Τι συνδέει τον Έλβις Πρίσλεϊ, τον Τσάρλι Τσάπλιν και τη Ρίτα Χέιγουρθ;

Η απάντηση είναι ότι ήταν όλοι τους Τσιγγάνοι! Με αφορμή την 8η Απριλίου που έχει ανακυρηχθεί η Παγκόσμια Ημέρα Ρομά αναζητήσαμε κάποιους από τους πιο διάσημους καλλιτέχνες του κόσμου που έτρεχε τσιγγάνικο αίμα στις φλέβες τους. Και μάλλον οι περισσότεροι από εμάς δεν είχαν ιδέα!

Από τη Μαρία Καλοπούλου

Η Παγκόσμια Ημέρα των Ρομά (8 Απριλίου) είναι μια μέρα κατά την οποία γιορτάζεται ο πολιτισμός των Ρομά και εγείρεται η ευαισθητοποίηση για τα ζητήματα που αυτός ο λαός αντιμετωπίζει.

Αποτελεί ημέρα γιορτής για τους τσιγγάνους όλου του κόσμου, με παρελάσεις, πορείες και συγκεντρώσεις, σε τουλάχιστον 150 πόλεις του κόσμου, εις ανάμνηση του Πρώτου Παγκόσμιου Συνεδρίου τους, που έγινε στο Λονδίνο στις 8 Απριλίου 1971 και έθεσε τις βάσεις για τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους από τη διεθνή κοινότητα.

Οι Τσιγγάνοι (Ρομά, όπως αυτοαποκαλούνται) είναι ένα έθνος 15.000.000 ψυχών, χωρίς κρατική υπόσταση, με βαρύ φόρο αίματος στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και ρατσιστική αντιμετώπιση στα μέρη όπου ζουν.

Γεγονότα για τους Ρομά

Τα ονόματά τους είναι τόσο διαφορετικά όσο οι πληθυσμοί τους που είναι ευρέως διασπαρμένοι. Αυτή η μειονοτική ομάδα που συχνά αποκαλείται  Ρομά, είναι επίσης γνωστή ως gitanos στην Ισπανία, ως gitan στη Γαλλία, ως Tsingani στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και με πολλά ονόματα στη Σκανδιναβία που μεταφράζονται ως “Ταξιδευτές”.

Οι Ρομά αναφέρονται επίσης στον εαυτό τους με διάφορα ονόματα: Kale στη Φινλανδία και την Πορτογαλία, Manush στη Γαλλία και Sinti στη Γερμανία και την Ανατολική Ευρώπη.

Ιστορικά, σχεδόν σε κάθε χώρα όπου έχουν ζήσει οι Ρομά, αναφέρονται επίσης ως τσιγγάνοι, ένας υποτιμητικός όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια εθνική ομάδα που έχει μεταναστεύσει σε όλο τον κόσμο κατά τη διάρκεια αρκετών αιώνων.

Οι Ρομά έχουν μια από τις πιο δραματικές ιστορίες στην ανθρώπινη ιστορία, αλλά λίγοι άνθρωποι γνωρίζουν την αρχαία ιστορία τους για ταξίδια, διώξεις και επιβίωση.

Οι Ρομά κατάγονταν από την Ινδία

Η γλωσσική ανάλυση δείχνει ότι οι Ρομά είναι αρχικά ένας λαός Χίντι από τη βόρεια Ινδία. Πολλές από τις λέξεις και τους γραμματικούς κανόνες της γλώσσας Ρομά είναι ουσιαστικά πανομοιότυποι με εκείνους της γλώσσας Χίντι.

Γενετικά στοιχεία δείχνουν επίσης ότι οι Ρομά μπορεί να προέρχονται από τη βόρεια Ινδία. Μια μελέτη του 2012, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Cell Biology, ανέλυσε γονιδιωματικά δεδομένα από 13 κοινότητες Ρομά σε όλη την Ευρώπη.

Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι Ρομά εγκατέλειψαν τη βόρεια Ινδία πριν από περίπου 1.500 χρόνια. Αυτοί οι Ρομά που βρίσκονται τώρα στην Ευρώπη μετανάστευσαν μέσω των Βαλκανίων ξεκινώντας πριν από περίπου 900 χρόνια. Αυτά τα ευρήματα υποστηρίζουν γραπτές αναφορές ομάδων Ρομά που έφτασαν στη μεσαιωνική Ευρώπη το 1100.

