Zaha Hadid: Η βασίλισσα της καμπύλης

Δημιουργική, γεμάτη ζωντάνια και πάθος, η Zaha Hadid ήταν αναμφισβήτητα η μεγάλη κυρία της αρχιτεκτονικής. Όσο για την κληρονομιά της στο παγκόσμιο δομημένο περιβάλλον, θα ζήσει για πολύ μετά τον ξαφνικό θανατό της.

Από τη Βάνα Αντωνοπούλου

Τελευταία ημέρα του Μαρτίου και τα νέα για τον θάνατο της Ιρακινοβρετανής Zaha Hadid κάνουν τον γύρο του κόσμου. Σύμφωνα με επίσημες πληροφορίες, η πολυβραβευμένη αρχιτέκτονας βρισκόταν στο Μαϊάμι, όπου νοσηλευόταν για βρογχίτιδα και έπαθε καρδιακή προσβολή. Η πρωτοπόρος δημιουργός ήταν μόλις 65 ετών.

Βασίλισσα της καμπύλης και των εντυπωσιακών ελικοειδών σχημάτων, η ταλαντούχα κυρία Χαντίντ κατάφερε μέσα στα 30 χρόνια της καριέρας της να δημιουργήσει ένα ξεχωριστό στιλ, το οποίο αντιγράφηκε όσο ελάχιστα, και να καταξιωθεί σε έναν κατεξοχήν ανδροκρατούμενο χώρο.

Η πολυβραβευμένη Ζάχα –ήταν η πρώτη γυναίκα αρχιτέκτονας που κέρδισε το περίφημο βραβείο Pritzker, το Όσκαρ της αρχιτεκτονικής, το 2004 και η μοναδική που έχει βραβευτεί δύο φορές με το βρετανικό RIBA Stirling Prize. Το εκπληκτικό είναι ότι δεν είχε πραγματοποιήσει κανένα της project μέχρι τη δεκαετία του 1990, παραμένοντας για δεκαετίες –συγκεκριμένα, από το 1977 που αποφοίτησε από την London’s Architectural Association, αφού πρώτα είχε σπουδάσει μαθηματικά στη Βηρυτό– αρχιτέκτονας «επί χάρτου».

Διακρίσεις και αμφισβήτηση

Σήμερα, με έργα από το Λονδίνο μέχρι το Πεκίνο, τη Σαουδική Αραβία και τη Μόσχα, θεωρείται η πλέον πετυχημένη γυναίκα στον χώρο, καθώς και μία ανατρεπτική δημιουργός με προκλητικά, πειραματικά αλλά συχνά αμφιλεγόμενα αποτελέσματα.

Στις καλύτερες στιγμές της, τα κτίριά της μοιάζουν να αψηφούν τους νόμους [ ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ ]  της φυσικής και κυρίως της βαρύτητας. Οι τοίχοι «σβήνουν» στα δάπεδα, οι οροφές κυματίζουν και φουσκώνουν, οι προσόψεις θυμίζουν ρευστά υλικά και «διαλύονται» σε διάτρητες επιφάνεις, μεταφέροντας τον επισκέπτη σε μια άλλη διάσταση. Το κολυμβητικό κέντρο που σχεδίασε για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου το 2012 αποτελεί ένα από τα πλέον εντυπωσιακά της projects, μια μελέτη πάνω στη ρευστότητα της αρχιτεκτονικής εικόνας, ενώ άλλα της έργα, όπως το κτήριο για τον πυροσβεστικό σταθμό στα γραφεία του οίκου Vitra στη Γερμανία ή το μουσείο MAXXI στη Ρώμη, αγωνίζονται να φέρουν το ονειρικό στοιχείο στη σκληρή πραγματικότητα. Συγκεκριμένα, το MAXXI ενώ βραβεύτηκε το 2010 με το RIBA Stirling Prize, αποτελεί ένα «δύσκολο» αρχιτεκτονικό κομμάτι, αφού οι εσωτερικές καμπύλες του εμποδίζουν τους εφόρους να κρεμάσουν τα έργα τέχνης…

Αποφασισμένη να εξαντλήσει τα όρια της δομικής μηχανικής αλλά και της ίδιας της φυσικής, η Zaha Hadid συχνά δεν κατάφερε να ξεφύγει από την αμφισβήτηση. Με κάθε βραβείο που κέρδιζε αντιμετώπιζε και κατακραυγή: από τους ισχυρισμούς για καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο κέντρο Heydar Aliyev στο Αζερμπαϊτζάν μέχρι το κόστος για το κολυμβητικό κέντρο του Λονδίνου, αλλά και την αντίθεση των ντόπιων αρχιτεκτόνων που τελικά κατάφεραν να σταματήσουν το project της για το Ολυμπιακό στάδιο του Τόκιο μόλις πέρυσι –μια «ήττα» που της κόστισε ακριβά και σε προσωπικό αλλά και σε επαγγελματικό επίπεδο.

Παρόλα αυτά, είτε είναι κανείς θαυμαστής είτε αμφισβητίας του έργου της, το γεγονός παραμένει ότι η Zaha Hadid κατάφερε με τόλμη και πάθος, όσο καμία άλλη γυναίκα, να σπάσει το μονοπώλιο των ανδρών αρχιτεκτόνων και να ανοίξει τον δρόμο για μια θηλυκή επανάσταση στον χώρο της δόμησης. Και ο κόσμος της αρχιτεκτονικής θα είναι σίγουρα πολύ πιο βαρετός μετά τον χαμό της…