Κολοκύθα: Ο άγνωστος… γίγαντας των ευεργετικών συστατικών!

Με το που θα μπει το φθινόπωρο αρχίζουν και κάνουν την παρουσία τους στις λαϊκές αγορές και στα μανάβικα. Οι κίτρινες ή γλυκιές κολοκύθες δεν χρησιμοποιούνταν μέχρι πρόσφατα ιδιαίτερα στην παραδοσιακή μας κουζίνα, αν και καλλιεργείται από αρχαιοτάτων χρόνων. Τα τελευταία χρόνια όμως αρχίζουν και ανακαλύπτονται τα ιδιαίτερα θρεπτικά συστατικά της τα οποία την κάνουν ιδιαίτερα ελκυστική και της μόδας!

Από τη Μαρία Καλοπούλου

Η κολοκύθα συγγενεύει με το πεπόνι και το αγγούρι και έχει διάφορες ποικιλίες. Κάθε τύπος ποικίλει στο σχήμα, χρώμα, μέγεθος και γεύση. Μία βόλτα στην λαϊκή είναι αρκετή για να συνειδητοποιήσει κάποιος τα διαφορετικά σχήματα (μακρόστενα, στρογγυλά) και μεγέθη. Υπάρχουν επίσης ποικιλίες που δεν είναι γνωστές στην Ελλάδα αλλά ανήκουν στην ίδια οικογένεια.

Για παράδειγμα, στην Ελλάδα η γνωστή κολοκύθα είναι πορτοκαλί εξωτερικά και εσωτερικά. Υπάρχουν όμως ποικιλίες που είναι εξωτερικά πράσινες και εσωτερικά πορτοκαλί.  Παρ’ όλ’ αυτά, όλες οι ποικιλίες μοιράζονται κάποια κοινά χαρακτηριστικά.

Ο εξωτερικός φλοιός είναι σκληρός, δύσκολος να διαπεραστεί, το οποίο τα βοηθά να έχουν μακρύς περιόδους αποθήκευσης έως και 6 μήνες. Η σάρκα είναι ελαφρώς γλυκιά σε γεύση. Όλες οι ποικιλίες περιέχουν σπόρια μέσα στην σάρκα. Η συγκεκριμένη κολοκύθα είναι διαθέσιμη από τον Αύγουστο έως τον Μάρτιο. Η καλύτερη περίοδος είναι Οκτώβριο με Νοέμβριο.

Και λίγη ιστορία…

Η σημερινή κολοκύθα ξεκίνησε από την άγρια κολοκύθα που αναπτύχθηκε στην Γουατεμάλα και στο Μεξικό. Η καλλιέργεια επεκτάθηκε στην Αμερική με ποικιλίες που είχαν περισσότερη σάρκα και λιγότερα σπόρια.

Ο Χριστόφορος Κολόμβος έφερε την κολοκύθα στην Πορτογαλία και την Ισπανία. Σήμερα, οι μεγαλύτεροι παραγωγοί είναι η Κίνα, η Ιαπωνία, η Ρουμανία, η Τουρκία, η Ιταλία, η Αίγυπτος και η Αργεντινή.

Αρχίζουμε λοιπόν να ανακαλύπτουμε ένα λαχανικό το οποίο ήταν σημαντικό στους ντόπιους Αμερικάνους και το οποίο το έθαβαν μαζί με τους νεκρούς τους για το τελικό ταξίδι.

Πού κρύβονται τα ευεργετικά συστατικά της κολοκύθας;

Η κολοκύθα έχει γίνει διάσημη για τους σπόρους, της σάρκα της, το έλαιο από τους σπόρους και τα φύλλα της. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι στην φαρμακοβιομηχανία ερευνούν τις επιδράσεις των εκχυλισμάτων και των ελαίων της κολοκύθας όσον αφορά τη φαρμακευτική τους δράση.

Το πιο σημαντικό μέρος της κολοκύθας είναι οι σπόροι της. Το δεύτερο πιο σημαντικό είναι η σάρκα της. Η σάρκα μαγειρεύεται ως λαχανικό αλλά ταυτόχρονα χρησιμοποιείται στη ζαχαροπλαστική και στην παρασκευή αναψυκτικών και αλκοολούχων ποτών.

Είναι πλούσια σε β-καροτένιο και έχει ικανοποιητική σύσταση σε υδατάνθρακες, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία.

Τα θρεπτικά συστατικά

Η κολοκύθα θεωρείται ευεργετική για την υγεία επειδή περιέχει αρκετά θρεπτικά συστατικά όπως είναι οι πολυσακχαρίτες, το παρα – αμινοβενζοϊκό οξύ, τα αιθέρια έλαια, οι στερόλες, οι πρωτεΐνες και τα πεπτίδια.

H σάρκα είναι καλή πηγή καροτενοειδών και γ – αμινοβουτυρικού οξέος. Πιο συγκεκριμένα στην σάρκα της κολοκύθας περιέχει επίσης:

• Πολυσακχαρίτες.
• Βιταμίνη Α, C
• Φυτικές ίνες, Β6, μαγγάνιο, χαλκό
• Κάλιο, Β2, φυλλικό οξύ, βιταμίνη Κ, παντοθενικό, Ω-3, μαγνήσιο, νιασίνη

Οι σπόροι της κολοκύθας αποτελούν πηγή πρωτεϊνών και απαραίτητων λιπαρών οξέων.

