Σιωπηλά χωράφια: Ένα κοκτέιλ φυτοφαρμάκων επηρεάζει τις μέλισσες σε όλη την Ευρώπη

Η έρευνά μας δείχνει ότι η αποτελεσματική χρήση φυτοφαρμάκων στη γεωργία θα είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της υγείας ειδικότερα των μελισσών – ενός από τους πιο σημαντικούς επικονιαστές των καλλιεργειών και των αγριολούλουδων.

Γράφουν οι: Charlie C. Nicholson, Ερευνήτρια Βιολογίας, Πανεπιστήμιο Lund, Jessica Knapp, Λέκτορας Οικολογίας στο Trinity College του Δουβλίνου, Maj Rundlöf, Ερευνήτρια Οικολογίας, Πανεπιστήμιο Lund

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καταψήφισε πρόταση για τον περιορισμό της χρήσης γεωργικών φυτοφαρμάκων τον Νοέμβριο του 2023. Αυτές οι χημικές ουσίες, σχεδιασμένες για να προστατεύουν την απόδοση των καλλιεργειών από έντομα και άλλους οργανισμούς, μπορούν να μολύνουν το νερό και τον αέρα και να απειλήσουν τους ανθρώπους και την άγρια ζωή που διατηρούν τη ζωτικότητα του τα τοπία μας.

Από ορισμένες απόψεις, η Ευρώπη και τα διοικητικά της όργανα οδηγούν τον κόσμο στον καθορισμό και την επίτευξη στόχων βιωσιμότητας. Η αποτυχία του κοινοβουλίου της ΕΕ να περιορίσει τη χρήση φυτοφαρμάκων έρχεται σε αντίθεση με αυτήν την έννοια, για να μην αναφέρουμε τις διεθνείς δεσμεύσεις.

Αποτελέσματα εργαστηρίου έναντι του πραγματικού κόσμου

Δεκαετίες εργαστηριακών πειραμάτων έχουν δοκιμάσει χιλιάδες φυτοφάρμακα για να δείξουν ότι μπορούν να αποβούν μεμονωμένα μοιραία για τις μέλισσες. Τέτοιες δοκιμές τοξικότητας αξιολογούν την πιθανή βλάβη αυτών των ενώσεων πριν χρησιμοποιηθούν για τον καθορισμό των κανονισμών για τα φυτοφάρμακα.

Αντιπροσωπεύουν όμως τα αποτελέσματα που τεκμηριώνονται σε εργαστηριακές δοκιμές με το τι συμβαίνει όταν αυτές οι χημικές ουσίες χρησιμοποιούνται στο περιβάλλον; Οι επιτόπιες δοκιμές φυτοφαρμάκων είναι σπάνιες και, όπως οι εργαστηριακές δοκιμές, συνήθως εξετάζουν μεμονωμένες ενώσεις.

Αυτό είναι ένα πρόβλημα, επειδή η επί τόπου παρακολούθηση έχει δείξει ότι οι μέλισσες εκτίθενται στην πραγματικότητα σε πολλαπλές ενώσεις μέσω της αναζήτησης τροφής σε αγροτικά τοπία.

Πολλά διαφορετικά φυτοφάρμακα, συμπεριλαμβανομένων αυτών που είναι εξαιρετικά τοξικά για τις μέλισσες, έχουν βρεθεί στα σώματα των μελισσών, στην τροφή τους και στις δομές που αποτελούν τις φωλιές τους, όπως το κερί και το χώμα.

Αν και μπορεί να φαίνεται λογικό να υποθέσουμε ότι τα χημικά που αποδεικνύονται τοξικά στο εργαστήριο θα έχουν παρόμοια αποτελέσματα στο πεδίο, γνωρίζουμε ότι το πού καταλήγουν και παραμένουν οι χημικές ουσίες στο περιβάλλον ποικίλλει και ότι ο αντίκτυπος στις μέλισσες μπορεί να διαφέρει ανάλογα με πολλούς κοινωνικούς και οικολογικούς παράγοντες.

Μέχρι τώρα, δεν ήταν σαφές πώς η έκθεση σε πολλαπλά φυτοφάρμακα σε όλα τα τοπία επηρέαζε τον τρόπο με τον οποίο οι επικονιαστές αναπτύσσονται, επιβιώνουν και αναπαράγονται. Η νέα μας εργασία δείχνει ότι αυτή η έκθεση στον πραγματικό κόσμο απειλεί σημαντικά την υγεία των μελισσών.

Αποικίες σε κίνδυνο

Τοποθετήσαμε περισσότερες από 300 αποικίες μελισσών που εκτρέφονται εμπορικά σε 106 τοποθεσίες σε γεωργικές εκτάσεις σε οκτώ ευρωπαϊκές χώρες. Συλλέξαμε δείγματα γύρης από τις αποικίες και τις εξετάσαμε για 267 φυτοφάρμακα.

Διαπιστώσαμε ότι η γύρη που συνέλεξαν και αποθήκευσαν οι μέλισσες στις φωλιές τους ήταν μολυσμένη με πολλαπλά φυτοφάρμακα, κατά μέσο όρο οκτώ διαφορετικές ενώσεις ανά αποικία – η πιο μολυσμένη αποικία περιείχε 27 διαφορετικές ενώσεις.