Αφού εγκατέλειψαν τη βόρεια Ινδία, οι περισσότεροι Ρομά πήγαν στην Ευρώπη: Σε ορισμένες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, όπως η Ρουμανία και η Βουλγαρία, αποτελούν έως και το 12 τοις εκατό του συνολικού πληθυσμού.

Η Παγκόσμια Ημέρα των Ρομά ανακηρύχθηκε επίσημα το 1990 στο Σέροκ της Πολωνίας, όπου η Διεθνής Ένωση Ρομά πραγματοποίησε το τέταρτο Παγκόσμιο Συνέδριο Ρομά, προς τιμήν της πρώτης μεγάλης διεθνούς συνάντησης των εκπροσώπων των ρομά, στις 7-12 Απριλίου 1971 στο Τσέσφηλντ κοντά στο Λονδίνο.

Οι Ρομά είναι επίσης πολυάριθμοι στην Τουρκία, η οποία έχει περίπου 2,75 εκατομμύρια, σύμφωνα με τους The New York Times: Άλλες ευρωπαϊκές χώρες με μεγάλο πληθυσμό Ρομά περιλαμβάνουν τη Ρωσία, τη Σλοβακία, την Ουγγαρία, τη Σερβία, την Ισπανία και τη Γαλλία.

Αν και συγκεντρωμένοι στην Ευρώπη, υπάρχουν επίσης πληθυσμοί Ρομά σε κάθε ήπειρο — περίπου 1 εκατομμύριο ζουν στις Ηνωμένες Πολιτείες και περίπου 800.000 στη Βραζιλία. Αλλά όπου κι αν πάνε, οι Ρομά έχουν αντιμετωπίσει διακρίσεις και διώξεις.

Οι Ρομά αντιμετώπισαν φρικτές διώξεις

Λίγο μετά την άφιξή τους στην Ευρώπη, οι Ρομά υποδουλώθηκαν σε πολλές περιοχές, μια πολιτιστική κληρονομιά που συνεχίστηκε μέχρι τον 19ο αιώνα σε χώρες όπως η Ρουμανία.

Στην Αγγλία, την Ελβετία και τη Δανία, οι Ρομά θανατώθηκαν σε όλη τη μεσαιωνική εποχή. Πολλές χώρες, όπως η Γερμανία, η Ιταλία και η Πορτογαλία, διέταξαν την απέλαση ολόκληρων πληθυσμών.

Υπάρχουν αμέτρητες αναφορές για παιδιά Ρομά που απήχθησαν από τους γονείς τους, γυναίκες που τους έκοψαν τα αυτιά, και άλλους που τους σημάδεψαν με καυτά σίδερα. Σε μια προσπάθεια εξαναγκασμού της αφομοίωσης, η χρήση της μητρικής τους γλώσσας απαγορεύτηκε σε ορισμένες χώρες, και σε διάφορα μέρη απαγόρευαν στους Ρομά να παντρεύονται μεταξύ τους.

Ίσως η πιο καταστροφική δίωξη των Ρομά σημειώθηκε κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν ήταν από τους πρώτους στόχους των ναζιστικών θηριωδιών, σύμφωνα με το BBC.

Υπολογίζεται ότι 2 εκατομμύρια Ρομά πέθαναν σε ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης αλλά και μέσω άλλων μέσων εξόντωσης.

Στη μεταπολεμική εποχή, οι Ρομά παρέμειναν μια καταπιεσμένη ομάδα, ειδικά στη Σοβιετική Ένωση. Μόλις τη δεκαετία του 1980, οι γυναίκες Ρομά στην Τσεχοσλοβακία αναγκάστηκαν να υποβληθούν σε στείρωση για να περιοριστεί ο πληθυσμός τους.

