Δέκα λόγοι για τους οποίους η κοινωνία είναι τόσο τοξική

Όταν κοιτάζω πίσω στην παιδική μου ηλικία και τη συγκρίνω με τη σύγχρονη εποχή, δεν χρειάζεται πολύ «σκάψιμο» για να συνειδητοποιήσω ότι όλα έχουν αλλάξει. Και ενώ κάποια πράγματα έχουν αλλάξει προς το καλύτερο, φαίνεται ότι η κοινωνία στο σύνολό της κινείται σε τροχιά… πτώσης και παρακμής. Και αυτό ήταν από τα νιάτα μου ο φόβος μου.

Από τη Μαρία Καλοπούλου

Τι συμβαίνει λοιπόν; Ειλικρινά, υπάρχει μια πληθώρα λόγων και αλλαγών που θα μπορούσαν να αναφερθούν για να αποδειχθεί περαιτέρω η ιδέα ότι η κοινωνία μας γίνεται όλο και πιο τοξική. Και η μεγαλύτερη ειρωνεία; Μία ματιά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης γενικότερα, είναι αρκετή για να διαπιστώσουμε ότι λέξη «τοξικό» έχει γίνει του «συρμού». Οδηγίες, συμβουλές και παραδείγματα για τους τοξικούς ανθρώπους ή τις τοξικές σχέσεις έχουν γίνει μόδα.

Όμως, εάν συνειδητοποιούμε περισσότερο τι είναι τοξικό και τι είναι φυσιολογικό και υγιές, γιατί γινόμαστε συνεχώς όλο και πιο τοξικοί; Θα εξερευνήσω αυτό το θέμα παρακάτω.

1. «Επηρεαστές» (influencers) των μέσων κοινωνικής δικτύωσης

Με την άνοδο των πλατφορμών μέσων κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook, το Twitter και το Instagram, είχαμε επίσης αύξηση των επιρροών στα social media. Με την απλή σύνδεση στο Instagram ή στο Facebook, «βομβαρδιζόμαστε» με τις τέλειες φωτογραφίες από άτομα που σκοπό έχουν να  απεικονίσουν την ψευδαίσθηση της τελειότητας.

Επειδή το μυαλό συχνά πιστεύει αυτό που βλέπει σε υποσυνείδητο επίπεδο, όταν κοιτάμε αυτές τις εικόνες, αρχίζουμε να συγκρίνουμε τον εαυτό μας με κάτι που δεν υπάρχει. Με τη σειρά της αυτή η αντίληψη κάνει σημαντικό κακό στην αυτοεκτίμηση και την ψυχική μας υγεία.

Όχι μόνο αυτό, αλλά αν προχωρήσετε ένα βήμα παραπέρα, πολλοί από αυτούς τους influencers πληρώνονται για να προωθήσουν προϊόντα, που κυμαίνονται οπουδήποτε, από τη γρήγορη απώλεια βάρους μέχρι το άψογο μακιγιάζ και όχι μόνο. Δυστυχώς, δεν έχουν όλοι αυτοί οι τύποι δεν έχουν κατά νου το συμφέρον σας και συχνά, σας πωλούν προϊόντα που είτε δεν λειτουργούν, είτε είναι λάθος για εσάς ή αποτελούν απάτη.

2. Αποσύνδεση από την… πραγματική σύνδεση

Πριν από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι άνθρωποι έπρεπε να χρησιμοποιήσουν τα τηλέφωνά τους για να επικοινωνήσουν ή έπρεπε να συναντηθούν από κοντά. Καθώς τα χρόνια περνούν, λιγότεροι άνθρωποι επικοινωνούν προσωπικά και όλο και περισσότεροι άνθρωποι επικοινωνούν κυρίως μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Έχουμε μια ολόκληρη γενιά παιδιών και εφήβων που έχουν μεγαλώσει στους υπολογιστές τους και σπάνια συναναστρέφονται προσωπικά. Με τη σειρά τους, οι ψυχικές ασθένειες που κυμαίνονται από αγχώδεις διαταραχές έως διαταραχές προσωπικότητας αυξάνονται σταθερά.

