Η έννοια της «καλής μαμάς» στην ιστορία!

Τι σημαίνει «καλή μαμά»; Ένα θέμα που πολλές φορές απαιτεί ορισμό και που σίγουρα αλλάζει στη διάρκεια του χρόνου. Πώς άλλαξε ο ρόλος, ο ανθρωπότυπος, οι υποχρεώσεις και οι επιθυμίες στα χρόνια, από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα; Κοιτώντας τα μπεστ σέλερ βιβλία στις παλιότερες δεκαετίες παίρνουμε μία ιδέα και για το πώς άλλαζε ο ρόλος της μητέρας ανά εποχές!

Από την Δέσποινα Σάμψων

Στις αρχές του 20ού αιώνα: Η ταλαιπωρημένη μαμά

Αν ψάξουμε στις πρώτες δύο δεκαετίες, η μέση μαμά σχεδόν παντού στον τότε Δυτικό κόσμο είχε να αντιμετωπίσει πολλά ζητήματα επιβίωσης της οικογένειάς της.

Το μέσο μετακίνησής της δεν ήταν ένα πολυτελές SUV με ανέσεις αλλά ένα οικογενειακό άλογο –στην καλύτερη περίπτωση – ή τα πόδια της που θα έπρεπε να την πάνε παντού.

Το μπεστ σέλερ της εποχής «Η Μητέρα και το Παιδί της», των γιατρών Λένα και Γουίλιαμ Σάντλερ (έκδοση 1916) συμβούλευε τις μαμάδες να κρατούν αγκαλιά το μωρό τους όσο δυνατόν λιγότερο και τους εξηγούσε ότι το κλάμα ήταν βασικό στοιχείο ανάπτυξης των πνευμόνων του παιδιού τους.

Τι άλλο θα μπορούσε να ειπωθεί σε μια μέση μαμά κατώτερης τάξης που δεν είχε χρόνο να περιφέρεται στο σπίτι της με το μωρό αγκαλιά αλλά έπρεπε ανάμεσα σε πολέμους να ενισχύσει το οικογενειακό εισόδημα δουλεύοντας η ίδια;

Αντιμετωπίζοντας μάλιστα αυξημένες πιθανότητες βρεφικής θνησιμότητας, οι ειδικοί προσπαθούσαν να ξορκίσουν τους παράλογους φόβους που προκαλούσαν τα κλάματα ενός μωρού και να εκλογικεύσουν αυτές τις αντιδράσεις ενός βρέφους στο μυαλό μιας αδαούς νέας μητέρας.

Οι πρώτοι παιδίατροι και γυναικολόγοι αναλαμβάνουν σιγά σιγά τον ρόλο της αυθεντίας. Πολλές οικογένειες έχουν χωριστεί την περίοδο της μετανάστευσης και νέα κορίτσια σε όλες τις ηπείρους έχουν χάσει την πρόσβαση στην έμπειρη μαμά τους.

Η ψευδαίσθηση ότι οι μαμάδες εκείνη την εποχή ήταν κολλημένες με τα παιδιά τους δεν ισχύει. Η διάσημη Αμερικανίδα ιστορικός Στεφανί Κουντζ παραδέχεται ότι οι μαμάδες το 1908 ασχολούνταν λιγότερο με τα παιδιά τους συγκριτικά με σήμερα. Ακόμα και εκείνες που ανήκαν στις μεσαίες τάξεις δεν είχαν την πολυτέλεια της αφοσίωσης.

1920: Μια αυταρχική μαμά γεννιέται

Οι συμβουλές των ειδικών εξελίσσονται. Οι πειραματισμοί των πρώτων παιδοψυχολόγων δημιουργούν σήμερα ανατριχίλες. Ο Αμερικανός Τζον Γουάτσον με το μπεστ σέλρ “Ψυχολογική φροντίδα του βρέφους και του παιδιού” γράφει ξεκάθαρα ότι δεν πρέπει να αγκαλιάζουμε ή να φιλάμε τα παιδιά μας ούτε να τα αφήνουμε να κάθονται στα γόνατά μας.