Η κουλτούρα των Ρομά είναι πλούσια και συναρπαστική

Οι Ρομά συχνά φημίζονται για τη μουσική τους κληρονομιά, η οποία έχει επηρεάσει τη μουσική τζαζ, μπολερό και φλαμένκο, καθώς και κλασικούς συνθέτες όπως ο Φραντς Λιστ. Οι αρχικοί ταξιδιώτες Ρομά πληθυσμοί συντηρούνταν ως καλλιτέχνες, τεχνίτες και έμποροι, σύμφωνα με την Ομάδα Υποστήριξης των Ρομά (RSG) μια οργάνωση που δημιουργήθηκε από τους ίδιους για να προωθήσει την ευαισθητοποίηση των παραδόσεων και του πολιτισμού τους.

Έχουν δώσει στον κόσμο μερικούς εξαιρετικούς, ταλαντούχους ανθρώπους. Παγκοσμίου φήμης, διάσημοι μουσικοί, χορευτές και ηθοποιοί, ωστόσο, όταν ακούς το όνομά τους, δεν σκέφτεσαι αυτόματα ότι είναι Ρομά.

Ρίξτε μια ματιά στη λίστα μας και ανακαλύψτε μερικά από τα παγκοσμίου φήμης πρόσωπα που πιθανότατα δεν είχατε καταλάβει ότι είναι Τσιγγάνοι.

Ο Γιούλ Μπρίνερ, (1920-1985) Ρώσος ηθοποιός, τραγουδιστής και σκηνοθέτης με μεγάλη καριέρα στον Χόλιγουντ υπήρξε μάλιστα και Πρόεδρος επί τιμή στην Ένωση των Ρομά (Unión Romaní). Γεννήθηκε στο Βλαδιβοστόκ με τσιγγάνικη καταγωγή από την πλευρά της μητέρα του, μετανάστευσε στη Νέα Υόρκη το 1941 από όπου και ξεκίνησε την καριέρα του στο θέατρο.

Ο Τσάρλι Τσάπλιν  (1889-1977), Άγγλος ηθοποιός που γεννήθηκε και από τους δύο γονείς του Ρομά σε μία φτωχική γειτονιά του Λονδίνου και έζησε σε απόλυτη φτώχεια τα παιδικά του χρόνια. Διέπρεψε στα χρόνια του βωβού κινηματογράφου αφήνοντας τη φιγούρα του «αλήτη» για πάντα!

Ρίτα Χέιγουρθ (1918-1987) Ισπανο-αμερικανίδα ηθοποιός και χορεύτρια έφτασε στο απόγειο της δόξας της στη δεκαετία του 1940, αφήνοντας αξέχαστες στιγμές στη μεγάλη οθόνη, όπως στην Τζίλντα. Έχοντας γυρίσει 61 ταινίες σε 37 χρόνια, ο Τύπος την αποκάλεσε «Θεά του έρωτα». Γεννήθηκε στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης από πατέρα Τσιγγάνο και Ισπανίδα μητέρα από τη Σεβίλλη με εβραϊκή καταγωγή.

Έλβις Πρίσλεϊ (1935-1977), Αμερικανός τραγουδιστής και ηθοποιός γεννημένος στο Μισσισιπή, από πατέρα με γερμανικές και αγγλικές ρίζες και μητέρα με σκωτσάζικη-ιρλανδική καταγωγή αλλά και γαλλική από τη Νορμανδία. Η γενιά της λέγεται ότι είχε τσιγγάνικο και ινδιάνικο αίμα!

Τι να πρωτοπεί κανείς για τον «βασιλιά του Rock and Roll»; Πρόκειται χωρίς αμφιβολία για μία από τις πιο σημαντικές μορφές που σημάδεψαν τη μουσική του 20ού  αιώνα. Οι δυναμικές του ερμηνείες και το σεξουαλικά προκλητικό στιλ του, σε συνδυασμό με ένα μοναδικό μείγμα επιρροών σε χρωματικές γραμμές κατά τη διάρκεια με το ηχόχρωμα της φωνής του, τον οδήγησαν τόσο σε μεγάλη επιτυχία όσο και σε αρχική διαμάχη.

Μάικλ Κέιν (1933), Άγγλος ηθοποιός που γεννήθηκε στο Λονδίνο. Η Αγγλίδα μητέρα του, Έλεν Φράνσις Μαρί ήταν μαγείρισσα, ενώ ο πατέρας του, ονόματι Maurice Joseph Micklewhite δούλευε αχθοφόρος στην ψαραγορά με αγγλική, ιρλανδική και Ρομά κληρονομιά.

