Μέσα κοινωνικής δικτύωσης και έφηβοι: Αρκούν οι σημερινές έρευνες για την αντιμετώπιση του προβλήματος;

Είναι γεγονός πως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επηρεάζουν με πολλούς τρόπους τους σημερινούς νέους. Τι μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτό; Ειδικοί αποφάσισαν να εξετάσουν τα ευρήματα της έρευνας του Pew Research Center, τα οποία είναι από εντυπωσιακά μέχρι αντικρουόμενα. Γιατί ανακάλυψαν πως οι επιπτώσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην ευημερία των εφήβων είναι περίπλοκες, και ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικία, το φύλο και τον τρόπο χρήσης της πλατφόρμας.

Γράφουν οι: Tina Lowrey, Professeur de marketing και L. J. Shrum Professeur de marketing στο HEC Paris Business School

Στα τέλη του 2024, πάνω από 20 χρόνια μετά τη γέννηση του Facebook, ο αντίκτυπος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στη ζωή μας δεν μπορεί να υπερεκτιμηθεί. Αρχικά υποτιμημένα από πολλούς, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αναγνωρίστηκαν τελικά για τη δύναμή τους να επιτρέπουν στους εργαζόμενους να μοιράζονται λύσεις και ιδέες.

Ενώ οι εταιρείες χρειάστηκαν χρόνο για να δουν τις δυνατότητές του, οι νεότερες γενιές ζουν μέρος της ζωής τους μέσω των κοινωνικών πλατφορμών εδώ και χρόνια.

Η έρευνα του Pew Research Center το 2023 αποκαλύπτει ότι η πλειοψηφία των νέων στις ΗΠΑ ηλικίας 13 έως 17 ετών επισκέπτεται το YouTube, το TikTok και το Snapchat τουλάχιστον «περίπου μία φορά την ημέρα», με περίπου το 15% να λέει ότι επισκέπτεται αυτές τις πλατφόρμες «σχεδόν συνεχώς».

Ο «κινούμενος στόχος» της έρευνας

Μια κρίσιμη πρόκληση σε αυτόν τον τομέα είναι αυτό που ονομάζουμε πρόβλημα του «κινούμενου στόχου». Οι πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης εξελίσσονται συνεχώς, καθιστώντας δύσκολη τη γενίκευση των ερευνητικών ευρημάτων από τη μια περίοδο στην άλλη.

Για παράδειγμα, το Facebook σήμερα δεν είναι αυτό που ήταν πριν από 10 ή 15 χρόνια – η λειτουργικότητά του, η βάση χρηστών και ακόμη και το όνομά του έχουν αλλάξει. Αντίστοιχα, πλατφόρμες όπως το Instagram έχουν κερδίσει δημοτικότητα, ενώ άλλες όπως το Friendster, το Vine και το Orkut της Google έχουν εξαφανιστεί.

Δεδομένου αυτού του διαρκώς μεταβαλλόμενου τοπίου, είναι σχεδόν αδύνατο να βγουν οριστικά συμπεράσματα από παλαιότερες μελέτες.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η πρόσφατη έρευνα εστίασε στα τελευταία πέντε χρόνια, μια περίοδο που χαρακτηρίστηκε από σημαντικές προόδους στη συλλογή και ανάλυση δεδομένων.

Το πεδίο εφαρμογής περιορίστηκε σε εφήβους και νεαρούς ενήλικες ηλικίας 13 έως 21 ετών, ώστε να μελετηθεί καλύτερα το πώς επηρεάζουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης την ευημερία κατά τη διάρκεια αυτών των κρίσιμων αναπτυξιακών ετών.

Αναπτυξιακή ευαισθησία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης

Ένα από τα πιο σημαντικά ευρήματα της έρευνας ήταν ότι οι αρνητικές επιπτώσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικία και το φύλο, κάτι που σπάνια λαμβάνεται υπόψη από τις Αρχές και τα μέσα ενημέρωσης.

Για τα κορίτσια, η πιο ευάλωτη περίοδος φαίνεται να είναι μεταξύ 11 και 13 ετών, ενώ για τα αγόρια μεταξύ 14 και 15, ηλικιακά εύρη που συμπίπτουν με την έναρξη της εφηβείας.

Η έναρξη της εφηβείας είναι ήδη μια δύσκολη περίοδος για τους περισσότερους νέους και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης φαίνεται να ενισχύουν αυτές τις προκλήσεις.

Για παράδειγμα, τα θέματα εικόνας σώματος, που εμφανίζονται συχνά κατά την εφηβεία, επιδεινώνονται από το εξαιρετικά επιμελημένο και εξιδανικευμένο περιεχόμενο που βρίσκεται σε πλατφόρμες όπως το Instagram.

Αν και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν δημιούργησαν αυτά τα προβλήματα, τα ενισχύουν όσο ποτέ άλλοτε, καθιστώντας πιο δύσκολο για τους εφήβους να τα αγνοήσουν.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το ότι βρέθηκαν επίσης αρνητικές ψυχολογικές επιπτώσεις τόσο για τα αγόρια όσο και για τα κορίτσια στην ηλικία των 19 ετών.

