Μπορούν οι ορμόνες να επηρεάσουν την όσφρησή μας και πώς;
Όλες οι αισθήσεις μας είναι απαραίτητες, αλλά ειδικά η όσφρηση είναι σημαντική για την υγεία και την ευεξία μας. Η ικανότητά μας να αντιλαμβανόμαστε τις μυρωδιές μάς βοηθά να περιηγηθούμε στο περιβάλλον, προειδοποιώντας μας για κινδύνους, αυξάνει την όρεξη αλλά και επηρεάζει τις ερωτικές και κοινωνικές μας σχέσεις! Ποια είναι τα θαύματα της όσφρησης και πώς η αλλαγή των ορμονών κατά τη διάρκεια του εμμηνορροϊκού κύκλου, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και κατά την εμμηνόπαυση επηρεάζει αυτό που αντιλαμβανόμαστε από τη μύτη μας;
Από την Άντζελα Μολφέτα
Η όσφρηση μας δίνει ακόμα πιο λεπτές και βαθιές ενδείξεις, που επηρεάζουν τις ερωτικές μας σχέσεις, τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και τη στάση μας απέναντι στους άλλους ανθρώπους! Αν και για τις περισσότερες από εμάς, αυτές οι πληροφορίες δεν καταγράφονται σε συνειδητό επίπεδο, η ανθρώπινη μύτη μπορεί να ανιχνεύσει ακόμη και πολύ αμυδρά αρώματα στο περιβάλλον. Στην πραγματικότητα, οι σύντροφοι που επιλέγουμε, τα άτομα που γίνονται φίλοι μας και αυτά, τα οποία τείνουμε να αποφεύγουμε μπορεί να καθορίζονται κυρίως από τη μυρωδιά!
Ποια είναι τα θαύματα της όσφρησης και πώς η αλλαγή των ορμονών κατά τη διάρκεια του εμμηνορροϊκού κύκλου, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και κατά την εμμηνόπαυση επηρεάζει αυτό που αντιλαμβανόμαστε από τη μύτη μας;
Πώς μυρίζουμε;
Οπωσδήποτε, όλες οι μυρωδιές είναι σημαντικές. Όπως κάθε άλλη αίσθηση, έτσι και η όσφρηση είναι ζωτικής σημασίας για την προστασία μας και για το πώς αλληλεπιδρούμε με τον κόσμο.
Εκτός ότι μας βοηθά να βρούμε θρεπτική τροφή και να αποφύγουμε κινδύνους, η ικανότητά μας να ανιχνεύσουμε μόρια αρωμάτων επηρεάζει τα συναισθήματα, τις αναμνήσεις και τις σχέσεις μας!
Οι δρόμοι της όσφρησης: Πώς λειτουργεί η οσφρητική μας αντίληψη;
Οι οσμές είναι χημικά μόρια, αρκετά ελαφριά, για να ταξιδεύουν στον αέρα. Μερικές μυρωδιές είναι πιο έντονες και άλλες πιο ανεπαίσθητες, αλλά σχεδόν όλες απελευθερώνουν μόρια που, όταν εισπνέονται, προσκολλώνται σε εξειδικευμένους υποδοχείς που βρίσκονται στη μεμβράνη που επενδύει τη ρινική κοιλότητα.
Διαθέτουμε 5-6 εκατομμύρια οσφρητικούς υποδοχείς, που μπορούν να ανιχνεύσουν περίπου 400 διαφορετικά μοριακά μοτίβα μυρωδιάς. Αυτά τα δομικά στοιχεία συνδυάζονται με αμέτρητους τρόπους για να δημιουργήσουν διαφορετικά προφίλ αρωμάτων.
Την τελευταία δεκαετία, οι ερευνητές έφτασαν να πιστεύουν ότι οι άνθρωποι μπορούν να ανιχνεύσουν περίπου ένα τρισεκατομμύριο μυρωδιές—πολύ περισσότερες από τις δέκα χιλιάδες που πιστεύονταν προηγουμένως!