Οι σπόροι της κολοκύθας περιέχουν σημαντική ποσότητα των απαραίτητων αμινοξέων. Αποτελούν εξαιρετική πηγή μικροστοιχείων όπως το κάλιο, το χρώμιο και το νάτριο και καλή πηγή μαγνησίου, ψευδαργύρου, χαλκού, μολυβδαίνιου, σεληνίου, φωσφόρου κ.α.

Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει για τη βιταμίνη Ε η οποία βρίσκεται σε διάφορες μορφές. Η ευεργετική δράση των σπόρων σχετίζεται και με την περιεκτικότητά τους σε φυτοθρεπτικά συστατικά όπως το καφεϊκό οξύ, οι λιγνάνες αλλά και στις φυτοστερόλες

Από τα φύλλα της κολοκύθας έχουν απομονωθεί συγκεκριμένοι πολυσακχαρίτες, φαινολικοί γλυκοζίτες, ελεύθερα λιπαρά οξέα και πρωτεΐνες.

Η κολοκύθα και η δράση στην υγεία μας

Αντιοξειδωτική δράση

Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην αντιοξειδωτική δράση των καροτενοειδών που βρίσκονται στη σάρκα. Υπάρχει επίσης σημαντική περιεκτικότητα σε βιταμίνη C και ιχνοστοιχεία όπως το μαγγάνιο αλλά και σε φαινολικές ενώσεις. Αντιοξειδωτική δράση παρουσιάζουν και οι σπόροι της κολοκύθας.

Αντιφλεγμονώδη δράση

Αποδίδεται στην περιεκτικότητα της κολοκύθας σε ω-3. Ένα φλιτζάνι ψημένη κολοκύθα δίνει περίπου 340mg ω-3 σε μορφή α – λινολενικού.

Δράση κατά του καρκίνου

Ο συνδυασμός αντιοξειδωτικών και αντιφλεγμονωδών φαίνεται ότι έχουν ευεργετικό ρόλο στην πρόληψη του καρκίνου και την αντιμετώπισή του. Οι περισσότερες έρευνες έχουν χρησιμοποιήσει εκχυλίσματα από τα διάφορα γένη κολοκύθας.

Εκχυλίσματα κολοκυθόσπορων και έλαια χρησιμοποιούνται στην αντιμετώπισης της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη. Φαίνεται ότι δρουν ευεργετικά λόγω των φυτοστερολών, των λιγνανών και του ψευδαργύρου

Δράση κατά του διαβήτη

Τελευταία έχουν παρουσιαστεί κάποια ενδιαφέροντα δεδομένα πάνω στην δράση της κολοκύθας στον διαβήτη. Ευεργετικά αποτελέσματα έχουν βρεθεί σε έρευνες με πειραματόζωα. Δρα τόσο στη βελτίωση της γλυκόζης αίματος του ορού όσο και στη ρύθμιση της ινσουλίνης.

Τα συστατικά που έχουν συνδεθεί είναι η d-chiro-inositol, το σύμπλεγμα βιταμινών Β (Β1, Β3, Β6, παντοθενικό οξύ, φυλικό) κ.α.

Σε έρευνες με ζώα οι αλεσμένοι κολοκυθόσποροι, τα εκχυλίσματα των κολοκυθόσπορων, και το έλαιο από τους κολοκυθόσπορους φαίνεται ότι βοήθησαν στην ρύθμιση έκκρισης ινσουλίνης σε διαβητικά ζώα.

Συστάσεις για προετοιμασία και μαγείρεμα

Ξεπλύνετε την κολοκύθα με κρύο τρεχούμενο νερό πριν την κόψετε. Τους σπόρους κρατήστε τους επειδή είναι εξαιρετικό σνακ. Όταν αφαιρέστε τους σπόρους από την κολοκύθα, καθαρίστε τους αρχικά  με χαρτί κουζίνας από τα ίχνη της σάρκας της κολοκύθας.

Στη συνέχεια απλώστε τους σε λαδόχαρτο και αφήστε τους να ξεραθούν όλο το βράδυ. Τοποθετείστε τους σπόρους σε ταψί και ψήστε τους σε ελαφριά θερμοκρασία (75⁰ C) για 15-20 λεπτά. Έτσι δεν θα αλλοιωθούν τα έλαια.

Τρόποι μαγειρέματος της σάρκας της κολοκύθας

Πουρέ με κανέλα και σιρόπι σφενδάμου. Ο πουρές κολοκύθας γενικά μπορεί να αντικαταστήσει του βούτυρο σε συνταγές.

• Κόψτε την σε κύβους, ψήστε την και προσθέστε ελαιόλαδο, τζίντζερ και κολοκυθόσπορους
• Ψήστε την απλά με μανιτάρια και κρεμμύδια
• Βελουτέ σούπα κολοκύθας
• Ριζότο με κολοκύθα
• Ψωμάκια με πουρέ κολοκύθας
• Τουρλού με κολοκύθα και λαχανικά
• Γλυκιά ή αλμυρή πίτα

Ιδέες για τους κολοκυθόσπορους

• Προσθέστε κολοκυθόσπορους σε σοταρισμένα λαχανικά και σαλάτες
• Αλέστε τους με σκόρδο, μαϊντανό και κόλιανδρο. Ανακατέψτε τους με ελαιόλαδο και λεμόνι και φτιάχνετε ντρέσινγκ σαλάτας
• Βάλτε τους στα δημητριακά
• Βάλτε τους στα αρτοσκευάσματα πχ ψωμί