές δεν συνεννοηθούν αρκετά σύντομα, ο πρωινός χυμός πορτοκαλιού σας μπορεί να εξαφανιστεί από τα ράφια των σούπερ μάρκετ και των μανάβικων– οριστικά. Η κατάσταση έχει γίνει κρίσιμη στις καλλιέργειες εσπεριδοειδών.
Γράφουν: Ραφαέλ Μοριγιόν, Διευθυντής ερευνών στο CIRAD – μοριακός φυσιολόγος, Barbara Hufnagel, Ερευνήτρια γονιδιωματικής και φυτικής γενετικής, CIRAD, Patrick Ollitrault, Ερευνητής στη γενετική και τη γονιδιωματική, CIRAD, Virginie Ravigné, Ερευνήτρια στην οικολογία μικροβιακών και ιικών κοινοτήτων, CIRAD (Γαλλικό Κέντρο Γεωργικής Έρευνας Διεθνούς Ανάπτυξης)
Τις τελευταίες δεκαετίες, μια ασθένεια που ονομάζεται Huanglongbing (HLB), γνωστή και ως ασθένεια «πρασίνισης των εσπεριδοειδών», έχει καταστρέψει τους οπωρώνες στην Ασία, στην Αμερική και σε πολλές αφρικανικές χώρες. Αν και η παγκόσμια παραγωγή έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια χάρη στην ισχυρή ζήτηση της αγοράς και τις νέες φυτεύσεις, η αδιάκοπη επέκταση της νόσου οδηγεί τους καλλιεργητές να φοβούνται τα χειρότερα.
Οι οικονομικές επιπτώσεις είναι δραματικές σε ορισμένες χώρες. Στη Βραζιλία, η παραγωγή μειώθηκε περισσότερο από 20%, έχει αγγίξει το 60% στη Γουαδελούπη και έπεσε κατακόρυφα περισσότερο από 90% στη Φλόριντα.
Η Φλόριντα, γνωστή παραγωγός πορτοκαλιών, είδε χιλιάδες θέσεις εργασίας στον τομέα των εσπεριδοειδών να εξαφανίζονται. Παντού έχουν τεθεί σε εφαρμογή δραστικά μέτρα καραντίνας και διαχείρισης. Η τιμή του χυμού πορτοκαλιού έχει διπλασιαστεί σε διάστημα ενός έτους, με τους παραγωγούς να παλεύουν τώρα να αντιμετωπίσουν την κατάσταση.
Τι είναι αυτή η ασθένεια
Η ασθένεια προκαλείται από ένα βακτήριο του γένους Candidatus Liberibacter, το οποίο παρασιτοποιεί τα αγγεία που φέρουν τον χυμό, το φλόωμα. Αντιμέτωπα με το βακτήριο, τα δέντρα αντιδρούν παράγοντας ένα σάκχαρο που είναι γνωστό ως καλόζη, το οποίο συσσωρεύεται στα αγγεία και τα πνίγει, ακριβώς όπως σε μια θρόμβωση.
Ο καρπός παραμορφώνεται, χρωματίζεται ασυνήθιστος και γίνεται πικρός, καθιστώντας αδύνατη την πώλησή του. Στη συνέχεια τα κλαδιά σβήνουν. Αυτά τα συμπτώματα ξεκινούν από ένα κλαδί πριν εξαπλωθούν σε ολόκληρο το δέντρο. Μετά από μερικά χρόνια, προκαλείται αναπόφευκτα ο θάνατος των δέντρων.
Τα προϊόντα φωτοσύνθεσης SEE που συντίθενται στα φύλλα δεν κατανέμονται πλέον σε όλο το δέντρο. Μετά από μια μακρά ασυμπτωματική φάση, αποκαλύπτονται εσωτερικές βλάβες με τη μορφή κίτρινου στίγματος στα φύλλα.
Ένα βακτήριο που μεταδίδεται από τα έντομα
Το βακτήριο μεταδίδεται από δύο έντομα της οικογένειας των ψυλλίδων. Με διάμετρο μεταξύ 2 και 5 χιλιοστών, αυτά τα μικρά φτερωτά έντομα, όπως οι αφίδες, τρέφονται εισάγοντας σε βάθος τα λεπτά ρύγχη τους στα δέντρα για να ρουφήξουν τον χυμό.
Όταν τρέφονται με πολύ νεαρούς βλαστούς εσπεριδοειδών που φέρουν τη νόσο HLB, μπορούν να συλλάβουν το βακτήριο, το οποίο στη συνέχεια αναπτύσσεται σε αυτά και μεταφέρεται σε άλλα δέντρα, με τον ίδιο τρόπο που τα κουνούπια μεταδίδουν τους ιούς του δάγκειου πυρετού.
