Πανδοραϊός: Η Αρκτική που λιώνει απελευθερώνει αρχαία μικρόβια – πόσο πρέπει να ανησυχούμε;

Καθώς ο κόσμος συνεχίζει να θερμαίνεται, ο μόνιμος παγετός που ξεπαγώνει απελευθερώνει οργανική ύλη που έχει παγώσει εδώ και χιλιετίες, συμπεριλαμβανομένων βακτηρίων και ιών – μερικοί μπορούν ακόμα να αναπαραχθούν. Υπάρχει λόγος ανησυχίας ή δεν είναι και τόσο πιθανόν;

Γράφει ο Πολ Χάντερ,
Καθηγητής Ιατρικής, Πανεπιστήμιο East Anglia

Οι επιστήμονες αναβίωσαν πρόσφατα αρκετούς μεγάλους ιούς που ήταν θαμμένοι στο παγωμένο έδαφος της Σιβηρίας (μόνιμος παγετός) για δεκάδες χιλιάδες χρόνια. Ο νεότερος ιός που αναβίωσε ήταν 27.000 ετών. Και ο παλαιότερος – ένας Πανδοραιός – ήταν περίπου 48.500 ετών. Αυτός είναι ο παλαιότερος ιός που έχει αναβιώσει ποτέ.

Αυτή η τελευταία εργασία έγινε από μια ομάδα επιστημόνων από τη Γαλλία, τη Γερμανία και τη Ρωσία και κατάφεραν να σνσβιώσουν 13 ιούς –με εξωτικά ονόματα όπως ο Pandoravirus και ο Pacmanvirus– που προήλθαν από επτά δείγματα του μόνιμου παγετού της Σιβηρίας.

Υποθέτοντας ότι τα δείγματα δεν είχαν μολυνθεί κατά την εκχύλιση (πάντα είναι δύσκολο να το εγγυηθούμε), αυτά θα αντιπροσώπευαν πράγματι βιώσιμους ιούς που προηγουμένως είχαν αναπαραχθεί πριν από δεκάδες χιλιάδες χρόνια.

Δεν είναι η πρώτη φορά που ανιχνεύεται βιώσιμος ιός σε δείγματα μόνιμου παγετού. Προηγούμενες μελέτες έχουν αναφέρει την ανίχνευση ενός Pithovirus και ενός Mollivirus.

Στην προεκτύπωσή τους (μελέτη που δεν έχει ακόμη αναθεωρηθεί από άλλους επιστήμονες), οι συγγραφείς δηλώνουν ότι «είναι θεμιτό να εξετάζουμε τον κίνδυνο τα αρχαία ιικά σωματίδια, αν παραμένουν μολυσματικά και αν μπορεί να επανέλθουν στην κυκλοφορία από την απόψυξη των αρχαίων στρωμάτων του μόνιμου παγετού».

Τι γνωρίζουμε λοιπόν μέχρι στιγμής για τον κίνδυνο αυτών των λεγόμενων «ιών ζόμπι»;

Όλοι οι ιοί που έχουν καλλιεργηθεί μέχρι τώρα από τέτοια δείγματα είναι γιγάντιοι ιοί DNA που επηρεάζουν μόνο τις αμοιβάδες. Απέχουν πολύ από ιούς που επηρεάζουν τα θηλαστικά, πόσο μάλλον τον άνθρωπο και είναι πολύ απίθανο να αποτελέσουν κίνδυνο για τον άνθρωπο.

Ωστόσο, ένας τέτοιος μεγάλος ιός που μολύνει αμοιβάδες, με το όνομα mimivirus Acanthamoeba polyphaga, έχει συνδεθεί με πνευμονία στους ανθρώπους. Αλλά αυτή η συσχέτιση απέχει πολύ από το να αποδειχθεί.

Επομένως, δεν φαίνεται ότι οι ιοί που καλλιεργούνται από δείγματα μόνιμου παγετού αποτελούν απειλή για τη δημόσια υγεία.

Ένας πιο σχετικός τομέας ανησυχίας είναι ότι καθώς ο μόνιμος παγετός ξεπαγώνει θα μπορούσε να απελευθερώσει τα πτώματα των μακροχρόνιων νεκρών ζώων ή ανθρώπων που μπορεί να είχαν πεθάνει από μια μολυσματική ασθένεια και έτσι να απελευθερώσει αυτή τη μόλυνση πίσω στον κόσμο.

Η μόνη ανθρώπινη μόλυνση που έχει εξαλειφθεί παγκοσμίως είναι η ευλογιά και η επανεισαγωγή της ευλογιάς, ειδικά σε δυσπρόσιτες τοποθεσίες, θα μπορούσε να είναι μια παγκόσμια καταστροφή.