Αυτό μπορεί να φαίνεται πολύ, αλλά άλλα θηλαστικά έχουν πολύ πιο έντονη αίσθηση όσφρησης. Για παράδειγμα, οι σκύλοι φημίζονται για τις περίεργες μύτες τους και μπορούν να αναγνωρίσουν τις μυρωδιές από αρκετά χιλιόμετρα μακριά, και οι ελέφαντες έχουν περισσότερους υποδοχείς μυρωδιάς από οποιοδήποτε άλλο θηλαστικό.
Κάθε φορά που μυρίζουμε κάτι, είναι επειδή έχουμε εισπνεύσει μόρια μίας ουσίας που αναγνωρίζουν οι οσφρητικοί μας υποδοχείς. Αυτοί οι υποδοχείς στέλνουν πληροφορίες στον εγκέφαλό μας, ώστε να μπορέσουμε να τις χρησιμοποιήσουμε για να λάβουμε αποφάσεις.
Ο οσφρητικός βολβός, η έδρα αυτών των υποδοχέων όσφρησης, βρίσκεται αρκετά κοντά στον ιππόκαμπο, το κέντρο μάθησης και μνήμης του εγκεφάλου. Αν και εξακολουθούμε να προσπαθούμε να καταλάβουμε πώς αλληλεπιδρούν αυτά τα δύο κέντρα, είναι σαφές ότι οι μυρωδιές μπορούν να είναι ισχυροί ερεθισμοί μνήμης!
Για παράδειγμα, η μυρωδιά ενός αρώματος που φορούσε η μητέρα μας όταν ήμασταν μικροί μπορεί να φέρει ζωντανές αναμνήσεις από την παιδική μας ηλικία, δεν είναι έτσι;
Τι είναι οι φερομόνες;
Οι φερομόνες είναι χημικές ουσίες που παράγονται από το σώμα μας για να επηρεάσουν τη συμπεριφορά των γύρω μας! Αν και λειτουργούν σαν ορμόνες, επηρεάζουν την εντύπωση που δίνουμε στους άλλους ανθρώπους. Απελευθερώνουμε τις φερομόνες μας στον αέρα κυρίως μέσω του ιδρώτα, αλλά θα τις συναντήσουμε και σε άλλες σωματικές εκκρίσεις.
Δεν μπορούμε να δούμε τις φερομόνες -ή ακόμα και να τις μυρίσουμε- αλλά μπορούν να τονώσουν την έλξη, τη σεξουαλική διέγερση και να έχουν ισχυρή επίδραση στην επιλογή του ερωτικού μας συντρόφου!
Φερομόνες έχουν βρεθεί σε όλα τα ζώα που έχουν μελετηθεί. Διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην επιλογή συντρόφου, αλλά όχι μόνο! Έχουν τη δυνατότητα να οριοθετήσουν την περιοχή μας, ξυπνούν τις ενέργειες για απόκτηση τροφής και συμμετέχουν και σε άλλες κοινωνικές συμπεριφορές.
Αν και έχουμε σχετικά αδύναμες οσφρητικές δυνάμεις, ορισμένοι άνθρωποι αντιλαμβάνονται πολύ περισσότερο τις φερομόνες, ενώ ας μην ξεχνάμε πως εξακολουθούμε να επηρεαζόμαστε από τον κόσμο των μυρωδιών με κάθε τρόπο!
Ο εμμηνορροϊκός κύκλος και οι ορμόνες
Γνωρίζουμε ήδη ότι ορισμένες μυρωδιές μας επηρεάζουν ακόμα κι αν δεν μπορούμε να τις μυρίσουμε, αλλά ίσως αναρωτιόμαστε ποια είναι η σχέση μεταξύ των ορμονών μας και των οσφρητικών μας αισθήσεων. Πριν προχωρήσουμε, είναι καλύτερο να κατανοήσουμε βαθύτερα πώς λειτουργούν οι γυναικείες ορμόνες μας κατά τη διάρκεια του εμμηνορροϊκού κύκλου…
Συνήθως, ένας υγιής εμμηνορροϊκός κύκλος εκτείνεται σε 28-35 ημέρες (με μερικές ακραίες τιμές σε κάθε άκρο). Καθώς τα επίπεδα ορμονών αυξάνονται και πέφτουν κατά τη διάρκεια αυτών των 4 έως 5 εβδομάδων, το σώμα μας περνά από τέσσερις διακριτές φάσεις. Η αρχή αυτού του κύκλου ορίζεται ως η πρώτη ημέρα της περιόδου μας.