Οι ψυλλίδες είναι εξαιρετικά αποτελεσματικές στη μετάδοση του βακτηρίου. Ένα μόνο δάγκωμα μπορεί να είναι αρκετό για τη μετάδοση της νόσου. Η ασιατική ψυλλίδα (Diaphorina citri) τροπικής και υποτροπικής προέλευσης έχει παρατηρηθεί μέχρι στιγμής στην Ασία, τη Νότια Αμερική, την Καραϊβική, τη Φλόριντα και την Καλιφόρνια. Η αφρικανική ψυλλίδα (Trioza erytreae) προσαρμόζεται καλύτερα στις ψυχρές συνθήκες ορισμένων αφρικανικών οροπεδίων.
Επί του παρόντος, από τις σημαντικότερες περιοχές καλλιέργειας εσπεριδοειδών στον κόσμο, μόνο η λεκάνη της Μεσογείου και η Αυστραλία είναι απαλλαγμένες από την ασθένεια.
Ωστόσο, η αφρικανική ψυλλίδα, παρόλο που δεν φέρει τη νόσο, έχει ήδη εισχωρήσει στην Ισπανία και την Πορτογαλία από το 2014 και το 2015 αντίστοιχα.
Η ασιατική ψυλλίδα, η οποία θεωρείται ο πιο αποτελεσματικός φορέας για τη μετάδοση του βακτηρίου, εντοπίστηκε στο Ισραήλ το 2021. Πιο πρόσφατα, το καλοκαίρι του 2023, το ίδιο αυτό έντομο εντοπίστηκε για πρώτη φορά στην Ευρώπη στην Κύπρο.
Υπάρχουν υποψίες ότι αυτές οι μετακινήσεις σε μεγάλες αποστάσεις θα μπορούσαν να συνδέονται με το εμπόριο φυτών εσπεριδοειδών ή τη μεταφορά καλλωπιστικών φυτών από ταξιδιώτες. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή θα μπορούσαν επίσης να είναι ευνοϊκές για την προσαρμογή του D. citri σε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου.
Χάθηκαν δισεκατομμύρια δολάρια
Στη Φλόριντα, τα εσπεριδοειδή έχουν καταστραφεί σε διάστημα είκοσι ετών και η παραγωγή πορτοκαλιού έχει μειωθεί περισσότερο από 60%. Η βιομηχανία χυμού πορτοκαλιού της Φλόριντα έχει χάσει περισσότερα από 3 δισεκατομμύρια δολάρια και σχεδόν το 50% των σχετικών θέσεων εργασίας.
Προσθέστε σε αυτό και τους τυφώνες των προηγούμενων ετών, που επιδείνωσαν το πρόβλημα προκαλώντας την πτώση καρπών από δέντρα που έχουν ήδη εξασθενήσει από την ασθένεια.
Καθώς η έρευνα δεν έχει να προσφέρει άμεση λύση, ορισμένοι πιστεύουν ότι η βιομηχανία εσπεριδοειδών της Φλόριντα έχει τελειώσει, ενώ απειλούνται και οι άλλες νότιες πολιτείες των Ηνωμένων Πολιτειών.
Παρά τις τεράστιες προληπτικές προσπάθειες, η ασθένεια εξελίσσεται στην Καλιφόρνια. Συνολικά, δισεκατομμύρια δολάρια έχουν επενδυθεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες για την καταπολέμηση της νόσου παγκοσμίως, αλλά δεν έχει βρεθεί μόνιμη λύση.
Στη Βραζιλία, στην πολιτεία του Σάο Πάολο, όπου η ασθένεια είναι παρούσα από το 2004, η εκρίζωση μολυσμένων δέντρων και η μαζική χρήση φυτοφαρμάκων –έως και περισσότερες από 46 θεραπείες ετησίως– κατά πληθυσμών ψυλλίδων, κατέστησε δυνατό τον περιορισμό του ποσοστού μόλυνσης των δέντρων σε περίπου 20% τις τελευταίες δύο δεκαετίες.
Ωστόσο, τους τελευταίους μήνες, το ποσοστό μόλυνσης έχει αυξηθεί σχεδόν στο 38% στις μεσαίου μεγέθους καλλιέργειες, υποδηλώνοντας την εμφάνιση αντοχής στα φυτοφάρμακα από τις ψυλλίδες και την επιδείνωση του ελέγχου του φορέα της νόσου.
Αυτή η κατάσταση οδηγεί τους επενδυτές να φυτεύουν σε περιοχές όπου δεν υπάρχουν ψυλλίδες ή υπάρχουν μόνο σε περιορισμένο βαθμό, όπως η πολιτεία Minas Gerais.
