Παντελόνια: Όταν η μόδα φέρνει κοινωνική επανάσταση
Τα κοστούμια και τα παντελόνια προσέδωσαν ακαταμάχητη γοητεία και έκαναν τη γυναικεία γκαρνταρόμπα να κινείται με άνεση και ευκολία στο καθημερινό ντύσιμο. Αλλά όχι μόνο αυτό. Έδωσαν στη γυναίκα την αίσθηση της δύναμης, της ανεξαρτησίας, της ευκολίας να κατακτήσει τον κόσμο. Παράλογο ή όχι τα κοστούμια και τα παντελόνια έφεραν την κοινωνική επανάσταση που το γυναικείο φύλο περίμενε για ολόκληρους αιώνες.
Από τη Μαρία Καλοπούλου
Οι πρώτες δειλές κινήσεις έγιναν ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα. Τότε που η τολμηρή συγγραφέας Γεωργία Σάνδη και ερωμένη του Γάλλου συγγραφέα Αλφρέντ ντε Μυσέ και του Σοπέν σκανδάλιζε τη Γαλλία κυκλοφορώντας με τα κοστούμια των εραστών της και – τι ντροπή- καπνίζοντας πούρο δημοσίως.
Την ίδια όμως περίπου χρονολογία, ο οίκος Creed μεταναστεύει από το Λονδίνο στο Παρίσι (ανοίγοντας παράρτημα) και παρουσιάζει τα πρώτα κοστούμια με φούστες που αμέσως τα ενστερνίζεται η fashionista της εποχής αυτοκράτειρα Ευγενία.
Τα κοστούμια του Henry Creed γίνονται επιτυχία για να ακολουθήσει το 1851 στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, η εμπνευσμένη από το κίνημα για τα Γυναικεία Δικαιώματα Αμέλια Ζενκς Μπλούμερ που επινοεί ένα ένδυμα ανάμεσα σε τουνίκ και παντελόνι.
Η πρώτη τουνίκ-παντελόνι συναντά τη χλεύη και την απόρριψη της συντηρητικής, πουριτανικής αμερικανικής κοινωνίας.
Βασισμένο στις τούρκικες φορεσιές είχε ως στόχο να απελευθερώσει τις γυναίκες από τον ασφυκτικό κλοιό των κρινολίνων. Το δημιούργημά της συνάντησε τη χλεύη και την απόρριψη της συντηρητικής, πουριτανικής κοινωνίας αλλά δεν ήταν λίγες οι γυναίκες που το φόρεσαν στα ταξίδια τους και στις εκδρομές στην ύπαιθρο.
Το στάτους των γυναικών έχει ήδη αρχίσει να αλλάζει με γοργούς ρυθμούς. Τα σπορ, όπως το τένις και το ποδήλατο γίνονται ολοένα και πιο δημοφιλή και φυσικά οι μακριές φούστες και τα φορέματα αποτελούν ένα σημαντικό πρόβλημα και εμπόδιο.
Η ενασχόληση -επιτέλους- των γυναικών με τα σπορ κάνουν τα παντελόνια δημοφιλή.
Όλο και περισσότερες γυναίκες φορούν την έμπνευση της κυρίας Μπλούμερ μέχρι που στις αρχές του 20ου αιώνα το κοστούμι (δηλαδή αυτή η παντελόνα με το ανάλογο σακάκι από ζέρσεϊ) γίνεται το «σήμα κατετεθέν» της γυναίκας- σουφραζέτας.
Όταν τα παντελόνια για τις γυναίκες καταδικάζονται σε… ισόβια κάθειρξη!
Την ίδια εποχή μια ακόμη πρωτοπόρος δίνει με το δικό της τρόπο το σύνθημα της ανατροπής. Η Μαίρη Έντουαρτς Γουόκερ είναι η πρώτη γυναίκα που διορίσθηκε από τον Αμερικανικό Στρατό ως χειρουργός. Προτίμησε το παντελόνι στις εκστρατείες κάτι που την έφερε αντιμέτωπη με τις αμερικανικές αρχές που την συνέλαβαν όχι λίγες φορές με την αιτιολογία ότι «μασκαρεύεται» σαν άντρας!
Η Μαίρη Έντουαρτς Γουόκερ, η πρώτη γυναίκα χειρουργός στον Αμερικανικό Στρατό φορούσε παντελόνια στις εκστρατείες και συνελήφθη ουκ ολίγες φορές γιατί «μασκαρεύεται» σαν άνδρας!
