Μουσείο Κέρινων Ομοιομάτων Βρέλλης: Ενα μουσείο θρύλος

Ο Έλληνας όπου τα χέρια του έφτιαξαν την ιστορία της χώρας μας σε κέρινα ομοιώματα, μοιάζει σαν να είχε κάτι μοιραίο… Ο γλύπτης και παιδαγωγός Παύλος Βρέλλης που αναβίωσε τη σύγχρονη ιστορία με απαρχή την Ελληνική Επανάσταση του 1821, γεννήθηκε ανήμερα της επετείου της εθνικής παλιγγενεσίας, 25η  Μαρτίου του 1923…

Επιμέλεια: Μαρία Καλοπούλου

Λίγα χιλιόμετρα έξω από τα Γιάννενα, έχει δημιουργηθεί από τα χέρια του Παύλου Βρέλλη μια αληθινή περιπλάνηση στη νεοελληνική ιστορία μέσα από τα κέρινα ομοιώματα του, ένα έργο ζωής για τον ίδιο και μια εμπειρία μνήμης για τον επισκέπτη.

Ο γλύπτης Βρέλλης αναπαρέστησε τις μεγάλες στιγμές του τόπου μας υπενθυμίζοντας τις μορφές που σημάδεψαν τους αγώνες μας, αφήνοντάς μας να μένουμε με το στόμα ανοιχτό μπροστά στα κέρινα ομοιώματά του.

Το Μουσείο Ελληνικής Ιστορίας με τα Κέρινα Ομοιώματα του Παύλου Βρέλλη στο Μπιζάνι είναι ένα πραγματικό ταξίδι στον χρόνο. Είναι ένα ζωντανό μουσείο γεμάτο κίνηση. Οι «πρωταγωνιστές» είναι έτοιμοι να μιλήσουν.

«Πλούσιος δεν είναι αυτός που έχει χρήματα, αλλά αυτός που προσφέρει. Και εγώ είμαι πλούσιος, γιατί κατάφερα και πρόσφερα στον Έλληνα τούτο το έργο». Με αυτά τα λόγια περιέγραφε το μουσείο του ο Παύλος Βρέλλης.

Ο ίδιος γεννήθηκε στα Γιάννενα την 25η Μαρτίου του 1923. Σε ηλικία 13 ετών είχε χάσει και τους δύο γονείς του. Τη φροντίδα του ανέλαβε τότε η θεία του η οποία ήταν και παιδαγωγός. Αυτό ήταν το πρόσωπο που επηρέασε βαθιά την πορεία του.

Του μετέδωσε την καλλιτεχνική της αγωγή μυώντας τον στην τέχνη. Ο Παύλος Βρέλλης ζωγράφιζε από μικρός σε πέτρα και ξύλα. Στην εφηβεία συνελήφθη μαζί με άλλους νέους, από τους Γερμανούς. Ούτε στη φυλακή χάνεται το ταλέντο του. Μπορεί να ζούσε σαν μελλοθάνατος αλλά συνέχιζε να σκαλίζει πάνω σε ξύλα.

Σε ηλικία 23 ετών και πριν καν μπει στη Σχολή Καλών Τεχνών από την οποία αποφοίτησε από το Τμήμα Γλυπτικής το 1954, άρχισε ήδη να φτιάχνει προτομές. Τα χρόνια πέρασαν και ο καλλιτέχνης αρχίζει να μυείται σε άλλα είδη. Ζωγραφική και γλυπτική αρχίζουν να τον κερδίζουν περισσότερο.

Εργάστηκε στην πορεία κάτω από αντίξοες συνθήκες για να στήσει αυτό το μουσείο-στολίδι λαογραφίας, χτίζοντάς το κυριολεκτικά με τα χέρια του. Δεν ήταν μόνο το πάθος και το μεράκι του, ήταν και η έμφαση που ήθελε να δώσει στην ακρίβεια των αναπαραστάσεών του, σεβόμενος την πραγματική ιστορία.

Η ιστορία του μουσείου

Το μουσείο που έχει αφήσει σαν κληρονομιά ο Παύλος Βρέλλης ξεκίνησε σαν πείραμα. Έχοντας ήδη ανοίξει σχολή γλυπτικής ψάχνει ιδιαίτερους τρόπους μετάδοσης της γνώσης. Τότε, δημιουργεί στα Γιάννενα τον πρώτο χώρο «ζωντανής γνώσης», το «Κρυφό Σχολειό», μεταμορφώνοντας κυριολεκτικά ένα χώρο δημιούργησε ανθρώπινες μορφές από κερί.

Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι αυτές οι μορφές είναι σε φυσικό μέγεθος και όχι μινιατούρες. Αυτή ήταν η αρχή. Ο μικρός χώρος έπρεπε να επεκταθεί. Να στεγάσει το μεγάλο όνειρο του καλλιτέχνη.

«Σαν φόρο τιμής, αγάπης και πίστης, στους ανώνυμους και επώνυμους ήρωές μας, έφτιαξα τούτο το Μουσείο Ελληνικής Ιστορίας με κέρινα ομοιώματα, στο χωριό Μπιζάνι Ιωαννίνων», έχει πει.

Στα 60 του χρόνια και συνταξιούχος γυμνασιάρχης το 1983, αλλά και μετά από επτά χρόνια που δίδαξε ιστορία της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, αγόρασε μια άγονη έκταση 17 στρεμμάτων στο Μπιζάνι των Ιωαννίνων με το εφάπαξ επίδομα που πήρε από το ελληνικό Δημόσιο, κι αυτό για να δώσει υπόσταση στο όνειρο της ζωής του.