Ένα μόνο φιλί στο μέτωπο για καληνύχτα είναι αρκετό ενώ το πρωί η χειραψία είναι εξαιρετική ιδέα – για στρατιωτικές σχολές ίσως; Αντίστοιχες φωνές παιδαγωγών που όριζαν στις μητέρες να αφήνουν με οποιοδήποτε καιρό το παιδί τους στην αυλή, ή περιόριζαν σε 10 λεπτά της ώρας την ημερήσια διάρκεια αγκαλιάς, προσπαθούσαν να βρουν εφαρμογή σε μητέρες που την εποχή εκείνη έβγαιναν έξω από το σπίτι και αναζητούσαν ή αντιμετώπιζαν την απώλεια ενός συζύγου (είτε λόγω πολέμου είτε λόγω εργατικών και άλλων ατυχημάτων κατά κύριο λόγο).

1946: Επιτέλους, λίγη τρυφερότητα

Ο δρ Μπέντζαμιν Σποκ εκδίδει ένα all time classic βιβλίο παιδαγωγικής, το «Φροντίδα Μωρού και Παιδιού», το οποίο αποτελεί επανάσταση για τη μητρότητα.

Για πρώτη φορά «καλή μαμά» θεωρείται εκείνη που αγαπά και το δείχνει στο παιδί της. «Εμπιστευθείτε τον εαυτό σας. Γνωρίζετε περισσότερα από όσα νομίζετε». Την ίδια στιγμή όμως η μαμά που έχει συνεισφέρει στον πόλεμο έχει ήδη αποκτήσει πατριωτική συνείδηση.

Δουλεύει επειδή έχουν χαθεί περιουσίες κι έχει ήδη ξεκινήσει να δοκιμάζει τις παροχές του κοινωνικού κράτους που γεννιέται τότε ως ιδέα. Παιδικοί σταθμοί, συσσίτια, ορφανοτροφεία, οικοτροφεία προσπαθούν να καλύψουν τα κενά μιας μαμάς που δεν μπορεί να αφοσιωθεί  ή να καλύψει όλες τις ανάγκες του παιδιού της.

Στα 50s η καλή μαμά φοράει τις πέρλες της

Το συντηρητικό κλίμα της εποχής σκεπάζει το προηγούμενο κίνημα της ενδυνάμωσης. Οι νέες μαμάδες ακούν από παντού κηρύγματα για την επιστροφή στο σπίτι. Τα σαβουάρ βιβρ της εποχής μιλούν για μη εργαζόμενες γυναίκες που φροντίζουν με τις νέες ηλεκτρικές συσκευές όλη μέρα το σπίτι, περιμένουν τον σύζυγο και είναι πάντα διαθέσιμες για τα παιδιά τους.

Στην Αμερική τα πρώτα τηλεοπτικά σόου (που θα περάσουν την επόμενη δεκαετία στην Ευρώπη) θα δείξουν κλασικές Αμερικανίδες άψογα βαμμένες με τακούνια, σούπερ ποδιά πάνω από το φουρό και πέρλες να ψήνουν κέικ, να υποδέχονται με τις παντόφλες στο χέρι τον σύζυγο και ταυτόχρονα να αγκαλιάζουν τρυφερά τα αγόρια τους.

Σύμφωνα με τους New York Times, μια μέση μαμά ξόδευε 55 ώρες την εβδομάδα στις δουλειές του σπιτιού χωρίς να της περνάει από το μυαλό να ζητήσει βοήθεια από τον σύζυγό της.

Η δεκαετία του ΄60: Τα παιδιά στο επίκεντρο

«Πώς να μεγαλώσετε ένα έξυπνο παιδί» – από τον τίτλο των βιβλίων σαν και αυτό καταλαβαίνουμε ότι ο πήχης ανεβαίνει. Οι συντηρητικές μαμάδες ανακαλύπτουν τη νέα αναγκαιότητα της παρακίνησης των παιδιών τους, των παροχών κινήτρων για μάθηση, της εξοικείωσης με τα νέα εκπαιδευτικά εργαλεία και μεθόδους από την προσχολική κιόλας ηλικία.