Η Γουόκερ όμως δεν πτοήθηκε, αλλά συνέχισε να προσφέρει τις υπηρεσίες σε όλη τη διάρκεια του Αμερικανικού Εμφυλίου Πολέμου, κάτι που της επέτρεψε στο τέλος να βραβευθεί από το Κογκρέσο ως ένδειξη σεβασμού με την άδεια να περιφέρεται με το αγαπημένο της ρούχο.
Ξαναγυρνώντας στη Μέκκα της μόδας, ο Paul Poiret το 1909 παρουσιάζει στο Παρίσι το πρώτο γυναικείο παντελόνι που παραπέμπει στο στιλ φορεσιάς του χαρεμιού. Εμπνευσμένος από τα ρωσικά μπαλέτα ντύνει στους δρόμους του Παρισιού και τους κοσμικούς αγώνες με τις διάσημες – ως τις μέρες μας- ζυπ-κυλότ.
Βατικανό και αμερικανικά δικαστήρια «καταδικάζουν» τη μόδα του παντελονιού ως ανήθικη περιβολή.
Δύο μόλις χρόνια αργότερα, το Βατικανό αντεπιτίθεται στην «ανηθικότητα» της μόδας των παντελονιών της Ανατολής, ενώ τη σκυτάλη παίρνει η πολιτεία του Ιλινόις που πρότεινε με δικαστική απόφαση, να καταδικαστεί το παντελόνι για τις γυναίκες σε… ισόβια κάθειρξη στα μπαούλα. Ευτυχώς αυτό δεν έγινε ποτέ πραγματικότητα.
Από τα αλώνια… στα σαλόνια
Ο πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος δεν έφερε μόνο καταστροφές και λειψανδρία, αλλά και τις γυναίκες να εργάζονται σε δουλειές που μέχρι τότε ήταν αποκλειστικά για τους άνδρες. Τα παντελόνια γίνονται το μόνο ενδεδειγμένο ένδυμα για τις εργάτριες στα εργοστάσια και οι γυναίκες που υιοθέτησαν αυτή τη στολή εργασίας πήραν το παρατσούκλι «slacks girls».
Την ίδια ώρα που οι γυναίκες στα χωράφια και στα εργοστάσια φορούν παντελόνια ως στολή εργασίας, οι εκπρόσωποι του φύλου τους στην υψηλή κοινωνία ξετρελαίνονται με τα παντελόνια και τα κάρντιγκαν της Coco Chanel.
Τη δεκαετία του ’20, Ο Jean Patou σχεδιάζει κοστούμια για το τένις και το γκολφ, η Chanel δημιουργεί τα ναυτικά παντελόνια που κατακλύζουν τις παραλίες στις Κάννες, το Μπίαριτζ και το Μονακό, ενώ ο Lucien Lelong ταξιδεύει το παντελόνι στα χιονισμένα βουνά για χάρη των κυριών που κάνουν σκι.
Λίγα χρόνια αργότερα η εικόνα της Γκρέτα Γκάρμπο και της Μάρλεν Ντήτριχ θα φέρει μια ακόμη ανατροπή. Η Γκάρμπο αγοράζει τα ρούχα της από ένα κατάστημα στρατιωτικών ειδών, η Κάθρην Χέπμπορν κυκλοφορεί δημόσια με σπορ παντελόνια και φτιάχνει ένα στiλ-μύθο και η Ντήτριχ αποδεικνύει πως τα παντελόνια είναι ευπρεπή όχι μόνο για πρωινό ντύσιμο.
Βέβαια, όταν η Ντήτριχ συλλαμβάνεται από τον αρχηγό της Αστυνομίας του Παρισιού να κυκλοφορεί με παντελόνι και ανδρικό σακάκι εκδιώκεται δια της βίας από τη χώρα! Παρόλα αυτά, οι σταρ του Χόλυγουντ λειτουργούν ως πρότυπα και η αποδοχή του ανδρικού ντυσίματος τουλάχιστον στο σελιλόιντ είναι πια γεγονός.
«Παιχνίδια πολέμου»
Ο Δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος δημιουργεί τις συνθήκες για την επανάληψη του φαινομένου. Οι γυναίκες οδηγούνται με μεγαλύτερη ένταση στα εργοστάσια και φορούν τη «στολή εργασίας» αυτή τη φορά με την άδεια των αρχών.