Ενδείξεις μόλυνσης από ευλογιά έχουν ανιχνευθεί σε πτώματα από ταφές μόνιμου παγετού αλλά «μόνο μερικές αλληλουχίες γονιδίων» τόσο σπασμένα κομμάτια ιού που δεν μπορούσαν να μολύνουν κανέναν.

Ο ιός της ευλογιάς, ωστόσο, επιβιώνει καλά όταν καταψύχεται στους -20°C, αλλά μόνο για μερικές δεκαετίες και όχι για αιώνες.

Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, οι επιστήμονες έχουν κάνει εκταφή σε πτώματα ανθρώπων που πέθαναν από την ισπανική γρίπη και θάφτηκαν σε έδαφος που καλύπτεται από μόνιμο παγετό στην Αλάσκα και το Σβάλμπαρντ της Νορβηγίας.

Ο ιός της γρίπης μπόρεσε να προσδιοριστεί η αλληλουχία αλλά όχι να καλλιεργηθεί από τους ιστούς αυτών των νεκρών ανθρώπων. Οι ιοί της γρίπης μπορούν να επιβιώσουν κατεψυγμένοι για τουλάχιστον ένα χρόνο όταν είναι παγωμένοι, αλλά πιθανότατα όχι αρκετές δεκαετίες.

Τα βακτήρια θα μπορούσαν να είναι περισσότερο πρόβλημα

Ωστόσο, άλλοι τύποι παθογόνων, όπως τα βακτήρια, θα μπορούσαν να είναι πρόβλημα. Με την πάροδο των ετών, υπήρξαν πολλές επιδημίες άνθρακα (μια βακτηριακή ασθένεια που επηρεάζει τα ζώα και τους ανθρώπους) που επηρεάζουν τους τάρανδους στη Σιβηρία.

Υπήρξε ένα ιδιαίτερα μεγάλο ξέσπασμα το 2016 που οδήγησε στον θάνατο 2.350 ταράνδων. Αυτό το ξέσπασμα συνέπεσε με ένα ιδιαίτερα ζεστό καλοκαίρι, το οποίο οδήγησε στην άποψη ότι ο άνθρακας που απελευθερώθηκε από την απόψυξη του μόνιμου παγετού μπορεί να πυροδότησε το ξέσπασμα.

Τα εντοπισμένα κρούσματα άνθρακα που πλήττουν τους τάρανδους στη Σιβηρία χρονολογούνται από το 1848. Σε αυτά τα κρούσματα, οι άνθρωποι επηρεάζονταν επίσης συχνά από την κατανάλωση των νεκρών ταράνδων.

Αλλά άλλοι επιστήμονες έχουν επισημάνει εναλλακτικές θεωρίες για αυτές τις εστίες που δεν βασίζονται απαραίτητα στην απόψυξη του μόνιμου παγετού, όπως η διακοπή του εμβολιασμού κατά του άνθρακα και ο υπερπληθυσμός από τάρανδους.

Ακόμη και αν το λιώσιμο των μόνιμων παγετώνων πυροδοτούσε εστίες άνθρακα που είχαν σοβαρές επιπτώσεις στον τοπικό πληθυσμό, η μόλυνση φυτοφάγων από άνθρακα είναι ευρέως διαδεδομένη παγκοσμίως και τέτοιες τοπικές εστίες είναι απίθανο να πυροδοτήσουν πανδημία.

Μια άλλη ανησυχία είναι κατά πόσον μικροβιακά ανθεκτικοί οργανισμοί θα μπορούσαν να απελευθερωθούν στο περιβάλλον από το λιώσιμο των πάγων. Υπάρχουν καλές ενδείξεις από πολλαπλές μελέτες ότι γονίδια μικροβιακής αντοχής μπορούν να ανιχνευθούν σε δείγματα μόνιμου παγετού.

Τα γονίδια ανθεκτικότητας είναι το γενετικό υλικό που επιτρέπει στα βακτήρια να γίνουν ανθεκτικά στα αντιβιοτικά και μπορούν να εξαπλωθούν από το ένα βακτήριο στο άλλο. Αυτό δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη, καθώς πολλά γονίδια αντιμικροβιακής αντοχής έχουν εξελιχθεί από οργανισμούς του εδάφους που προηγούνται της αντιμικροβιακής εποχής.

Ωστόσο, το περιβάλλον, ειδικά τα ποτάμια, είναι ήδη πολύ μολυσμένο με μικροβιακά ανθεκτικούς οργανισμούς και ανθεκτικά γονίδια. Επομένως, είναι αμφίβολο ότι τα βακτήρια μικροβιακής αντοχής που αποψύχονται από τον μόνιμο παγετό θα συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό στην ήδη μεγάλη αφθονία γονιδίων μικροβιακής αντοχής που βρίσκονται στο περιβάλλον μας.

Πηγή: Τhe Conversation.com