Υπολογίσαμε τον κίνδυνο που ενέχουν τα φυτοφάρμακα σε κάθε αποικία υπολογίζοντας την ποσότητα και την τοξικότητα των διαφορετικών φυτοφαρμάκων που βρέθηκαν στη γύρη τους.

Παρακολουθήσαμε επίσης την απόδοση των αποικιών μελισσών ζυγίζοντάς τες πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την ανάπτυξή τους σε αγροτικά τοπία και μετρώντας όλες τις μέλισσες στο τέλος του πειράματος.

Η ανάπτυξη αποικιών, μετρούμενη ως η αλλαγή στο βάρος μιας αποικίας με την πάροδο του χρόνου, ήταν χαμηλότερη σε αποικίες με υψηλότερο κίνδυνο φυτοφαρμάκων.

Οι μέλισσες παρήγαγαν επίσης λιγότερους απογόνους σε αυτές τις αποικίες από ό,τι σε εκείνες με χαμηλό κίνδυνο φυτοφαρμάκων. Αυτές οι επιπτώσεις ήταν χειρότερες σε τοπία με πολλές καλλιέργειες, αποδεικνύοντας τη σημασία των ημιφυσικών οικοτόπων και άλλων περιοχών πλούσιων σε λουλούδια για τους πληθυσμούς των επικονιαστών.

Για την προστασία των επικονιαστών, μια πρόταση από την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων θα διασφαλίσει ότι οι αποικίες μελισσών δεν θα χάνουν περισσότερο από 10% την ισχύ της αποικίας, μετρούμενη ως τον αριθμό των μελισσών σε μια αποικία, λόγω χρήσης φυτοφαρμάκων.

Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της μελέτης μας, το 64% των αποικιών μελισσών που μελετήσαμε έχασαν περισσότερο από αυτό σε σύγκριση με αποικίες στα λιγότερο επικίνδυνα μέρη.

Παρακολούθηση φυτοφαρμάκων όπως τα φάρμακα

Η πρόταση που καταψηφίστηκε στα τέλη του 2023 μπορεί να πάει για δεύτερη ανάγνωση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Όμως, καθώς 299 ευρωβουλευτές το έχουν καταψηφίσει στο παρελθόν, δεν είμαστε αισιόδοξοι για τις πιθανότητές του.

Αντίθετα, αντλούμε ελπίδα από τις συνεχείς προσπάθειες για τη βελτίωση των αξιολογήσεων περιβαλλοντικών κινδύνων των γεωργικών χημικών προϊόντων και τις εξελίξεις στο COP28, την πιο πρόσφατη διάσκεψη του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή στο Ντουμπάι.

Οι αξιολογήσεις κινδύνου φυτοφαρμάκων μπορούν να ωφεληθούν από τα διδάγματα που αντλήθηκαν σχετικά με τη ρύθμιση των φαρμακευτικών προϊόντων.

Όπως τα φυτοφάρμακα, τα φαρμακευτικά προϊόντα υποβάλλονται σε προέγκριση δοκιμών με σταδιακές προ- και κλινικές δοκιμές προτού λάβουν άδεια χρήσης.

Αλλά από τη στιγμή που ένα φάρμακο έχει λάβει άδεια, η μακροπρόθεσμη παρακολούθηση προστατεύει από απροσδόκητες επιπτώσεις όταν χρησιμοποιείται σε κλίμακα. Αυτός ο τύπος παρακολούθησης μετά την έγκριση υπό πραγματικές συνθήκες απαιτείται επειγόντως για τα φυτοφάρμακα.

Αυτό δεν πρέπει να αντικαταστήσει τις δοκιμές προέγκρισης. Η εμπειρία μας έδειξε απλώς ότι τα φυτοφάρμακα που περνούν τις εργαστηριακές δοκιμές, όπως τα νεονικοτινοειδή, αποκαλύπτεται ότι είναι επιβλαβή μόνο μέσω επιτόπιων δοκιμών μετά την έγκριση, αφού διαφοροποιούνται για τα μεγάλα μεγέθη αποικιών και την περίπλοκη κοινωνική τους συμπεριφορά.

Η προσέγγισή μας για την παρακολούθηση των φυτοφαρμάκων και των επιπτώσεών τους στα μη στοχευόμενα είδη θα μπορούσε να αποτελέσει μέρος των μελλοντικών αξιολογήσεων κινδύνου επικονιαστών.

Φυσικά, θα ήταν καλύτερο να αλλάξει εντελώς ο τρόπος χρήσης των φυτοφαρμάκων στη γεωργία και να μειωθεί η ζήτηση από τους αγρότες να τα χρησιμοποιούν. Είμαστε διστακτικά αισιόδοξοι για τις δεσμεύσεις που αναλήφθηκαν στο COP28, συμπεριλαμβανομένου ενός ταμείου 17 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ για την ανάπτυξη μεθόδων γεωργίας που είναι ανθεκτικές στην κλιματική αλλαγή και λιγότερο εξαρτώμενες από χημικά.

Μία από τις μεγαλύτερες πρωτοβουλίες, με συνεργάτες όπως η The Nature Conservancy, η Google και η πολιτεία Para της Βραζιλίας, θα ενθαρρύνει τις αναγεννητικές γεωργικές πρακτικές, όπως η μειωμένη άροση και η χαμηλότερη χρήση φυτοφαρμάκων.

Αυτό, ελπίζουμε, είναι πρόοδος.

Πηγή: www.theconversation.com