Πολλή εντατική έρευνα
Στη λεκάνη της Μεσογείου, η μεγαλύτερη προτεραιότητα είναι ο περιορισμός των πληθυσμών των ψυλλίδων μέσω του βιολογικού ελέγχου. Η Πορτογαλία και η Ισπανία πραγματοποιούν επί του παρόντος επιτυχημένες μαζικές απελευθερώσεις παρασιτοειδών ψύλλων, μικρών εντόμων που γεννούν τα αυγά τους σε ψυλλίδες και των οποίων οι προνύμφες αναπτύσσονται στη συνέχεια εις βάρος τους, καταβροχθίζοντάς τα από το εσωτερικό. Το σχέδιο είναι να ακολουθηθεί αυτή η πολιτική και στην Κύπρο.
Οι επιστήμονες θα προσπαθήσουν επίσης να αποτρέψουν το βακτήριο με βιοπαρακολούθηση της περιοχής μέσω τακτικών δειγματοληψιών σε όλη την περιοχή της Μεσογείου. Σε περίπτωση θετικών αποτελεσμάτων, αυτό θα πρέπει να οδηγήσει σε άμεσο ξερίζωμα μολυσμένων δέντρων προκειμένου να εξαλειφθούν οι πηγές μόλυνσης.
Τέλος, είναι σημαντικό να ενημερώνεται όχι μόνο ο κλάδος της καλλιέργειας εσπεριδοειδών, αλλά και το ευρύ κοινό, για τους κινδύνους που ενέχει η μετακίνηση φυτών, καθώς η εισαγωγή και η χρήση μοσχευμάτων από μολυσμένες περιοχές σε μη μολυσμένες περιοχές είναι η κύρια πηγή νέων εστίες της νόσου.
Η ΕΕ έχει ήδη λάβει το μέτρο του προβλήματος κατηγοριοποιώντας τα βακτήρια HLB και τους φορείς ψυλλιδίων τους ως οργανισμούς καραντίνας προτεραιότητας, απαιτώντας από τα κράτη μέλη να καταρτίσουν κατάλληλα σχέδια επιτήρησης και έκτακτης ανάγκης.
Στη Γαλλία, τα τμήματα που είναι αρμόδια για την επιτήρηση και η ερευνητική κοινότητα έχουν αναπτύξει ειδική μονάδα εντός της Εθνικής Πλατφόρμας Επιδημιολογικής Επιτήρησης για την Υγεία των Φυτών καθώς και πολλά ερευνητικά έργα που βασίζονται στη δράση.
Όλα τα καλλιεργούμενα εσπεριδοειδή είναι ευάλωτα στο HLB και η έρευνα σε ανθεκτικές ποικιλίες και υποκείμενα αποτελεί πλέον βασικό τομέα έρευνας με σκοπό την ανάπτυξη βιώσιμων συστημάτων παραγωγής.
Πρόσφατη έρευνα υποδηλώνει ότι ορισμένοι γονότυποι που σχετίζονται με τα καλλιεργούμενα εσπεριδοειδή μπορεί να είναι πιο ανθεκτικά. Επομένως, αυτό το είδος ποικιλίας μελετά το Γαλλικό Κέντρο Γεωργικής Έρευνας Διεθνούς Ανάπτυξης (CIRAD) και οι συνεργάτες του για να κατανοήσουν τα βιολογικά χαρακτηριστικά που διέπουν τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ του βακτηρίου και των φυτών εσπεριδοειδών.
Αυτό περιλαμβάνει την ανάπτυξη πληθυσμών υβριδίων μεταξύ ανθεκτικών και ευάλωτων ατόμων και τη μέτρηση της αντοχής τους στην ασθένεια. Οι γενετικές και γονιδιωματικές μελέτες που πραγματοποιήθηκαν σε αυτό το φυτικό υλικό θα μας επιτρέψουν να αναγνωρίσουμε τα γονίδια που σχετίζονται με τους μηχανισμούς αντίστασης.
Τελικά, θα είναι δυνατό στη συνέχεια, μέσω νέων διασταυρώσεων μεταξύ προεπιλεγμένων γονότυπων ή βιοτεχνολογικών προσεγγίσεων, να προταθούν υποκείμενα και ποικιλίες ανθεκτικές στην ασθένεια, ανοίγοντας τον δρόμο για την καλλιέργεια εσπεριδοειδών που δεν απαιτεί πλέον τη μαζική χρήση φυτοφαρμάκων στους οπωρώνες.
Πηγή: www.theconversation.com