Κατά τη διάρκεια της εμμηνορροϊκής φάσης τα επίπεδα οιστρογόνων, προγεστερόνης και τεστοστερόνης είναι χαμηλά και η μήτρα μας αποβάλλει την επένδυση της, ως αίμα εμμήνου ρύσεως.
Αυτό ακολουθείται από αύξηση των οιστρογόνων και της τεστοστερόνης στη φάση των ωοθυλακίων. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, είναι πιθανό να είμαστε γενικά πιο ενεργητικές και να έχουμε αυξημένη σεξουαλική ορμή!
Περίπου στα μέσα του κύκλου φτάνουμε στη φάση της ωορρηξίας, όταν τα οιστρογόνα κορυφώνονται, πυροδοτώντας ένα κύμα ωχρινοτρόπου ορμόνης που διεγείρει τις ωοθήκες να απελευθερώσουν ένα ωάριο για γονιμοποίηση.
Μετά την ωορρηξία, τα επίπεδα οιστρογόνων και τεστοστερόνης πέφτουν και η προγεστερόνη αρχίζει να αυξάνεται. Τώρα, είμαστε στην ωχρινική φάση με κυρίαρχη ορμόνη την προγεστερόνη.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, είναι πιθανό να αισθανθούμε πως αναλύουμε περισσότερο τα πράγματα και γινόμαστε πιο εσωστρεφείς, αλλά και λιγότερο κοινωνικές!
Συντελούνται αλλαγές στην όσφρηση κατά την έμμηνο ρύση;
Η σύντομη απάντηση είναι ναι! Ενώ η όσφρησή μας δεν αλλάζει στην πραγματικότητα, η ευαισθησία σας στις οσμές μπορεί. Αυτό ονομάζεται υπεροσμία και μπορεί να συμβεί για διάφορους λόγους, συμπεριλαμβανομένων των ορμονικών διακυμάνσεων. Φυσικά, δεν συμβαίνει σε όλες μας, αλλά πολλές λένε ότι γίνονται πιο ευαίσθητες σε ορισμένες μυρωδιές καθώς προχωρά ο κύκλος τους!
Μερικές γυναίκες εμφανίζουν υπεροσμία κατά τη διάρκεια της ωορρηξίας, για να εξασφαλίσουν ίσως, ότι βρίσκονται με έναν κατάλληλο σύντροφο κατά τη διάρκεια των ημερών της γονιμότητας. Άλλες αναφέρουν ότι μπορεί να αισθανθούν μυρωδιές που δύσκολα αντιλαμβάνονται οι άλλοι, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.
Μελέτες έχουν δείξει ότι η ευαισθησία της όσφρησης κατά τη διάρκεια της ωορρηξίας επηρεάζει την επιλογή του συντρόφου ή, εάν έχουμε ήδη σύντροφο, το επίπεδο έλξης μας για αυτό το άτομο!
Κάποιες έρευνες επίσης, παρατήρησαν τη συμπεριφορά ετεροφυλόφιλων γυναικών κατά τη διάρκεια του κύκλου τους και σημείωσαν ότι τα υποκείμενά τους έλκονταν περισσότερο από παραδοσιακά αρρενωπούς άνδρες κατά τη διάρκεια της ωορρηξίας!
Ωστόσο, αυτό δεν ίσχυε για τους μακροχρόνιους συντρόφους, δηλαδή άνδρες με πιο θηλυκά ή ακόμα και πατρικά χαρακτηριστικά, σημεία που είχαν καλύτερη απόδοση σε μόνιμες σχέσεις.
Μια εξήγηση για αυτήν την περίεργη παρατήρηση είναι ότι, από εξελικτική προοπτική, τα κυρίαρχα γονίδια και ένας ισχυρός προστάτης είναι ένα πλεονέκτημα για μια ευάλωτη έγκυο γυναίκα, αλλά μόλις γεννηθεί το μωρό, ένας πιο προσεκτικός και περιποιητικός σύντροφος φέρνει περισσότερα οφέλη!