Ενώ η νέα τάση στη Αμερική για την πραγματική αίσθηση του σπορ άνετου ντυσίματος εκφράζεται δια των γυαλιστερών σελίδων του Harper’s Bazaar και την Λωρήν Μπακόλ να ποζάρει με ανδρικό λουκ.
Οι φωτογράφοι της εποχής μαγεμένοι από τη μεγάλη σταρ την απαθανατίζουν να φοράει «στολή εργασίας» με έναν τρόπο ατημέλητο αλλά ταυτόχρονα υπέρκομψο, μετατρέποντας το συγκεκριμένο στιλ στην πεμπτουσία του αμερικανικού ονείρου.
Με το τέλος του πολέμου, και τη διάθεση για καλύτερη και πιο πολυτελή ζωή, αλλά και για επιστροφή στις «ρίζες», η γυναικεία ελευθερία θα υποστεί για μια ακόμη φορά μια οπισθοδρόμηση, που δεν μέλλει βέβαια, να είναι οριστική.
Το 1947, τα παντελόνια υποχωρούν για χάρη του Christian Dior και των ανοιξιάτικων ρομαντικών φορεμάτων του. Αλλά το New Look δεν θα μπορέσει να αντισταθεί στο σακάκι.
Ένα σακάκι που τονίζει προκλητικά και απολύτως θηλυκά τη γυναικεία μέση με στρογγυλεμένα πέτα και τελειώματα συνδυασμένο με τις διάσημες μαύρες φούστες του από μέτρα επί μέτρων μάλλινο ύφασμα που θα άλλαζε τον τρόπο της γυναικείας εμφάνισης για πάντα.
Sex, drugs and rock’n roll
H δεκαετία του ’50 γεννά το ροκ’ν ρολ, και μαζί του καθιερώνεται από τώρα και για πάντα το τζιν παντελόνι και για τις γυναίκες. Ενώ η Όντρεϊ Χέπμπορν θα μείνει αξέχαστη να χορεύει σε ένα μπήτνικ κλάμπ του Παρισιού με ένα μαύρο παντελόνι του Givenchy στην ταινία «Ένα αστείο κορίτσι».
Η αμερικάνικη Vogue φωτογραφίζει στις σελίδες της ναυτικά σακάκια, ο Balenciaga, ο Dior και ο Givenchy δημιουργούν όλο και πιο στενά σακάκια που τονίζουν τις γυναικείες καμπύλες, το μήκος της φούστας όλο και ανεβαίνει.
Το 1964 ο ανατρεπτικός André Coureges παρουσιάζει στις πασαρέλες παντελόνια για το πρωί και το βράδυ, για την πόλη και την εξοχή. Ενώ η εφημερίδα Women’s Wear Daily γράφει: «Οι συντηρητικοί αγοραστές είναι τρομοκρατημένοι, αλλά εμείς λέμε “πρόβλημά τους”»!
Την ίδια στιγμή η Νάν Κέμπνερ προσκεκλημένη σε δείπνο στο μοδάτο εστιατόριο La Cote Basque εμφανίζεται με παντελόνι του Yves Saint Laurent και η παρέα της την μαλώνει τόσο έντονα που την κάνουν να αισθάνεται απόβλητη.
Η ίδια είχε πει: «Τελικά το έβγαλα, και επειδή δεν μπορούσα να σκύψω, οι άντρες της παρέας το σήκωσαν – με ολοφάνερη την αηδία ζωγραφισμένη στα πρόσωπά τους- και μου το έδωσαν. Μπήκα στο εστιατόριο μόνο με την τουνίκ μου και αναγκάστηκα να κρύψω τα πόδια μου με την πετσέτα του εστιατορίου, ώστε να μην βλέπει κανείς ότι ήμουν γυμνή από τη μέση και κάτω. Τους ρώτησα λοιπόν, τότε, είστε πιο ευχαριστημένοι τώρα;»…
Τα χρόνια περνούν και το 1966, ο Yves Saint Laurent παρουσιάζει το Le Smoking στη χειμερινή συλλογή του. Η γυναίκα με σμόκιν είναι γεγονός και μάλιστα στο πρετ-α-πορτέ, κάνοντας τη γαλλική Vogue να αναφωνήσει: «ήρθε, το είδαμε, μας κατέκτησε»!
Τρία χρόνια αργότερα η «στολή εργασίας» θα μετονομαστεί σε «στολή νεολαίας». Το Γούντστοκ είναι εδώ και μαζί του τα τζιν παντελόνια, ζωγραφισμένα, κεντημένα, μπαλωμένα, αποτελούν το βασικό συστατικό των χίπις.