Και δυστυχώς, παρόλο που τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αναφέρονται ως «μέσα κοινωνικής δικτύωσης», φαίνεται ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι γίνονται όλο και λιγότερο κοινωνικοί.

3. Πολιτική ταυτότητα

Μια ακόμη παράμετρος που και πάλι έχει να κάνει πολύ με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι η πολιτική ταυτότητα. Οι άνθρωποι δεν έχουν πλέον τις πεποιθήσεις ως απλώς πεποιθήσεις, αντίθετα, οι πεποιθήσεις μας (συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής) έχουν γίνει αυτό που είμαστε.

Δεν υπάρχει πλέον χώρος για κριτική σκέψη ή συμβιβαστική σκέψη, και αντ’ αυτού, η ορθολογική σκέψη έχει αντικατασταθεί από τον ακραίο φονταμενταλισμό.

Οι άνθρωποι δεν μπορούν πλέον να έχουν ανοιχτόμυαλες συζητήσεις (ή και καθόλου συζητήσεις), επειδή οι πολιτικές ή θρησκευτικές τους απόψεις είναι πλέον η ταυτότητά τους. Όταν κάποιος διαφωνεί μαζί τους, το εκλαμβάνουν αυτό ως χτύπημα, θεωρούν τους άλλους ως εν δυνάμει εχθρούς, και κατ΄αυτόν τον τρόπο προκαλείται μεγάλος διχασμός μεταξύ των ανθρώπων.

4. Τοξική νοοτροπία «αγέλης»

Ο μεγάλος Τζορτζ Κάρλιν είπε κάποτε ότι απολάμβανε τους ανθρώπους σε ατομική βάση. Οι άνθρωποι είναι υπέροχοι όταν είναι σε μικρότερες ομάδες ή μόνοι τους. Σε αυτή την κατάσταση, είναι πιο κατανοητοί και πιο λογικοί.

Ωστόσο, όταν συγκεντρώνετε μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων και ένας ή περισσότεροι από αυτούς αρχίζει να χτυπάει (φυσικά αλλά και απλώς λεκτικά) το πλήθος, πολλοί άλλοι αλλά πιθανόν και ολόκληρη η ομάδα είναι πολύ πιο πιθανό να ενεργήσουν με τοξικό τρόπο. Σκεφτείτε κάποιον που υποκινεί ένα πλήθος σε μια εξέγερση.

5. Η διάσπαση της οικογενειακής μονάδας

Δεν υπάρχει αμφιβολία πόσο έχει αλλάξει η οικογενειακή μονάδα, ειδικά στον δυτικό κόσμο. Το χειρότερο είναι ότι σύμφωνα με έρευνα που επικαλείται ο Guardian, η κατάρρευση της οικογένειας ευθύνεται για το 90% της παγκόσμιας φτώχειας.

Επιπλέον, με την άνοδο της αποσύνθεσης της πυρηνικής οικογένειας, αυξάνονται και οι ψυχικές ασθένειες της παιδικής ηλικίας, ο εθισμός και οι αυτοκτονίες.

6. Η συνεχής κατανάλωση περιεχομένου χωρίς νόημα

Είμαστε αυτό που καταναλώνουμε. Αυτό θα μπορούσε να ισχύει κυριολεκτικά για τα τρόφιμα, αλλά και για την αύξηση διασποράς περιεχομένου χωρίς νόημα που διαδίδεται σε όλο το Διαδίκτυο.

Όλο και περισσότερες ταινίες και τηλεοπτικές εκπομπές δείχνουν βία χωρίς νόημα, και μερικές εξυμνούν τη νοοτροπία της βίαιης συμπεριφοράς. Μία και μόνο ματιά στο Facebook ή στο Twitter είναι αρκετή για να διαπιστώσουμε πόσες σκληρές και υβριστικές φράσεις ανταλλάσσονται, πόσο έντονη είναι η πολεμική και εχθρική συμπεριφορά και πόσο περιεχόμενο που οδηγεί σε μια ολική σύγκρουση.