Η γενιά των γυναικών που δεν έχει σπουδάσει δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε μια εποχή που σαν σίφουνας θα τα αλλάξει όλα και θα απελευθερώσει τα παιδιά εκείνης της εποχής.

Στα 70s, η μάνα μου η χίπισσα

Όλα είναι έτοιμα να αλλάξουν. Τα δικαιώματα των γυναικών συζητιώνται ανοιχτά και υλοποιούνται σταδιακά. Οι γυναίκες διαβάζουν μετά μανίας το “Αλμανάκ της Γυναίκας” – εγκυκλοπαίδεια σε τρεις τόμους που βρέθηκε σε πολλά ελληνικά σπίτια όταν μεταφράστηκε.

Η ιδέα; “Γραμμένο από μητέρες για μητέρες” προσέγγιζε ρεαλιστικά την καλή μαμά αγκαλιάζοντάς την σαν φιλενάδα που μαζί θα αντάλλασσαν συνταγές, χειροτεχνίες και δραστηριότητες για τις ίδιες.

Δεκαετία του ’80: Βάτα, αερόβια άσκηση και περλέ κραγιόν

Ένα μπεστ σέλερ όλων των εποχών είναι το “Τι να Περιμένεις όταν Κυοφορείς” αφιερωμένο εξαιρετικά στη συνειδητοποιημένη έγκυο που ακόμα επανεκδίδεται με επιτυχία.

Μια καλή μαμά ρουφούσε όλη την πληροφορία και ένιωθε ικανή να κάνει τα πάντα: να μετατραπεί από Αλέξις Κόλμπι σε Τζέιν Φόντα, να μιλήσει για την ισότητα, να ψηφίσει σοσιαλιστικά κόμματα, να φορέσει παντελόνι στο γραφείο, να κρεπάρει όσο θέλει τα μαλλιά της και να διεκδικήσει αυξήσεις αλλά και να μοιράσει τις δουλειές στο σπίτι. Τα κατάφερε;

90s – Μillenium: Η μαμά που αποφασίζει

Μια καλή μαμά δεν λέει πια ψέματα στον εαυτό της. Διαβάζει τόνους περιοδικών αλλά αναγνωρίζει ποιοι κανόνες είναι για εκείνη. Καθεμία έχει τη δική της αποστολή.

Οι συγγραφείς των άρθρων είναι πια πολύ προσεκτικοί και φροντίζουν να τονίζουν ότι είναι στο χέρι της να αποφασίσει τι είναι καλό για το παιδί της αρκεί να γνωρίζει όλες τις επιλογές – καθώς και τον τρόπο που μεγαλώνει η Σίντι Κρόφορντ το παιδί της.

Εκατοντάδες τίτλοι βιβλίων ξεπηδούν στα ράφια. Η μητρότητα μετατρέπεται σε ένα ταξίδι στο άγνωστο. Τι κάνουν οι Γαλλίδες μαμάδες; Γιατί τα μωρά στη Σουηδία δεν κλαίνε; Πότε θα απαλλαγούμε από το σύνδρομο της Ελληνίδας μάνας; Ανακάλυψε τις αρετές της Αφρικανής μητέρας…

2022: Η μαμά μπλόγκερ

Ποια διαβάζει πια βιβλία; Ποια αγοράζει περιοδικά; Σήμερα όλες μας χαζεύουμε στο κινητό μας: η αγχωμένη μαμά, η ντιζάινερ μαμά, η τρομαγμένη μαμά… όλες κολυμπάνε στο διαδίκτυο.

Δεν το παίζουν ειδικές – απλώς μοιράζονται την εμπειρία τους και γίνονται πρότυπα. Βίντεο με ρεαλιστικό περιεχόμενο σε πασαλειμμένες από τις φρουτόκρεμες κουζίνες ανεβαίνουν και κερδίζουν προβολές! Η αλήθεια επιβραβεύεται και μια κουλ μαμά λέει πάντα τη δική της αλήθεια!