Το tutu έχει γίνει το σύμβολο της μπαλαρίνας: Μία μικρή ιστορία!

Τα κοστούμια μπαλέτου αποτελούν ουσιαστικό κομμάτι της σκηνογραφίας και μπορούν να θεωρηθούν ως ένα οπτικό στοιχείο μιας παράστασης. Είναι συχνά ένα χαρακτηριστικό στοιχείο μιας παραγωγής που αντιπροσωπεύει μια φανταστική εικόνα της υπόθεσης του έργου. Η μόδα μπορεί να αλλάζει, αλλά η φούστα tutu εξακολουθεί να είναι ένα κομψό και κλασικό κοστούμι του μπαλέτου. Ποια είναι όμως η ιστορία αυτής της παράξενης φούστας;  

Από τη Μαρία Καλοπούλου

Πράγματι, το tutu έχει ιστορικό παρελθόν

Το 1832 το μπαλέτο La Sylphide έκανε πρεμιέρα στο Παρίσι με την μπαλαρίνα Marie Taglioni στον ομώνυμο ρόλο. Αυτό το έργο πυροδότησε τη ρομαντική εποχή του μπαλέτου και το φόρεμα της Taglioni με λευκό μπούστο και φούστα σε σχήμα καμπάνας που σχεδίασε ο Eugene Lami, έγινε αμέσως το κοστούμι μοντέλο για μια μπαλαρίνα. Σήμερα είναι γνωστή ως ρομαντική tutu.

Από τα τέλη του 1800 η tutu όλο και μίκραινε, ώστε η μπαλαρίνα να μπορεί να κινείται εύκολα και ταυτόχρονα να φαίνονται τα πόδια της. Σήμερα, η κοντή tutu είναι γνωστή ως κλασική tutu και μόλις που αγγίζει τα πόδια της μπαλαρίνας.

Οι tutus επηρεάστηκαν έντονα από την τρέχουσα μόδα και την πρόοδο της Βιομηχανικής Επανάστασης. Κατασκευάζονταν από βαμβακερή μουσελίνα και γάζα, η οποία προηγουμένως ήταν διαθέσιμη μόνο από την Ινδία, αλλά τώρα καλλιεργούνταν στην Αμερική και υφαίνονταν σε βρετανικά εργοστάσια.

Το γύρισμα του 19ου αιώνα είδε επίσης την εφεύρεση μιας μηχανής ύφανσης που μπορούσε να δημιουργήσει “μπομπίνα” (τώρα γνωστό ως τούλι), που προηγουμένως κατασκευαζόταν στο χέρι. Η μουσελίνα, η γάζα και το τούλι σκληρύνθηκαν με άμυλο προερχόμενο από καλαμπόκι και σιτάρι, και μπήκαν σε πολλές στρώσεις για να σχηματίσουν τη φούστα του tutu. Αυτά τα ελαφριά υφάσματα έδιναν την ψευδαίσθηση ότι η χορεύτρια επέπλεε.

Οι νέες εξελίξεις στο θέατρο -ιδιαίτερα στον φωτισμό- έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των tutu. Στα τέλη του 18ου αιώνα, τα θέατρα φωτίζονταν από το φως των κεριών και τα κοστούμια μπαλέτου ήταν φτιαγμένα από βαρύ μετάξι, υφασμένα με μεταλλικό νήμα και διακοσμημένα με πούλιες, που άστραφταν στο φως που τρεμοπαίζει.

Στις αρχές του 19ου αιώνα, είχε εφευρεθεί πιο φωτεινός και πιο ομοιόμορφος φωτισμός αερίου, ο οποίος δημιούργησε ένα πολύ διαφορετικό αποτέλεσμα. Το νέο tutus έλαμψε έντονο λευκό σε αυτό το φως.

Ωστόσο, ο συνδυασμός ελαφρύτερων υφασμάτων και γκαζιού ήταν ένα επικίνδυνο δίδυμο. Πολλές μπαλαρίνες πέθαναν τραγικά όταν πήραν φωτιά οι φούστες του τούτου τους.

Το κλασικό tutu

Μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα, η τεχνική του μπαλέτου είχε συνεχίσει να εξελίσσεται και το ίδιο είχε και το tutu. Καθώς οι απαιτήσεις του pointework αυξάνονταν, το tutu μειώθηκε ακριβώς πάνω από το γόνατο.

Ενώ η ρομαντική περίοδος είχε ευνοήσει τη διαφάνεια, το tutu του τέλους του 19ου αιώνα είχε πιο καθορισμένο σχήμα και περίτεχνη διακόσμηση στο κορσέ. Αυτό το νέο, πιο κοντό κοστούμι επέτρεψε να φαίνονται περισσότερα πόδια, τραβώντας την προσοχή σε νέα στυλ ποδιών, petit allégro και στροφές.

