Κλιματιστικά: Μία «δροσερή» ιστορία!
Η ζέστη και η υγρασία, που κάνει ακόμα χειρότερη την αίσθησή της, είναι ένας «θανατηφόρος» συνδυασμός. Ιδιαίτερα, τα τελευταία χρόνια είναι ένα φαινόμενο που παρουσιάζεται πιο συχνά και από πιο νωρίς. Ευτυχώς, υπάρχουν τα κλιματιστικά, που σώζουν την κατάσταση τις καυτές νύχτες στα υπνοδωμάτια και τις ημέρες καύσωνα στους επαγγελματικούς χώρους. Δεν είναι όμως, κάτι καινούργιο! Από την αρχαιότητα, οι άνθρωποι αναζητούσαν τρόπους για να δροσίζονται… και η ιστορία ξεκινά!
Από τη Νικολέτα Γιαννοπούλου
Από την αρχαιότητα οι άνθρωποι είχαν διάφορους τρόπους για να δροσίζονται, η τεχνολογία των κλιματιστικών, όμως, έχει εξελιχθεί ουσιαστικά τον τελευταίο αιώνα στις ΗΠΑ που καταναλώνουν ενέργεια για ψύξη όσο όλες οι υπόλοιπες χώρες μαζί!
Η ιστορία ξεκινά από την Αρχαία Αίγυπτο
Από ό,τι φαίνεται, οι βασικές αρχές του «κλιματισμού» εφαρμόστηκαν για πρώτη φορά από τους αρχαίους Αιγύπτιους, οι οποίοι κρεμούσαν καλάμια στα παράθυρα των σπιτιών και τα κατάβρεχαν με νερό.
Το νερό εξατμιζόταν ψύχοντας τον αέρα, που έμπαινε από τα παράθυρα, και έτσι δροσιζόταν το εσωτερικό των κτιρίων. Ένα είδος ανεμιστήρα έπαιζαν και τα τεράστια φτερά σαν βεντάλιες που κινούνταν από τους δούλους δημιουργώντας αέρα για τους λίγους και ευνοούμενους βέβαια, στην αυλή των Φαραώ.
Και στην αρχαία Ρώμη, οι προύχοντες δρόσιζαν τις κατοικίες τους διοχετεύοντας νερό από τα υδραγωγεία στο εσωτερικό των περιμετρικών τοίχων.
Την εποχή της δυναστείας Χαν (206 π.Χ. – 220 μ.Χ.), ένας Κινέζος εφευρέτης επινόησε τον περιστρεφόμενο ανεμιστήρα, ο οποίος με τον καιρό εξελίχθηκε σε αυτό που γνωρίζουμε σήμερα.
Ενώ, κατά τη δυναστεία Τανγκ (618-907 μ.Χ.) κατασκευάστηκε η αυτοκρατορική Αίθουσα Δροσιάς με ανεμιστήρες και σιντριβάνια.
Αρκετούς αιώνες αργότερα οι Ευρωπαίοι έκαναν διάφορες προσπάθειες «για να μετατρέψουν το καλοκαίρι σε χειμώνα», όμως, τελικά η εφεύρεση του κλιματισμού με ηλεκτρισμό αποδίδεται σε έναν Αμερικανό.
Τα ενδιάμεσα βήματα
Το 1748, ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Γλασκόβης Γουίλιαμ Κούλεν κατάφετε να δημιουργήσει τεχνολογία ψύξης εξατμίζοντας υγρά σε κενό αέρος.
Περίπου 100 χρόνια αργότερα, το 1842, ο Τζον Γκόρι, γιατρός στη Φλόριντα, χρησιμοποίησε τεχνολογία συμπίεσης για να ψύχει τον αέρα, και να ανακουφίζει τους ασθενείς του που έπασχαν από τροπικές ασθένειες.
Ο Γκόρι είχε οραματιστεί ένα κεντρικό σύστημα κλιματισμού που θα μπορούσε να δροσίσει ολόκληρες πόλεις! Αποκαλούσε την εφεύρεσή του «μηχανή πάγου» αλλά δεν κατάφερε να την πατεντάρει, καθώς τον πολέμησε το λόμπι των εμπόρων που έφερνε πάγο από τον Βορρά!
Τα κλιματιστικά εφευρέθηκαν χάρη… στην εκτύπωση!
Τα κλιματιστικά μηχανήματα δεν επινοήθηκαν για χάρη της άνεσης των ανθρώπων, αλλά για να σωθεί η φήμη μίας λιθογραφικής εταιρείας!
Στις αρχές του 20ου αιώνα, η υγρασία άρχισε να απειλεί τη φήμη που είχε αποκτήσει η εταιρεία «Brooklyn’s Sackett-Wilhelms Lithographic and Publishing Company» χάρη στην υψηλή ποιότητα των έγχρωμων εκτυπώσεών της.
