Γιατί δεν ξεχνάμε ποτέ την πρώτη μας αγάπη
Ανεξάρτητα από το πόσος χρόνος έχει περάσει ή πόσες σχέσεις έχετε από τότε, είναι δύσκολο να ξεχάσετε πραγματικά την πρώτη σας αγάπη. Το να ερωτεύεσαι κάποιον για πρώτη φορά είναι μια εμπειρία που σου αλλάζει τη ζωή. Σύμφωνα με ειδικούς σχέσεων και ψυχολόγους, υπάρχουν λόγοι για τους οποίους η πρώτη μας αγάπη παραμένει τόσο αξέχαστη. Αλήθεια θυμάστε την πρώτη σας αγάπη;
Επιμέλεια: Μαρία Καλοπούλου
Τι κάνει τις πρώτες αγάπες μας να αντέχουν τόσο πολύ στη μνήμη μας και γιατί δεν μπορούμε να τις ξεχάσουμε;
Συχνά η πρώτη μας σχέση χαρακτηρίζεται από αναντιστοιχία μεταξύ τής έντασης των συναισθημάτων και της σκληρής πραγματικότητας. Οπότε για ποιο λόγο καραδοκεί στη μνήμη μας;
«Κάνουμε πολλές σχέσεις, όμως, με κάποιον τρόπο, τα περισσότερα πράγματα τα μαθαίνουμε από την πρώτη μας», λέει η Κάθριν Λάβντεϊ καθηγήτρια στο Κέντρο Ψυχολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Γουέστμινστερ.
«Νομίζω πως αν βγούμε στον δρόμο και ρωτήσουμε τους περαστικούς για την πρώτη τους αγάπη, θα μας διηγηθούν τις ιστορίες τους με κάθε λεπτομέρεια», λέει η δρ Βιολογικής Ανθρωπολογίας Έλεν Φίσερ, που, σήμερα στα 78 της, συνάντησε ξανά τον πρώτο της έρωτα δεκαετίες αφότου είχαν χωρίσει και πέρασε μαζί του μια νύχτα.
Όπως λέει, «κάποια στοιχεία της πρώτης μας αγάπης έχουν μεγάλη δύναμη», και δεν μπορούν να εξηγηθούν με βάση την «κοινωνική επίδραση» που μας κάνει να αναζητούμε την «πραγματική» αγάπη ακόμα και από τα 13 μας.
Στο πλαίσιο της έρευνάς της, η Φίσερ αναφέρει ότι οι συμμετέχοντες έκαναν μαγνητική εγκεφάλου και μελετήθηκε το εγκεφαλικό κύκλωμα της αγάπης: «Βρήκα το βασικό μονοπάτι που επαναλαμβάνεται σ’ εκείνους που ερωτεύτηκαν τρελά. Είναι ένα πολύ ενδιαφέρον μονοπάτι, που ξεκινάει από ένα μικροσκοπικό “εργοστάσιο” κοντά στη βάση του εγκεφάλου: το κοιλιακό καλυπτρικό πεδίο».
Η Φίσερ περίμενε ότι αυτή η διαδρομή γίνεται στο εξωτερικό μέρος του εγκεφάλου, εκεί όπου πραγματοποιούνται οι γνωστικές λειτουργίες, ή στο μεσαίο, όπου κυριαρχούν τα συναισθήματά μας: «Όμως, όχι. Η διαδρομή εντοπίζεται ακριβώς δίπλα στο “εργοστάσιο” που ενορχηστρώνει τις ορμές μας: να φάμε, να πιούμε, να βρούμε καταφύγιο, να μάθουμε, να δημιουργήσουμε, να διαιωνίσουμε το DNA μας».
Στον τομογράφο, «εντοπίσαμε δραστηριότητα στα κέντρα εθισμού του εγκεφάλου. Εθίζεσαι όταν ερωτεύεσαι κάποιον. Εθίζεσαι σε αυτό το πρόσωπο», λέει η Φίσερ.
«Δεν δημιουργούνται αναμνήσεις ως δια μαγείας. Έχουμε ένα δίκτυο κυττάρων που πυροδοτούνται ταυτόχρονα για να μας δώσουν μια συνειδητή εμπειρία της ανάμνησης. Μαθαίνουμε μέσω της απόλαυσης και του πόνου. Ό,τι είναι καλό θέλουμε να το ξανακάνουμε και ό,τι είναι επίπονο θέλουμε να το αποφύγουμε. Με απλά λόγια, η κατάταξη στις κατηγορίες “ευχαρίστηση-πόνος” λειτουργεί ως χημικό βαρόμετρο για τον εγκέφαλο μας, που αποφασίζει αν κάτι πρέπει να ξανασυμβεί· και κυριολεκτικά ενδυναμώνει νευρωνικά δίκτυα του εγκεφάλου».