Οι tutus και τα Ρώσικα Μπαλέτα

Στις αρχές του 20ου αιώνα, το tutu ήταν η στολή της μπαλαρίνας, είτε έπαιζε τον ρόλο μιας τσιγγάνας είτε μιας πριγκίπισσας. Αυτό άλλαξε με τα Ballets Russes του Diaghilev, τα οποία επαναστάτησαν ενάντια σε αυτήν την αισθητική και σχεδίασαν κοστούμια που απηχούσαν τα θέματα των μπαλέτων.

Για την πρεμιέρα του The Firebird το 1910, η Tamara Karsavina στον πρωταγωνιστικό ρόλο φορούσε περίτεχνο παντελόνι με πούπουλα και χιτώνα. η φορεσιά αργότερα άλλαξε σε tutu.

Στα μέσα του 20ού αιώνα

Τις δεκαετίες του 1930 και του 1940, εμφανίστηκαν πιο κοντά tutus με πιο αναγνωρίσιμο εφαρμοστό μπούστο, μπάσκετ (το τμήμα ανάμεσα στο μπούστο και τη φούστα) και ένα πιάτο. Η πλάκα tutu ενισχύθηκε τώρα συχνά με ένα μεταλλικό τσέρκι για να διατηρήσει το σχήμα και την εμφάνιση του κοντύτερου και ψηλότερου tutu. Αυτός ήταν ο πρόδρομος αυτού που γνωρίζουμε ως tutu «τηγανίτα» (Pancake tutu) σήμερα.

Μέχρι τη δεκαετία του 1960 το tutu είχε γίνει ακόμη πιο κοντό, αντανακλώντας τις αλλαγές τόσο στην τεχνική όσο και στη χορογραφία και αναδεικνύοντας τα άκρα και τις αθλητικές κινήσεις των χορευτών με έναν νέο τρόπο.

Τα κοστούμια μπαλέτου αποτελούσαν πρόκληση για τους σχεδιαστές μόδας για πολλά χρόνια. Σχεδιαστές όπως ο Cecil Beaton στην Αγγλία, o Christian Lacroix στη Γαλλία και ο Isaac Mizrahi στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν σχεδιάσει tutus.

Ωστόσο, όταν πρόκειται για σχεδιαστές, η πιο διάσημη είναι η Barbara Karinska (1886 – 1983), σχεδιάστρια για το μπαλέτο της Νέας Υόρκης για πολλά χρόνια. Τα κοστούμια της είναι γνωστά ως τα πιο όμορφα και ανθεκτικά.

Η μοντέρνα tutu έχει διάφορες εκδοχές

Πρώτον, υπάρχει η κλασική φούστα που αποτελείται από 10-12 στρώματα από σκληρό τούλι ραμμένα στη φούστα. Τα χαμηλότερα μικρά στρώματα από τούλι υποστηρίζουν τα μεγαλύτερα στρώματα που στέκονται στο ισχίο.

Οι άλλοι τύποι tutu είναι το Pancake tutu, το οποίο υποστηρίζεται από μια ζώνη και είναι πολύ επίπεδο με λίγες στρώσεις. Η επίπεδη tutu μοιάζει με pancake, αλλά αντί για το ισχίο, στέκεται στη μέση.

Επίσης υπάρχει η αμερικάνικη tutu, η οποία είναι γνωστή με το όνομα της δημιουργού της – Karinska, ή ως Balanchine, ή powder-puff tutu: έχει μικρές στρώσεις από τούλι, οι οποίες είναι χαραγμένες σε μια φούστα για να δώσουν ένα απαλό αποτέλεσμα.

Η ρομαντική Τutu εξακολουθεί να έχει τη μορφή του αρχικού κοστουμιού τής Marie Taglioni, αλλά είναι κατασκευασμένη από μοντέρνα υλικά που την καθιστούν ελαφρύτερη και πιο διάφανη. Το μήκος της φτάνει μέχρι το γόνατο ή τον αστράγαλο.

Η Inverted Tutu είναι κάτι ενδιάμεσο μεταξύ της κλασικής tutu και της ρομαντικής. Είναι φτιαγμένη από διάφορα στρώματα από τούλι που ξεχωρίζουν όπως σε μια κλασική tutu, αλλά τα στρώματα είναι μακρύτερα και πιο κάτω, συνήθως στο μέσο του μηρού.

Το tutu παραμένει το πιο εμβληματικό εργαλείο και κοστούμι της μπαλαρίνας. Ενώ απέχει σωματικά, συνδέει επίσης τους σημερινούς χορευτές με την πλούσια ιστορία του μπαλέτου – αλληλένδετη με τη μόδα, τη Βιομηχανική Επανάσταση και την άνοδο της μπαλαρίνας.