Ορισμένοι ειδικοί λένε ότι η σειρά γέννησης μπορεί να εξηγήσει την προσωπικότητά μας. Είναι αλήθεια;

Οι υποθέσεις βασίζονται στη θεωρία τής σειράς γέννησης που λέει ότι η σειρά με την οποία γεννηθήκατε υπαγορεύει τα χαρακτηριστικά τής προσωπικότητάς σας. Υπάρχει κάποια αλήθεια σε αυτό; Θα μπορούσε να είναι η απάντηση στο γιατί τα αδέρφια είναι τόσο διαφορετικά; Τι λέει η ανάλυση της θεωρίας τής σειράς γέννησης και γιατί μερικοί άνθρωποι μπορεί να μην ταιριάζουν στο πλαίσιο της; Η ψυχολόγος Michele Goldman εξηγεί.

Επιμέλεια: Μαρία Καλοπούλου

Εάν είστε το πρωτότοκο παιδί της οικογένειας, το πιθανότερο είναι ότι είστε ο υπεύθυνος αρχηγός. Αλλά αν έχετε τον ρόλο του μεσαίου παιδιού, πιθανότατα θα βρίσκεστε να εκτελείτε χρέη «ΟΗΕ» για να διατηρήσετε την ηρεμία. Έπειτα, υπάρχουν οι Βενιαμίν, που είναι οι εξωστρεφείς γόητες της οικογένειας…

Ποια είναι η θεωρία της σειράς γέννησης;

Η θεωρία αναπτύχθηκε το 1900 από τον ψυχοθεραπευτή Άλφρεντ Άντλερ και υποδηλώνει ότι η σειρά με την οποία γεννιέται ένα παιδί μέσα στην οικογένειά του – από το πρώτο που γεννήθηκε έως το νεότερο και σε κάθε θέση ενδιάμεσα – διαμορφώνει τις σκέψεις και τις συμπεριφορές του.

Για παράδειγμα, το πρωτότοκο παιδί συνήθως απεικονίζει τα χαρακτηριστικά του να είναι πετυχημένος και αξιόπιστος. Η Michele Goldman έκανε μια σημαντική διάκριση μεταξύ χρονολογικής και ψυχολογικής σειράς γέννησης: «Η χρονολογική σειρά γέννησης είναι η κυριολεκτική σειρά με την οποία γεννιούνται τα αδέρφια», λέει.

«Ψυχολογική σειρά γέννησης είναι η σειρά γέννησης που κάποιος μπορεί να αντιπροσωπεύει, ακόμα κι αν δεν γεννήθηκε σε αυτή τη θέση μέσα στην οικογένεια».

Σύμφωνα με τη θεωρία του Adler, τα παιδιά δεν γεννιούνται με εγγενείς ιδιότητες, αλλά μάλλον το οικογενειακό τους περιβάλλον και η δυναμική τους παίζουν ρόλο στον επηρεασμό της ατομικής ψυχολογίας κατά τη διάρκεια των μορφωτικών τους χρόνων.

Ενώ κάθε οικογένεια είναι διαφορετική, ο Adler πίστευε ότι υπήρχαν πολλές ομοιότητες μεταξύ των αλληλεπιδράσεων γονέων και παιδιών καθώς και μεταξύ των αδελφών. Άρα η σειρά γέννησης επηρεάζει πραγματικά την προσωπικότητα;

Η σύντομη απάντηση είναι ότι είναι προς συζήτηση. Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι ο Adler είχε δίκιο σχετικά με τα χαρακτηριστικά των πρώτων παιδιών, αλλά χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να έχουμε την πλήρη εικόνα. Τι λέει η θεωρία της σειράς γέννησης για την κατάσταση της οικογένειάς σας.

Η ανάλυση κάθε σειράς γέννησης

Πρωτότοκο παιδί

Σύμφωνα με τη θεωρία της σειράς γέννησης, το μεγαλύτερο παιδί κατέχει μια εξαιρετικά πλεονεκτική θέση επειδή έχει συνηθίσει να είναι ο μόνος αποδέκτης της προσοχής για κάποιο χρονικό διάστημα – επομένως, τα πρώτα παιδιά μπορεί να δυσκολεύονται όταν χρειάζεται να μοιραστούν την προσοχή που απολάμβαναν, μόλις γεννηθούν τα αδέρφια.