Μετά από δύο υπερβολικά θερμά καλοκαίρια, όμως, η επιχείρηση διαπίστωσε ότι τα προβλήματα που είχαν δημιουργηθεί (φουσκωμένες σελίδες και θολές εκτυπώσεις) έπρεπε να βρεθεί τρόπος να λυθούν.
Ο 25χρονος μηχανικός, ο Γουίλις Κάριερ, δημιούργησε ένα πρωτόγονο σύστημα ψύξης για τη μείωση της υγρασίας γύρω από τον εκτυπωτή χρησιμοποιώντας έναν βιομηχανικό ανεμιστήρα που έστελνε αέρα πάνω σε πηνία ατμού γεμάτα με κρύο νερό.
Η υγρασία συμπυκνωνόταν επάνω στα πηνία και παρήγαγε ψυχρό αέρα. Με την εφεύρεση αυτή όχι μόνο λύθηκε το πρόβλημα, αλλά επιπλέον διαπιστώθηκε ότι οι άνθρωποι ένιωθαν πιο άνετα.
Ακόμη και ο Κάριερ, όμως, γνώριζε ότι εφεύρεσή του δεν ήταν ο αποτελεσματικότερος τρόπος για τον έλεγχο της υγρασίας, συνέχισε, λοιπόν, να πειραματίζεται με την τεχνολογία μέχρι που το 1922, δημιούργησε το «Centrifugal Refrigeration Compressor», ένα ασφαλέστερο, μικρότερο και ισχυρότερο μηχάνημα, που υπήρξε ο πρόδρομος των σύγχρονων κλιματιστικών.
Ένα από εκείνα τα πρώτα μηχανήματα εκτίθεται στο Εθνικό Μουσείο Αμερικανικής Ιστορίας Smithsonian, προς τιμήν του δημιουργού του.
Ο κλιματισμός θέτει και ηθικά ζητήματα!
Επί αιώνες οι Αμερικανοί άναβαν φωτιές μέσα στα σπίτια τους για να τα κρατούν ζεστά, όμως η ιδέα ενός συστήματος ψύξης ήταν κάτι άλλο.
Ο Πίτερ Λιμπχολντ, ιστορικός της τεχνολογίας και επιμελητής του μουσείου Smithsonian, αναφέρει ότι οι προσπάθειες για τον έλεγχο του περιβάλλοντος έθεταν επίσης ηθικά ζητήματα:
«Υπήρχε η αντίληψη ότι η προσπάθεια ελέγχου του περιβάλλοντος ήταν ενάντια στο θέλημα του Θεού», λέει.
Αλλά ο κλιματισμός έγινε σιγά-σιγά αποδεκτός και τα μηχανήματα του Κάριερ αποδείχτηκαν περιζήτητα. Οι βιομηχανίες κάθε είδους, από δερμάτινα είδη μέχρι τρόφιμα, γνώριζαν καλά πόσο πολύ απειλητική ήταν η αλλαγή των καιρικών συνθηκών για την παραγωγή τους. Η συσκευή του Κάριερ, λοιπόν, είχε προκαλέσει το ενδιαφέρον τους, ειδικά μετά την ενθουσιώδη κάλυψη του Τύπου.
Από τη βιομηχανία… στο σινεμά
Και ενώ ο κλιματισμός έμπαινε μαζικά στη βιομηχανία, δημοφιλής στο ευρύ κοινό έγινε χάρη στο σινεμά. Οι Nickelodeons ήταν οι πρώτες κλειστές κινηματογραφικές αίθουσες που πρόσφεραν φθηνή ψυχαγωγία στις ΗΠΑ, το κοινό τους, όμως υπέφερε μέσα στους μικρούς, σκοτεινούς χώρους από τη μυρωδιά του αέρα που δεν ανανεωνόταν και του ιδρώτα.
Σε μια προσπάθεια, λοιπόν, να προσελκύσουν θεατές από τη μεσαία και την ανώτερη τάξη, οι κινηματογράφοι εξοπλίστηκαν με την τεχνολογία του Κάριερ.
Γύρω στο 1919, η «επανάσταση» είχε συντελεστεί και αρκετοί κατασκευαστές μηχανημάτων ψύξης τα παρέδιδαν στις κινηματογραφικές αίθουσες της Αμερικής.
Και όχι μόνο αυτό! Ακριβώς κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Κραχ οι άνθρωποι συνέρρεαν στις κλιματιζόμενες κινηματογραφικές αίθουσες για να δροσιστούν μετά… θεάματος. Τα μεγάλα στούντιο λοιπόν, αποφάσισαν να κάνουν τις πρεμιέρες των μεγάλων ταινιών τους, όχι πλέον τον χειμώνα αλλά το καλοκαίρι!
Όμως μόνο στα μέσα του 20ου αιώνα, όταν η χώρα ανυπομονούσε πλέον να βγει από τη σκιά του πολέμου και να αγκαλιάσει ένα νέο όραμα ευημερίας, ο κλιματισμός έγινε αναπόσπαστο στοιχείο στα αμερικανικά νοικοκυριά.