Η πρώτη αγάπη δεν ανοίγει απλώς έναν κόσμο ενθουσιασμού και πιθανοτήτων, σύμφωνα με την Dr. Holly Schiff, PsyD, αδειούχο κλινικό ψυχολόγο, αλλά μπορεί επίσης να προκαλέσει συναισθήματα φόβου. «Αυτή η εμπειρία δεν μοιάζει με οτιδήποτε έχετε νιώσει πριν, γεγονός που καθιστά το άτομο που σχετίζεται με αυτήν την ανακάλυψη μόνιμο στοιχείο στη μνήμη σας», λέει. «Για να μην αναφέρουμε τους χημικούς δεσμούς που βιώνεις όταν είσαι ερωτευμένος, όπως η ωκυτοκίνη».
Η ωκυτοκίνη είναι γνωστή ως «η ορμόνη της αγάπης». Βοηθά να συνδέονται οι άνθρωποι μεταξύ τους. Είναι αυτό που κρατά μερικούς ανθρώπους μονογαμικούς, μπορεί να μειώσει τις αναστολές σας και μπορεί να σας βοηθήσει να γίνετε πιο ανοιχτοί και να εμπιστεύεστε τους άλλους. Απλά πράγματα όπως οι αγκαλιές και τα φιλιά μπορούν να σας δεσμεύσουν χημικά με τον σύντροφό σας.
Η πρώτη σας αγάπη συνήθως συνοδεύεται από άλλα νέα ορόσημα, όπως σωματικές πρωτιές – όπως το πρώτο σας φιλί ή η πρώτη φορά που κάνετε σεξ – ή οι πρώτες σχέσεις – όπως το να μάθετε πώς να συμβιβάζεστε ή να πολεμάτε δίκαια.
«Θα κουβαλάς αυτές τις αναμνήσεις μαζί σου καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής σου, ειδικά επειδή αυτό το άτομο ήταν υπεύθυνο για κάποια από την προσωπική σου ανάπτυξη», λέει η Holly Schiff. «Οι πρώτοι έρωτες συνήθως αντιπροσωπεύουν επίσης τη νιότη σου ή μια νεότερη, πιο απλή εποχή, που οι περισσότεροι άνθρωποι βλέπουν με αγάπη και λαχταρούν».
Όταν είναι η πρώτη φορά που το βιώνεις αυτό με κάποιον, μπορεί να είναι δύσκολο να τον ξεχάσεις. Αλλά αυτός δεν είναι ο μόνος λόγος για τον οποίο είναι τόσο δύσκολο να βγάλεις την πρώτη σου αγάπη από το μυαλό σου.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, η πρώτη σας αγάπη επηρεάζει πραγματικά τον εγκέφαλό σας
Ο εγκέφαλός σας είναι σχεδιασμένο να θυμάται και να αναζητά ευχάριστες εμπειρίες. Εάν ο λόγος για τον οποίο η πρώτη σας αγάπη εξακολουθεί να κατέχει μια ξεχωριστή θέση στην καρδιά σας, μπορείτε να ευχαριστήσετε τον εγκέφαλό σας για αυτό.
Σύμφωνα με τον Dr. Robin Buckley, ειδικό στη γνωσιακή συμπεριφορά για ζευγάρια, η αγάπη είναι εθιστική. «Ορισμένοι από τους ίδιους νευροδιαβιβαστές που ενεργοποιούνται σε άλλους εθισμούς ενεργοποιούνται επίσης όταν είμαστε ερωτευμένοι, όπως οι ενδορφίνες, η ντοπαμίνη και η σεροτονίνη», λέει. «Ο εγκέφαλός μας μαθαίνει να ποθεί την απελευθέρωση και τη δημιουργία αυτών των νευροδιαβιβαστών».
Αυτές οι χημικές ουσίες «καλής αίσθησης» μπορούν να σας προκαλέσουν ευφορία και έντονα ευχάριστα συναισθήματα, ειδικά όταν συνδυάζονται με σωματικό άγγιγμα. Σύμφωνα με τον Buckley, η απελευθέρωση νευροδιαβιβαστών ενισχύεται ακόμη περισσότερο όταν εμπλέκεται το σεξ.