Το πρωτότοκο θα έχει συχνά μεγάλη ευθύνη όταν τα μικρότερα αδέρφια έρθουν στο προσκήνιο. Μπορεί να αντιμετωπίσουν αυστηρότερους γονείς και υψηλότερες προσδοκίες, κάτι που συνήθως οδηγεί σε ισχυρή ηγεσία και ιδιότητες υψηλών επιδόσεων.

Μεσαίο παιδί

Αν ταιριάζεις με το «θέμα» του μεσαίου παιδιού, πολλές φορές θα νιώθεις περιττός ή ασήμαντος. Τα μεσαία παιδιά είναι συχνά επιδέξια στο να χαράζουν μια θέση για τον εαυτό τους και μπορεί να είναι ακόμη και δημιουργικά στο πώς να φαίνονται μέσα στην οικογενειακή μονάδα.

Ενώ όμως μπορεί να έχει αρκετή επιδεξιότητα στο να συμβιβάζεται, το μεσαίο παιδί μπορεί επίσης να είναι ανταγωνιστικό, όταν επισκιάζεται από ένα μεγαλύτερο αδερφάκι και μερικές φορές γίνεται απείθαρχο ή επαναστατικό. Ούτε με μεγάλη ευθύνη (όπως τα πρώτα) ούτε υπερβολικά (όπως τα μικρότερα), τα μεσαία παιδιά πιθανότατα εξελίσσονται σε επιτυχημένους ενήλικες.

Το μικρότερο παιδί

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι το μωρό της οικογένειας που αναζητά την προσοχή, δεν μπορεί να κάνει – και δεν κάνει-λάθος, να το παραχαϊδεύουν όλοι στην οικογένεια. Αυτό κάνει τα μικρότερα παιδιά να απαντούν σε αυτή την υπερβολική απόλαυση επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο κινούνται στον κόσμο.

Μερικά μικρότερα παιδιά θα πιστεύουν ότι πρέπει να τα φροντίζετε και μπορεί να μην έχουν την εσωτερική ώθηση να διαπρέψουν ή να μην έχουν την αυτοπεποίθηση να διαχειριστούν με επιτυχία τις εργασίες τους.

Ωστόσο, άλλα μικρότερα παιδιά μπορεί να εκτιμήσουν ότι όλοι τους φροντίζουν και να θέλουν να φροντίζουν τους άλλους, με αποτέλεσμα να γίνονται σεβαστά ως το «αποκούμπι» στην οικογένεια.

Μοναχοπαίδι

Επειδή το μοναχοπαίδι τείνει να είναι πιο εξοικειωμένο με τους ενήλικες από ό,τι με άλλα παιδιά, ακόμα κι αν είναι πολύ κοινωνικό με συνομηλίκους, μπορεί να είναι πιο άκαμπτο.

Τα μοναχοπαίδια μπορούν να είναι τόσο επιτυχημένα όσο και εξαρτημένα από τους γονείς τους, καθώς οι γονείς τους επικεντρώνονται αποκλειστικά στην επιτυχία και τα επιτεύγματά τους.

Επιρρεπές σε πείσματα, επειδή δεν έχει συνηθίσει να είναι ευέλικτο ή να διαπραγματεύεται με άλλους, το μοναχοπαίδι είναι επίσης ανεξάρτητο, ικανό να γεμίσει τον χρόνο του με παραγωγικές διεξόδους και έξυπνο.

Γιατί μπορεί να μην ταιριάζετε στη θεωρία σειράς γέννησης

Φυσικά, υπάρχουν εξαιρέσεις στον κανόνα όπου τα μοτίβα σειράς γέννησης δεν ισχύουν απαραίτητα. Η Goldman ανέφερε τους πιο συνηθισμένους λόγους:

Μεγάλη διαφορά ηλικίας μεταξύ των παιδιών

Ο Adler θεώρησε ότι ένα μεγάλο ηλικιακό χάσμα ήταν τα τρία χρόνια, αλλά οι περισσότεροι ερευνητές το ορίζουν τώρα ως πέντε ή περισσότερα χρόνια, κάτι που επηρεάστηκε από το ότι τα αδέρφια ήταν σε διαφορετικά σχολεία μετά από πέντε χρόνια.

«Στα σχολικά συστήματα των περισσότερων χωρών, σε αυτές τις ηλικιακές διαφορές, το ένα αδερφάκι θα πάει στο γυμνάσιο, ενώ το μικρότερο παιδί μένει πίσω στο δημοτικό, κάνοντας έτσι “ξεχωριστές» ζωές”, εξήγησε η Goldman.