Γνωστός για τη χαρακτηριστική προφορά του στο Νότιο Λονδίνο, έχει εμφανιστεί σε περισσότερες από 160 ταινίες σε μια καριέρα που εκτείνεται σε επτά δεκαετίες και θεωρείται σύμβολο του βρετανικού κινηματογράφου. Ο Κέιν είναι ένας από τους μόλις πέντε άνδρες ηθοποιούς που προτάθηκαν για Όσκαρ υποκριτικής σε πέντε διαφορετικές δεκαετίες.

Έχει εμφανιστεί σε επτά ταινίες που συμμετείχαν στις 100 καλύτερες βρετανικές ταινίες του 20ού αιώνα του Βρετανικού Ινστιτούτου Κινηματογράφου. Το 2000 έλαβε υποτροφία BAFTA και τιμήθηκε ιππότης από τη Βασίλισσα Ελισάβετ Β’ για την προσφορά του στον κινηματογράφο.

Bob Hoskins (1942-2014) Άγγλος ηθοποιός. Ο Robert William Hoskins γεννήθηκε στο Bury St Edmunds, γιος της Elsie μαγείρισσας και δασκάλα νηπιαγωγείου, και του Robert Hoskins, λογιστή και οδηγού φορτηγού. Μια από τις γιαγιάδες του ήταν Ρομά.[3]

Άφησε το σχολείο στα 15 του με ένα μόνο O-Level και εργάστηκε ως αχθοφόρος, οδηγός φορτηγού, υδραυλικός και καθαριστής παραθύρων.

Η δουλειά του περιελάμβανε πρωταγωνιστικούς ρόλους σε ταινίες και τηλεοπτικές σειρές, βραβεύτηκε με το Βραβείο Καλύτερου Ηθοποιού στο Φεστιβάλ των Καννών, το Βραβείο BAFTA Α’ Ανδρικού Ρόλου και το Βραβείο Χρυσής Σφαίρας Καλύτερου Ηθοποιού για τον ρόλο του στη Μόνα Λίζα. Αποσύρθηκε από την υποκριτική το 2012 λόγω της νόσου του Πάρκινσον, με την οποία είχε διαγνωστεί τον προηγούμενο χρόνο, και πέθανε από πνευμονία στις 29 Απριλίου 2014 σε ηλικία 71 ετών.

Ο Joaquín Cortés (1969) Ισπανός χορευτής μπαλέτου και φλαμένκο με κλασική εκπαίδευση. Ο Χοακίν Κορτές κατάγεται από την Ανδαλουσία, τη γενέτειρα του φλαμένκο. Γεννήθηκε σε μια οικογένεια Τσιγγάνων στην Κόρδοβα και η οικογένεια μετακόμισε στη Μαδρίτη το 1981, όπου σε ηλικία 12 ετών, ο Κορτές άρχισε να παρακολουθεί επίσημα μαθήματα χορού.

Το 1984 έγινε δεκτός ως μέλος της ισπανικής εθνικής ομάδας μπαλέτου. Ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο με το Ισπανικό Εθνικό Μπαλέτο, παίζοντας σε σημαντικούς χώρους όπως το Metropolitan Opera House (Lincoln Center) της Νέας Υόρκης και το Kremlin Palace στη Μόσχα. Κατά τη διάρκεια της θητείας του με το Εθνικό Μπαλέτο της Ισπανίας, έγινε επίσης βασικός σόλο ερμηνευτής γνωστός για την εκπληκτική αντοχή και τον αθλητικό του χαρακτήρα. Το 1990 ξεκίνησε τη σόλο καριέρα του. Έχει συνεργαστεί με διάφορες εταιρείες και παραγωγές ως προσκεκλημένος καλλιτέχνης και χορογράφος, ενώ έχει παίξει και στον κινηματογράφο,

Υπάρχουν στοιχεία αλλά όχι αποδείξεις ότι ο Πάμπλο Πικάσο, η Μητέρα Τερέζα, η Άβα Γκάρντενερ, ο Κλάρκ Γκέιμπλ και ο Ρίτσαρντ Μπάρτον είχαν επίσης τσιγγάνικη καταγωγή. Κι αυτό γιατί μάλλον κράτησαν τις ρίζες τους επίτηδες μυστικές για τους προφανείς λόγους της φυλετικής διάκρισης.