Το 1945, το περιοδικό Life δημοσιεύει σχετικό θέμα αναλύοντας πώς ο κλιματισμός μετά τον Πόλεμο γίνεται αρκετά προσιτός για οικιακή χρήση.
Η τεχνολογία περιγράφηκε ως προπολεμική πολυτέλεια, που κατασκευαζόταν πλέον σε μεγάλες ποσότητες και πουλιόταν με μέτριο κόστος στη μεταπολεμική αγορά μαζικής κατανάλωσης.
Έτσι, οι ΗΠΑ, έχουν την πιο γρήγορη εξάπλωση των κλιματιστικών από την επαγγελματική χρήση στις ιδιωτικές κατοικίες στα μέσα του 20ού αιώνα, δηλαδή πολύ πριν από άλλες χώρες.
Κλιματιστικά και περιβάλλον
Από τη βιομηχανία στις κατοικίες και τα μέσα μεταφοράς αρχικά, η τεχνολογία ψύξης θεωρήθηκε εργαλείο για την ενίσχυση της παραγωγικότητας στην βιομηχανία των Ηνωμένων Πολιτειών, σήμερα, όμως, είναι πλέον απαραίτητη στις αμερικανικές κατοικίες και τα μέσα μεταφοράς.
Και ενώ σε άλλα μέρη του κόσμου με θερμό κλίμα οι άνθρωποι εξακολουθούν να δροσίζονται εδώ και αιώνες με ανεμιστήρες, σιντριβάνια και φυσικά συστήματα εξαερισμού, οι Η.Π.Α. καταναλώνουν ενέργεια για τον κλιματισμό περισσότερη από όση όλες οι υπόλοιπες χώρες μαζί.
Το 2016, οι Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμοποίησαν περίπου 616 τεραβατώρες (TWh) ηλεκτρικής ενέργειας για τον κλιματισμό, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση με πληθυσμό μιάμιση φορά μεγαλύτερο, χρησιμοποίησε μόλις 152 τεραβατώρες για τον ίδιο σκοπό.
Οι διαφορές είναι ακόμα πιο έντονες αν συγκρίνουμε τις ΗΠΑ με λιγότερο αναπτυγμένα κράτη. Η Ινδία, με πληθυσμό περίπου τέσσερις φορές μεγαλύτερο και υψηλότερες μέσες θερμοκρασίες από τις Ηνωμένες Πολιτείες, χρησιμοποιεί περίπου 91 τεραβατώρες ηλεκτρικής ενέργειας για κλιματισμό.
Αλλά με την κλιματική αλλαγή και την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη, η αυξημένη ζήτηση ενέργειας δημιουργεί προκλητικές ερωτήσεις σχετικά με το περιβαλλοντικό κόστος της άνεσης και της επιβίωσης σε εξαιρετικά ζεστά κλίματα.
Το 2011, η έρευνα της Επιτροπής για την Οικιακή κατανάλωση Ενέργειας των ΗΠΑ έδειξε ότι το 87% των νοικοκυριών στις ΗΠΑ διαθέτουν κλιματισμό, σε σύγκριση με το 11% στη Βραζιλία και μόλις το 2% στην Ινδία.
Οι πιο καθαρές και αποδοτικές τεχνολογίες ως απάντηση στις περιβαλλοντικές ανησυχίες είναι το πιθανότερο, παρά ο περιορισμός της χρήσης τους.
Τι γίνεται στην Ελλάδα;
Στην Ελλάδα Σύμφωνα με έρευνα της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, που διενεργήθηκε για πρώτη φορά κατά το χρονικό διάστημα Οκτωβρίου 2011 – Σεπτεμβρίου 2012 για την κατανάλωση ενέργειας στα ελληνικά νοικοκυριά, κατά μέσο όρο για την ψύξη της κατοικίας καταναλώνεται το 4,9% της συνολικής ετήσιας ηλεκτρικής ενέργειας.
Για την ψύξη, 6 στα 10 νοικοκυριά χρησιμοποιούν κάποιο σύστημα για να ψύχουν την κατοικία τους (ολόκληρη ή τμήμα αυτής) κατά τους ζεστούς μήνες του έτους.
Το σύστημα αυτό σε ποσοστό 99,7% αφορά ανεξάρτητες μονάδες κλιματισμού (split units), ενώ κεντρικά συστήματα ψύξης καταγράφονται μόλις για το 0,3 % των νοικοκυριών.
Το 66,1% των νοικοκυριών, που χρησιμοποιούν κάποιο σύστημα για να ψύχουν την κατοικία τους, κάνει χρήση ανεξάρτητων μονάδων κλιματισμού 2- 4 μήνες τον χρόνο, ενώ το 30,9% λιγότερο από 2 μήνες.
Αναφορικά με την ημερήσια λειτουργία των συστημάτων ψύξης, τα μισά περίπου νοικοκυριά τα χρησιμοποιούν κατά μέσο όρο 3-5 ώρες, κατά τους θερινούς μήνες (Μάιο έως Σεπτέμβριο).