«Αν έχουμε διαφορά πέντε ή περισσότερων ετών, το παιδί μπορεί να είναι τρίτο σε χρονολογική σειρά γέννησης, αλλά γίνεται ψυχολογικά πρωτότοκο επειδή τα άλλα δύο αδέρφια είναι πολύ μεγαλύτερα». Με άλλα λόγια, το παιδί μπορεί να εκδηλώνει πρωτότοκες τάσεις παρόλο που ήρθε τρίτο στη σειρά λόγω της μεγάλης διαφοράς ηλικίας.

Υγεία ενός παιδιού

Ένα παιδί με οποιοδήποτε εμπόδιο στην υγεία του, ανεξάρτητα από το πού βρίσκεται στη σειρά γέννησης, μπορεί να επηρεάσει τη θέση της ψυχολογικής σειράς γέννησης των αδελφών του.

«Εάν ένα μεγαλύτερο παιδί είναι συχνά άρρωστο ή έχει μια χρόνια πάθηση (είτε σωματικής είτε ψυχικής υγείας), μπορεί να γίνει το ψυχολογικό «μωρό» της οικογένειας επειδή η εστίαση είναι πάντα στην ανατροφή και τη φροντίδα του», διευκρίνισε η Goldman. «Αυτό απομακρύνει την προσοχή από το χρονολογικό μωρό και το μωρό θα πάρει μια άλλη θέση από τη σειρά γέννησης».

Τα  δίδυμα

Πολύ απλά, η Goldman εξηγεί ότι τα δίδυμα περιπλέκουν τη σειρά γέννησης και το πώς επηρεάζεται η σειρά γέννησης εξαρτάται από το αν τα δίδυμα είναι τα μόνα παιδιά στην οικογένεια ή έχουν άλλα αδέρφια.

«Τα δίδυμα συνήθως δεν ανατρέφονται σύμφωνα με τη χρονολογική σειρά γέννησης, ειδικά αν έχουν μόνο λίγα λεπτά διαφορά, αλλά η ψυχολογική σειρά γέννησης μπορεί να διαμορφωθεί με την πάροδο του χρόνου», διευκρίνισε η Goldman.

Οι πεποιθήσεις για το φύλο

Οι εδραιωμένες πεποιθήσεις για το φύλο τόσο από την κουλτούρα, όσο και από τις απόψεις των μελών της οικογένειας μπορούν επίσης να επηρεάσουν τη θεωρία της σειράς γέννησης.

«Ακόμη και αν ένα θηλυκό είναι το μεγαλύτερο, ένα αρσενικό παιδί μπορεί να αντιμετωπίζεται ως πρωτότοκο λόγω της πολιτισμικής έμφασης στα αρσενικά», περιέγραψε η Goldman.

«Αυτό μπορεί επίσης να παρατηρηθεί σε μια οικογένεια πέντε αγοριών και το νεότερο να είναι κορίτσι. Αυτό το κορίτσι μπορεί να αντιμετωπίζεται ως στερεότυπο μωρό ή ως ψυχολογικά πρωτότοκο».

Μικτές οικογένειες

Όταν η δομή της οικογένειας επηρεάζεται από τον εκ νέου γάμο, η ψυχολογική σειρά γέννησης πιθανότατα θα αλλάξει, ειδικά όταν τα παιδιά βρίσκονται στα χρόνια του σχηματισμού τους.

Η Goldman έδωσε ένα παράδειγμα: «[Όταν] ένα παιδί χρονολογικά μεγαλύτερο που έχει μια καλοσχηματισμένη προσωπικότητα στην οικογένεια αναμειγνύεται με θετά αδέρφια, όπου τώρα έχουν κάποιον μεγαλύτερο από αυτά, αυτό μπορεί να επηρεάσει την αντιληπτή ψυχολογική σειρά γέννησής τους και να επηρεάσει το πώς αισθάνονται για τον εαυτό τους και τους άλλους».

Στο ίδιο πνεύμα, τα δύο πρωτότοκα στη νεοσύστατη οικογένεια θα ψάξουν για τη «θέση» τους και μπορεί να αναπτύξουν ανταγωνιστικές συμπεριφορές για να διατηρήσουν τα πρωτεία τους.

Η Michele Goldman είναι κλινική ψυχολόγος που ειδικεύεται στο τραύμα, τα σχεσιακά πρότυπα, το άγχος και την κατάθλιψη. Υπηρετεί επίσης ως σύμβουλος μέσων ενημέρωσης για το  Hope for Depression Research Foundation (Ίδρυμα Έρευνας για την Κατάθλιψη των ΗΠΑ).