Τα επόμενα 13 χρόνια θα τα περνούσε δουλεύοντας ακατάπαυστα διαμορφώνοντας τόσο τον εξωτερικό όσο και τον εσωτερικό χώρο του μουσείου του, σχεδιάζοντας και χτίζοντάς το από την αρχή για να μοιάζει με αυθεντικό ηπειρώτικο οικοδόμημα του 18ου αιώνα. Δεν ήταν έτσι μόνο γλύπτης, καθώς λειτούργησε αναγκαστικά ως αρχιτέκτονας, ζωγράφος, ενδυματολόγος, λαογράφος, μιας και όλα μόνος του τα έκανε!

Μετά από χρόνια και πολλή προσωπική εργασία, το 1995 το μουσείο είναι γεγονός. Είναι μάλιστα τόση η καλαισθησία του που φροντίζει και τον εξωτερικό χώρο. Δεν ήθελε, όπως λέει, να δημιουργεί «οπτική μόλυνση» στο περιβάλλον. Ετσι φύτεψε δεκάδες δέντρα στον προαύλιο χώρο.

Τι θα δείτε στο Μουσείο Βρέλλη

Το μουσείο είναι διαμορφωμένο σε ανάλογα επίπεδα (παράλληλα, συνάλληλα, διάλληλα). Σίγουρα είναι ένας χώρος που δεν μπορεί να περιγραφεί εύκολα. Όταν όμως το επισκεφτείς, δεν το ξεχνάς. Ολόκληρο το Μουσείο είναι μια αναπαράσταση ιστορικών γεγονότων από διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Η αναπαράσταση γίνεται με κέρινα ομοιώματα ανθρώπων σε φυσικό μέγεθος.

Όλοι οι χώροι και τα πρόσωπα είναι φτιαγμένα μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια. Ο Παύλος Βρέλλης έφτιαχνε την κάθε αίθουσα με μεγάλη προσοχή. Μετρούσε διαστάσεις, έβαζε τούβλα, ύψωνε το έδαφος. Όλα σε μία ρεαλιστική αναπαράσταση.

Στο μουσείο υπάρχουν περίπου 150 κέρινα ομοιώματα σε 36 ιστορικά θέματα. Ανηφόρες, κατηφόρες, βουνά, σπηλιές, φυλακές και παλιά σπίτια. Ο καλλιτέχνης ήθελε να ζωντανέψει την ιστορία της Ελλάδας. Βλέποντας το Κρυφό Σχολειό και τη Σφαγή του Αλή Πασά θα βεβαιωθείς πως το πέτυχε. Χρειάζεται μάλιστα να σταθείς αρκετή ώρα σε ένα έκθεμα για να δεις όλες τις λεπτομέρειες.

Τα έργα της προεπαναστατικής περιόδου απαρτίζουν ακόμα η «Φιλική Εταιρία», οι «Ηπειρώτες Ευεργέτες», που «έχουν ανθρωπιστική και εθνική συνείδηση και δράση μεγάλη», οι «Δάσκαλοι του Γένους», ο «Σκλαβωμένος Ελληνισμός στις Φυλακές», η «Ανατίναξη στο Κούγκι», οι «Κλέφτες και Αρματολοί», η «Σφαγή του Αλή-πασά» κ.ά.

Κάτω από τη γενική κατηγορία «Εκθέματα Επανάστασης», συναντάμε κέρινες δημιουργίες όπως τους «Πολεμιστές του 1821», αλλά και τα ομοιώματα του Μακρυγιάννη, του Κολοκοτρώνη, του Κανάρη, του Νικηταρά κ.ά.

Ξεχωριστή θέση κατέχει τόσο στη ζωή του όσο και το έργο του η ταραγμένη εποχή της γερμανικής Κατοχής, την οποία αναπτύσσει σε έργα-σταθμούς της δουλειάς του, όπως οι «Πικρές θύμησες 1940-1941», το «Γράμμα από το Αλβανικό Μέτωπο», οι «Γυναίκες της Πίνδου», το «Στρατηγείο του 1940 στη Σπηλιά του Καλπακίου», το «Ρούπελ», η «Μάχη της Κρήτης» κ.ά.

Και η αλήθεια είναι πως ενώ τη ματιά κλέβει η Επανάσταση του 1821 και οι πολεμικές περιπέτειες του τόπου μας κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τα εκθέματα του Βρέλλη περιλαμβάνουν μορφές και αναφορές από την περίοδο των αρχαιοελληνικών χρόνων ως και την Κυρά της Ρω (1982)!

Η ελληνική πολιτεία ανακάλυψε το μουσείο του μόνο στα τελειώματά του, όταν η υπουργός Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη και ο υπουργός Οικονομικών Αλέξανδρος Παπαδόπουλος τον στηρίζουν οικονομικά, καθώς τα έξοδα είναι δυσανάλογα για την τσέπη του.

Ως μεγάλος δημιουργός αλλά και εξίσου μεγάλος παιδαγωγός έφυγε ο Παύλος Βρέλλης από τον κόσμο στις 23 Ιουλίου 2010, πηγαίνοντας πιθανότατα να συναντήσει όλους εκείνους τους ήρωες, αγίους αλλά και καθημερινούς ανθρώπους που τόσο θαύμασε και ύμνησε με το κερί του…

Ένα έργο ανυπολόγιστης φυσικά εθνικής και καλλιτεχνικής αξίας που άφησε κληρονομιά σε όλο τον ελληνικό λαό.

«Μουσείο Ελληνικής Ιστορίας Παύλου Παν. Βρέλλη»
12ο Χλμ. Εθνικής οδού Ιωαννίνων – Αθηνών Μπιζάνι, Ιωαννίνων
Τηλ.: 2651 092128, https://www.vrellis.gr/