Ενώ η απειλητική τσαχπινιά της Βαλεντίνας το λαϊκού άσματος -στα καθ’ ημάς- που όπως «πάει σε λίγα χρόνια θα φορέσει παντελόνια» δίνει το σφυγμό της τάσης και στην ελληνική επικράτεια.
Είναι την ίδια στιγμή που ο Yves Saint Laurent ξαναχτυπά. Η γυναικεία φύση είναι προφανές ότι του χρωστά πολλά. Στην ανοιξιάτικη κολεξιόν του 1970, ο μεγάλος μαιτρ θα ανακοινώσει για το πιο καυτό γυναικείο ένδυμα στον Τύπο: «Είναι δυνατόν ένα όμορφο πράγμα να έχει άσχημη γεύση;».
H τελική καθιέρωση
Το 1979, το νυμφίδιο της επερχόμενης δεκαετίας, η Μπρουκ Σήλντς εμφανίζεται για πρώτη φορά σε γιγαντοαφίσα στην Τάιμς Σκουέρ της Νέας Υόρκης διαφημίζοντας τα τζιν του Calvin Klein δηλώνοντας «Ανάμεσα στα τζιν μου κι εμένα δεν υπάρχει τίποτα»!
Την ίδια στιγμή, η Λωρήν Χάτον εμφανίζεται με τα κοστούμια του Giorgio Armani, η Ντάιαν Κήτον με τα ανάλογα του Ralph Lauren, ενώ η «Δυναστεία» αναδεικνύει σε ένδυμα πρώτης γραμμής τα σακάκια με φούστες ή παντελόνια που φορά η Τζόαν Κόλινς και η Λίντα Έβανς.
Το 1988 ο Karl Lagerfeld βγάζει τα κολάν από τα γυμναστήρια και τα ανεβάζει στις παρισινές πασαρέλες σοκάροντας για μία ακόμη φορά. Οι επικριτές τής εποχής τονίζουν ότι τα κολάν δείχνουν τη γυναίκα ημίγυμνη, αλλά οι ίδιες οι γυναίκες τα βρίσκουν πολύ βολικά.
Μόλις λίγα χρόνια πριν η Νάνσυ Ρήγκαν θα παρουσιαστεί με αυστηρό σακάκι χρώματος κόκκινου- βέβαια- στην ορκωμοσία του συζύγου της, κάτι που θα πράξει και η Λαίδη Νταϊάννα με ανάλογου ύφους τυρκουάζ σακάκι στη φωτογράφηση για την αναγγελία των βασιλικών αρραβώνων της με τον πρίγκηπα Κάρολο.
Στη δεκαετία του ’90, το παντελόνι και τα σακάκια καθιερώνονται οριστικά. Ο Alexander McQueen θα παρουσιάσει τα πρώτα χαμηλοκάβαλα παντελόνια. Ενώ ο Tom Ford, όταν το 1995 αναλαμβάνει το οίκο Gucci. τον εκτοξεύει στα ύψη ντύνοντας τις γυναίκες με χαμηλόμεσα – αυτή τη φορά- παντελόνια από βελούδο.
Από εκεί μέχρι σήμερα, οι σχεδιαστές προτείνουν και παρουσιάζουν κλασικά, ίσια, φαρδιά, με πιέτες ή εφαρμοστή γραμμή παντελόνια και σακάκια. Και κάθε σεζόν βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της μόδας.
Σαλβάρια, παντελόνια του γκολφ, σε στιλ κάπρι και κλασικά ίσια, φαρδιά, στενά παντελόνια και σακάκια άλλοτε στενά και μεσάτα, άλλοτε μονόπετα ή μπλέιζερ και άλλοτε φαρδιά και μακριά συνδυασμένα με κάθε είδους πουκάμισα και μπλούζες αποτελούν στοιχεία της μόδας και του γυναικείου στιλ.
Πρόκειται για τη σημαντικότερη δήλωση της μόδας, αφού οι σχεδιαστές μόδας «έδωσαν τα χέρια» στις πρώτες εκείνες πρωτοπόρες γυναίκες που προκάλεσαν σοκ και «όλεθρο» στην επιφανειακή ισορροπία του κοινωνικού κατεστημένου, αλλά παρέμειναν σταθερές σε αυτή την πρώτη επαναστατική κίνηση, με αποτέλεσμα σήμερα να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της γυναικείας γκαρνταρόμπας.