Ξεπερνάς ποτέ την πρώτη σου αγάπη; Οι ψυχολόγοι λένε ότι μπορεί να αφήσει ένα ανεξίτηλο αποτύπωμα στον εγκέφαλό σας.
Όταν το βιώνετε αυτό κατά τη διάρκεια της εφηβείας σας, η οδός ανταμοιβής του εγκεφάλου είναι συνδεδεμένη ώστε να είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη σε ευχάριστες και έντονες εμπειρίες όπως το να ερωτεύεστε και να κάνετε σεξ.
«Θέλουμε να ξαναζήσουμε αυτή την “πρώτη φορά” ξανά», λέει ο Buckley. «Αυτός είναι ένας λόγος που είναι δύσκολο να ξεχάσεις μια πρώτη αγάπη. Ο εγκέφαλός μας θυμάται το νευροχημικό «υψηλό» που σχετίζεται με αυτό και θέλει αυτή την εμπειρία πίσω».
Η πρώτη σας αγάπη αφήνει ένα αποτύπωμα στον εγκέφαλό σας
Πολλές φορές οι άνθρωποι βιώνουν να ερωτεύονται για πρώτη φορά στην εφηβεία τους. Όπως λέει ο ψυχολόγος Joseph Bordelon, η εφηβεία είναι μια περίοδος κατά την οποία η μνήμη και οι ικανότητές μας επεξεργασίας βρίσκονται στο αποκορύφωμά της.
Δεδομένου ότι η μνήμη σας είναι πολύ πιο δυνατή κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, είναι πολύ πιο πιθανό να θυμάστε έντονα την εμπειρία του να ερωτευτείτε.
«Η πρώτη σου αγάπη είναι δύσκολο να ξεχαστεί γιατί αφήνει ένα “αποτύπωμα” στις αισθητήριες περιοχές του εγκεφάλου σου», λέει ο Bordelon.
«Οι αναμνήσεις κατά τα εφηβικά σας χρόνια αφήνουν ορμονικά αποτυπώματα την ίδια στιγμή που οι νευρολογικές σας εξελίξεις διαμορφώνουν την ταυτότητά σας».
Αυτά τα αποτυπώματα μπορεί να είναι έντονα και μπορεί να προκαλούν έντονα συναισθήματα όταν ενεργοποιείται μια ανάμνηση. Αυτός είναι ο λόγος που ακούγοντας αυτό το τραγούδι που χόρεψες ή βλέποντας μια φωτογραφία του/της να αναδύεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να σε επαναφέρει και να σε συγκινήσει.
Η πρώτη σας αγάπη επηρεάζει τον τρόπο που προσεγγίζετε τις μελλοντικές σας σχέσεις
Μόλις βιώσετε κάτι τόσο καλό όπως το να ερωτευτείτε για πρώτη φορά, είναι πιθανό να κυνηγήσετε αυτό το συναίσθημα ξανά και ξανά. Είναι ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι κλείνουν το τηλέφωνο στην πρώτη τους αγάπη πολύ μετά το τέλος της σχέσης.
Σύμφωνα με τον Buckley, η πρώτη σου αγάπη μπορεί να γίνει το «πρότυπο συμπεριφοράς για μελλοντικές σχέσεις». Μαθαίνεις αυτό που σου αρέσει για να το βρεις ξανά. Και, θα συνειδητοποιήσετε επίσης τι δεν σας αρέσει, ώστε να μπορείτε να το αποφύγετε.
«Η πρώτη μας αγάπη γίνεται ένα πλαίσιο για να κρίνουμε τις μελλοντικές σχέσεις που κρατά τη σχέση ζωντανή στη μνήμη μας, εύκολα προσβάσιμη και μη ξεχασμένη», λέει ο Buckley. «Όταν θυμόμαστε την πρώτη μας αγάπη ως σύγκριση, τότε ενεργοποιούμε κάποια από τη νευροχημεία που σχετίζεται με αυτήν, η οποία διασφαλίζει μόνο ότι τα συναισθήματα που σχετίζονται με τη μνήμη παραμένουν ενεργά».