7. Πόλωση στα social media

Στο ντοκιμαντέρ The Social Dilemma, διάφοροι πρώην ιδρυτές πλατφορμών μέσων κοινωνικής δικτύωσης εξηγούν πώς χρησιμοποιούνται οι αλγόριθμοι των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για να μας βάλουν τον καθένα σε έναν θάλαμο «ηχούς».

Με απλά λόγια, βρισκόμαστε συνεχώς αντιμέτωποι με περιεχόμενο που ταιριάζει με το περιεχόμενο που αναζητούμε, χωρίς να μας δίνει άλλη άποψη για σύγκριση ή κριτική σκέψη.

Προχωρώντας ακόμη παραπέρα, μεγάλο μέρος του περιεχομένου που μας δίνεται είναι η ακραία άποψη των δικών μας πεποιθήσεων, που μας χωρίζει ακόμη περισσότερο από τις αντίθετες απόψεις. Με τη σειρά τους, οι άνθρωποι συνεχίζουν να διχάζονται ολοένα και περισσότερο ενάντια σε διαφορετικές απόψεις και σκέψεις.

8. Κουλτούρα θυματοποίησης

Αυτό μπορεί να προκαλέσει λίγη διαμάχη, αλλά η κουλτούρα της θυματοποίησης φαίνεται να είναι επίσης σε άνοδο. Καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι αποτυγχάνουν να αναλάβουν την ευθύνη για τις πράξεις τους και τη ζωή τους, αρχίζουμε να παρατηρούμε ότι οι άνθρωποι είναι πολύ πιο πιθανό να θεωρούν υπεύθυνο για τις κακές συμπεριφορές και τον τρόπο ζωής τους οποιονδήποτε άλλο εκτός από τον εαυτό τους.

Όταν οι άνθρωποι βλέπουν τους εαυτούς τους ως θύματα, είναι πολύ λιγότερο πιθανό να προσπαθήσουν να αλλάξουν ή να βελτιώσουν τα πράγματα, επειδή η ευθύνη βρίσκεται στους ώμους όλων εκτός από τους δικούς τους.

9. Εθισμός στην τεχνολογία

Τις τελευταίες δεκαετίες, και κυρίως μετά την πανδημία, ο εθισμός στην τεχνολογία συνέχισε να αυξάνεται. Και όπως επίσης είδαμε στο ντοκιμαντέρ The Social Dilemma, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η τεχνολογία έχουν σχεδιαστεί με τρόπο που να μας δημιουργούν εθισμό. Να γυρνάμε ξανά και ξανά στην οθόνη.

Όπως και η ένεση ηρωίνης, το να σηκώνετε το τηλέφωνό σας και να τσεκάρετε συνεχώς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μας παρέχει ένα άμεσο «χτύπημα» ντοπαμίνης. Και όσο περισσότερο ασχολείστε με αυτό, τόσο πιο εθιστικό γίνεται.

10. Η άνοδος του ναρκισσισμού

Σε ένα άρθρο του Psychology Today, αναφέρεται μία σημαντική έρευνα που δείχνει ότι το 70% των σύγχρονων μαθητών σημειώνει υψηλότερη «βαθμολογία» στον ναρκισσισμό και χαμηλότερη στην ενσυναίσθηση από τον μέσο μαθητή μόλις πριν από 30 χρόνια.

Εάν ξέρετε τι είναι ναρκισσισμός, τότε έχετε ήδη συνειδητοποιήσει γιατί αυτό είναι καταστροφή για την κοινωνία. Αν δεν ξέρετε τι ακριβώς είναι οι ναρκισσιστές, φανταστείτε μια κουλτούρα εμμονικών, χειριστικών και εγωιστικών ατόμων που ενδιαφέρονται ολοένα και περισσότερο για τις επιθυμίες τους και την ικανοποίησή τους, ανεξάρτητα από τι επιπτώσεις έχει αυτό στους άλλους και κατ’ επέκταση στην κοινωνία ολόκληρη.