Άλλες γυναίκες πάλι, αποκαλύπτουν ότι χάνουν το αίσθημα έλξης για τους συντρόφους τους κατά τη διάρκεια της ωορρηξίας, αλλά το ανακτούν μετά. Αυτό το φαινόμενο μπορεί να αποδοθεί σε μια αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τις φερομόνες, κατά τη διάρκεια των γόνιμων ημερών.
Μελέτες δείχνουν ότι οι άνδρες μπορούν να αντιληφθούν πότε εμείς οι γυναίκες έχουμε ωορρηξία! Στην πραγματικότητα δεν γνωρίζουν συνειδητά τι συμβαίνει, αλλά βρίσκουν μια γυναίκα ιδιαίτερα ελκυστική όταν έχει ωορρηξία!
Και οι άνδρες, όμως, είναι ευαίσθητοι σε αυτό. Μελέτες δείχνουν μάλιστα, ότι οι άνδρες μπορούν να αντιληφθούν πότε εμείς οι γυναίκες έχουμε ωορρηξία! Στην πραγματικότητα, μπορεί να μην γνωρίζουν συνειδητά τι συμβαίνει, αλλά οι περισσότεροι ετεροφυλόφιλοι άνδρες βρίσκουν μια γυναίκα ιδιαίτερα ελκυστική όταν έχει ωορρηξία, για τον ίδιο λόγο που και εμείς έχουμε αυξημένη σεξουαλική διάθεση και βρίσκουμε τους αρρενωπούς άνδρες πιο ελκυστικούς – ώστε να εξασφαλίσουμε την αναπαραγωγική επιτυχία!
Η οσφρητική ευαισθησία μπορεί να μετατοπιστεί ξανά στην ωχρινική φάση. Μερικές γυναίκες αναφέρουν ότι είναι πιο ευαίσθητες στις άσχημες μυρωδιές, όπως στις κάλτσες του συντρόφου τους, στα σκουπίδια στον κάδο ή στο μαγείρεμα του γείτονα!
Αυτό μπορεί να συνδέεται ακόμα και με το σώμα που προετοιμάζεται για μια πιθανή εγκυμοσύνη. Η αυξημένη ευαισθησία στις άσχημες μυρωδιές μοιάζει πως χρησιμεύσει για την προστασία ενός αναπτυσσόμενου εμβρύου από χαλασμένα και επικίνδυνα τρόφιμα!
Αυξημένη όσφρηση στην εγκυμοσύνη
Πιθανώς η πιο πολυσυζητημένη αλλαγή στην οσφρητική αντίληψη συμβαίνει κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και ειδικά στο πρώτο τρίμηνο. Ένα από τα πρώτα σημάδια της εγκυμοσύνης είναι η αυξημένη όσφρηση.
Ορισμένες έγκυες αναφέρουν ότι μπορούν να παρατηρήσουν μυρωδιές από μακριά, ενώ μπορούν ακόμη και να πουν τι έφαγε ένα άλλο άτομο για μεσημεριανό γεύμα!
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η υπεροσμία της εγκυμοσύνης μπορεί να προκαλέσει απώλεια όρεξης, ναυτία και έμετο! Φαίνεται πως αυτός είναι ο τρόπος της φύσης για να εξασφαλίσει ότι το μωρό είναι ασφαλές από δυνητικά επιβλαβείς ουσίες.
Είναι σύνηθες για τις μέλλουσες μητέρες να αηδιάζουν στη μυρωδιά του αλκοόλ, του καπνού από τα τσιγάρα, των ωμών ψαριών και κρέατος, των αυγών, ακόμη και των αρωμάτων που χρησιμοποιούνται σε προϊόντα περιποίησης σώματος και καθαρισμού.
Μπορεί η περιεμμηνόπαυση να προκαλέσει έντονη όσφρηση;
Η περιεμμηνόπαυση είναι η περίοδος της ζωής κατά την οποία το σώμα μας αρχίζει τη μετάβαση στην εμμηνόπαυση. Αυτό ξεκινά συνήθως στις αρχές έως τα μέσα της δεκαετίας των 40 (για μερικές μπορεί να ξεκινήσει χρόνια νωρίτερα ή αργότερα) και τελειώνει κατά μέσο όρο τέσσερα χρόνια αργότερα – αν και οτιδήποτε από 2-10 χρόνια δεν είναι ασυνήθιστο με την εμμηνόπαυση – όταν έχει περάσει ολόκληρο το έτος χωρίς περίοδο.