Αυτή η ηλικία αντιστοιχεί σε σημαντικές μεταβάσεις στη ζωή, όπως η απομάκρυνση από το σπίτι, το ξεκίνημα σπουδών ή η πρώτη δουλειά, τα οποία μπορούν να προκαλέσουν άγχος.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης φαίνεται να εντείνουν αυτές τις ανησυχίες, πιθανώς καλλιεργώντας μη ρεαλιστικές προσδοκίες για τη ζωή ή δημιουργώντας μια αίσθηση ανεπάρκειας.

Ενεργητική έναντι παθητικής χρήσης

Μια άλλη πρόκληση που αντιμετώπισαν οι μελετητές κατά τη διάρκεια της έρευνάς ήταν η έλλειψη σαφών ορισμών για το τι συνιστά «χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης».

Επιπλέον, οι πλατφόρμες διαφέρουν σημαντικά ως προς τον σχεδιασμό, τη λειτουργία και το κοινό τους, και αυτές οι διαφορές έχουν σημασία όταν πρόκειται για τις επιπτώσεις τους.

Για παράδειγμα, πλατφόρμες που βασίζονται σε εικόνες, όπως το Instagram, τείνουν να έχουν πιο σημαντικό αρνητικό αντίκτυπο στην εικόνα του σώματος από πλατφόρμες που βασίζονται σε κείμενο όπως το X (πρώην Twitter).

Επιπλέον, έχει επίσης σημασία ο τρόπος με τον οποίο οι έφηβοι και οι νέοι ενήλικες χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η ενεργός χρήση, όπου τα άτομα δημοσιεύουν και αλληλεπιδρούν με άλλους, συνδέεται με πιο θετική αυτοεκτίμηση.

Αντίθετα, η παθητική χρήση, όπου οι χρήστες απλώς σκρολάρουν χωρίς να αλληλεπιδρούν, σχετίζεται με αρνητικές επιπτώσεις στην ευημερία. Αυτές οι διαφορές είναι ζωτικής σημασίας για την κατανόηση του αντίκτυπου των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και πρέπει να ληφθούν υπόψη καλύτερα σε μελλοντική έρευνα.

Ένας επιπλέον παράγοντας είναι ο σκόπιμος εθισμός αυτών των πλατφορμών. Σύμφωνα με πληροφορίες εκ των έσω, πολλές εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης σχεδιάζουν τα προϊόντα τους έτσι ώστε να δημιουργούν το αίσθημα της συνήθειας, ενθαρρύνοντας τους χρήστες να περνούν περισσότερο χρόνο στις πλατφόρμες τους.

Αυτό καθιστά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πιο επεμβατικά από προηγούμενες τεχνολογίες όπως η τηλεόραση ή το ραδιόφωνο, και η επιρροή τους είναι πιθανό να επεκταθεί στον χώρο εργασίας καθώς οι σημερινοί έφηβοι εισέρχονται στην αγορά εργασίας.

Πέρα από την εφηβεία

Η μελέτη αυτή υπογραμμίζει την ανάγκη για πιο μακροπρόθεσμη, αυστηρή έρευνα για την καλύτερη κατανόηση του αντίκτυπου των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην ευημερία των νέων.

Πρόσφατες μελέτες υποδεικνύουν ότι παράγοντες όπως ο τύπος τής πλατφόρμας και τα πρότυπα χρήσης μπορούν είτε να επιδεινώσουν είτε να μετριάσουν τις αρνητικές επιπτώσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Αυτά πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την αξιολόγηση των μέτρων που πρέπει να ληφθούν έναντι αυτών των αρνητικών συνεπειών.

Επίσης, είναι σημαντικό να κοιτάξουμε πέρα ​​από την εφηβεία. Καθώς η επόμενη γενιά εισέρχεται στο εργατικό δυναμικό, οι συνήθειές της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι πιθανό να την ακολουθήσουν, επηρεάζοντας δυνητικά την παραγωγικότητα και την ψυχική της υγεία.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι ερευνητές υποστηρίζουν περισσότερες διαχρονικές μελέτες που παρακολουθούν τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης με την πάροδο του χρόνου και εξετάζουν τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις τους στην ευημερία.

Αν και είναι αλήθεια ότι οι νεότεροι έφηβοι είναι πιο ευάλωτοι στις αρνητικές επιπτώσεις του, η ηλικία δεν είναι ο μόνος παράγοντας που έχει σημασία. Ο τύπος της πλατφόρμας, ο τρόπος χρήσης και οι ατομικές ψυχολογικές διαφορές παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο.

Επομένως, πρέπει να προσέχουμε να μην βγάζουμε βιαστικά συμπεράσματα ή να εφαρμόζουμε λύσεις που ταιριάζουν σε όλους. Η κοινωνία μας χρειάζεται διαφοροποιημένες, βασισμένες σε δεδομένα, πολιτικές που να αντιπροσωπεύουν τις πολλές μεταβλητές του ζητήματος.

Τέλος, καθώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συνεχίζουν να εξελίσσονται, έτσι πρέπει να εξελίσσεται και η κατανόηση μας απέναντι στις επιπτώσεις που δημιουργούν.

Με  πιο λεπτομερή, υψηλής ποιότητας έρευνες μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα το θέμα και να μετριάσουμε τους κινδύνους που συνδέονται με αυτήν την ισχυρή τεχνολογία.

Πηγή: www.theconversation.com