Φυσικά, οι περισσότεροι δεν επανενώνονται με την πρώτη τους αγάπη. Οπότε, γιατί κουβαλάμε το αποτύπωμα αυτών των πρώτων εμπειριών;
Το γεγονός πως έχουμε αυτές τις αναμνήσεις -ακόμα και στα 70, 80 ή 90 μας- σημαίνει πως πρόκειται για κάτι πολύ σημαντικό. Οι πρώτες εμπειρίες μας από τον κόσμο των σχέσεων είναι πρωταρχικής σημασίας για το υπόλοιπο της ζωής μας.
Δεν είναι σπατάλη μνήμης, επειδή εξακολουθούμε να μαθαίνουμε από αυτές και να τις χρησιμοποιούμε ως βάση της ταυτότητάς μας. Αυτές οι αναμνήσεις μάς δίνουν μια αίσθηση του τι είδους άτομα είμαστε, τι είδους εραστές, ποιοι είμαστε.
Τα χρόνια της εφηβείας αποτελούν βιολογικά μια κορυφαία περίοδο όσον αφορά τις εγκεφαλικές λειτουργίες, ως προς τη διατήρηση της γνώσης και τη δημιουργία αναμνήσεων. Ενώ οι αναμνήσεις ξεθωριάζουν όσο πιο πίσω ανατρέχουμε, συμβαίνει κάτι πολύ περίεργο, μια μεγάλη έξαρση ενθύμησης στα εφηβικά μας χρόνια. Οι πιο ισχυρές αναμνήσεις μας σχηματίζονται μεταξύ 10 και 30 ετών και συνήθως κορυφώνονται γύρω στα 15.
Όταν μας ζητούν να θυμηθούμε τραγούδια που είναι σημαντικά για εμάς, συχνά επιλέγουμε εκείνα που έχουν σχέση με μια πρώτη αγάπη.
Αν σκεφτούμε πόσα τραγούδια ξέρουμε και πόσα έχουμε ακούσει στη ζωή μας, είναι να απορείς. Γιατί κάποιος στα 70 του, όταν μπορεί να επιλέξει κάποιο από όλα τα τραγούδια που έχουν γραφτεί ποτέ, να διαλέξει κάποιο που του θυμίζει την πρώτη του σχέση;
Γιατί κάποιοι επηρεάζονται τόσο πολύ από την πρώτη τους αγάπη, που τους είναι αδύνατον να αγαπήσουν ξανά σε βάθος;
Ο Λανς Γουόρκμαν, συν-συγγραφέας του βιβλίου Evolutionary Psychology («Εξελικτική Ψυχολογία»), επισημαίνει πως αυτό συνέβαινε σε πολλές χήρες κατά τον Α’ και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο: «Είναι μια μορφή διαταραχής μετατραυματικού στρες. Νιώθουν πως δεν μπορούν να αγαπήσουν ξανά», λέει.
«Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό ζήτημα», λέει η καθηγήτρια Σου Κάρτερ βιολόγος και συμπεριφορική νευροβιολόγος στο Ινστιτούτο Κίνσεϊ, «επειδή η ίδια χημεία της πρώτης αγάπης είναι πιθανόν η χημεία που χρειαζόμαστε για να ξεπεράσουμε το τραύμα». Όταν κάποιος στα 70 του λέει πως καμία από τις σχέσεις του δεν ήταν όπως η πρώτη, «αυτό που λέει είναι πως η πρώτη του αγάπη μπλόκαρε την ικανότητά του ν’ αγαπήσει ξανά».
«Βλέπετε την πρώτη σας αγάπη όπως ήταν τότε», λένε οι ειδικοί. Και πιθανότατα αυτό σας επιτρέπει να βλέπετε και τον εαυτό σας όπως ήταν τότε.
Ίσως στο μυαλό μας κρατάμε την εικόνα κάποιου όπως ήταν όταν τον πρωτογνωρίσαμε. Εάν κάναμε σχέση όταν εκείνος ήταν 27 ετών και τώρα είναι 62, για μας θα παραμένει για πάντα 27.
Και μπορεί η νοσταλγία γενικά να βάλλεται όμως για τους περισσότερους από εμάς, η νοσταλγία μπορεί να είναι και ωφέλιμη. Υπάρχουν πολλά στοιχεία που καταδεικνύουν ότι η νοσταλγία για την πρώτη μας αγάπη, μας κάνει πιο περιπετειώδεις, μας βοηθάει να σκεφτόμαστε πιο θετικά και να λαμβάνουμε αποφάσεις- δράσεις για το μέλλον.