Πολλές γυναίκες που περνούν στην εμμηνόπαυση αναφέρουν αλλαγές στην όσφρησή τους, καθώς και αυξημένη ευαισθησία σε ορισμένες οσμές. Οι αλλαγές στην όσφρηση συνδέονται με την απότομη πτώση των οιστρογόνων που παρατηρείται σε αυτό το διάστημα.
Οι ορμονικές διακυμάνσεις μπορεί να επηρεάσουν τα κέντρα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνα για την επεξεργασία των οσμών, προκαλώντας ορισμένες περιεμμηνοπαυσιακές γυναίκες να εμφανίσουν φαντασμία, δηλαδή μυρωδιές φαντασμάτων ή οσφρητικές παραισθήσεις!
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ορισμένες περιεμμηνοπαυσιακές γυναίκες ανησυχούν για το πώς μυρίζουν ή αντιδρούν έντονα στη μυρωδιά τού σώματος άλλων ανθρώπων, όταν κανείς άλλος δεν φαίνεται να ενοχλείται.
Τι άλλο προκαλεί έντονη αίσθηση της όσφρησης;
Ενώ οι ορμόνες μπορούν να επηρεάσουν ακόμη και τις πιο μικρές λεπτομέρειες της ζωής μας, μερικές φορές η αυξημένη ευαισθησία τής όσφρησης σχετίζεται με κάποιο φάρμακο που χρησιμοποιούμε ή ως ένδειξη ότι κάτι συμβαίνει με την υγεία μας. Οι καταστάσεις που μπορούν να επηρεάσουν την όσφρησή μας περιλαμβάνουν:
Ημικρανίες: Το 95% των πασχόντων από ημικρανία, λένε ότι οι έντονες μυρωδιές μπορούν να προκαλέσουν κρίσεις ημικρανίας. Η μυρωδιά των αρωμάτων, του καπνού του τσιγάρου και ορισμένων τροφίμων ή χημικών ουσιών μπορεί να προκαλέσει σοβαρούς πονοκεφάλους.
Κατά τη διάρκεια ενός επεισοδίου ημικρανίας μπορεί επίσης, να είμαστε πιο ευαίσθητες σε συγκεκριμένες μυρωδιές, οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν σε αυξημένο πόνο ή ναυτία.
Αυτοάνοσα νοσήματα: Η νόσος του Addison, ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος (ΣΕΛ) και ο διαβήτης τύπου 1 ενδέχεται μερικές φορές να προκαλέσουν αυξημένη ευαισθησία στις μυρωδιές ή ασυνήθιστη αντίληψη οσμής.
Επιληπτικές κρίσεις: Τα άτομα που παρουσιάζουν επιληπτικές κρίσεις μπορεί να εμφανίσουν φαντασμίωση λίγο πριν από ένα επεισόδιο, καθώς ο εγκέφαλος κάνει τη μύτη να αντιλαμβάνεται μυρωδιές που δεν υπάρχουν.
Φάρμακα: Ορισμένα αντιβιοτικά, αντιϊσταμινικά, φάρμακα για τον θυρεοειδή και για την αρτηριακή πίεση μπορεί να προκαλέσουν αλλαγές στην όσφρηση και τη γεύση.
Καρκίνοι και θεραπείες καρκίνου: Ορισμένοι τύποι όγκων στον εγκέφαλο και στον λαιμό, καθώς και θεραπείες που στοχεύουν σε αυτήν την περιοχή, μπορεί να προκαλέσουν αλλαγές στην όσφρηση και τη γεύση.
Συμπέρασμα
Αξίζει τον κόπο να αφιερώσουμε λίγο χρόνο για να αναλογιστούμε τον αόρατο κόσμο των μυρωδιών, πού και πού. Σε σύγκριση με πολλά άλλα ζώα, η μύτη δεν είναι το κύριο αισθητήριο όργανό μας, αλλά ακόμα κι έτσι μπορεί να έχει ισχυρή επίδραση στην ασφάλεια, την ευημερία και τις κοινωνικές μας σχέσεις.
