Παιδική ψυχολογία: Γιατί τα παιδιά φοβούνται το σκοτάδι;
Σαν παιδιά, όλοι λίγο πολύ φοβόμασταν το σκοτάδι. Κάποιοι από εμάς φοβούνταν τι μπορεί να κρύβεται εκεί μέσα, ενώ άλλοι έφτιαχναν στο μυαλό τους τρομακτικές ιστορίες με φαντάσματα και τέρατα επηρεασμένοι από τις ταινίες και τα παραμύθια.
Επιμέλεια: Σοφία Κροκιδά
Ο φόβος για το σκοτάδι ονομάζεται νυχτοφοβία και είναι πιο συνηθισμένος από ό,τι νομίζετε. Αρκετοί άνθρωποι μεταφέρουν αυτόν τον φόβο ακόμη και στην ενήλικη ζωή τους και ανεξάρτητα από το πώς αισθάνεστε για το ίδιο το σκοτάδι, πιθανότατα θα είστε πάντα ανήσυχοι για το τι μπορεί να κρύβεται σε αυτό.
Οι περισσότεροι άνθρωποι που φοβούνται το σκοτάδι έχουν το συναίσθημα σε μια ήπια μορφή, αλλά μερικοί φθάνουν σε ακραία επίπεδα, και για αυτούς, μπορεί να είναι πραγματικά μία μορφή αναπηρίας.
Ο φόβος του σκοταδιού πάντως είναι πολύ πιο διαδεδομένος από όσο νομίζουμε. Πολλοί μάλιστα το βιώνουν ακόμα και ως ενήλικες.
Τι λέει όμως η επιστήμη για τα παιδιά που φοβούνται το σκοτάδι;
Ο καθηγητής ψυχολογίας Τόμας Όλεντικ σημειώνει: «Αυτό που μας εντυπωσιάζει πάντα είναι οι σκέψεις και οι αντιλήψεις των παιδιών. Τα παιδιά μπορούν να πιστέψουν καθετί φανταστικό, ακόμα και ότι στο σκοτάδι κρύβονται κλέφτες που θα τους απαγάγουν ή ότι κάποιος θα τους πάρει τα παιχνίδια. Αυτές οι φοβίες πηγάζουν από το άγνωστο».
Πρακτικά, η φοβία για το σκοτάδι υποκρύπτει τη φοβία για το άγνωστο και το αναπάντεχο.
Και είναι λογικό. Ακριβώς όπως ως ενήλικες φοβόμαστε περισσότερο το άγνωστο παρά το ίδιο το σκοτάδι. Φυσικά, δεν πιστεύουμε ότι στο σκοτάδι κρύβονται τέρατα αλλά σίγουρα φοβόμαστε ότι μπορεί κάποιος κακοποιός να παραμονεύει σε ένα σκοτεινό δρομάκι για να μας κάνει κακό. Αυτό, μέχρι ένα σημείο, είναι καλό, γιατί έτσι μαθαίνουμε να προσέχουμε.
«Παρόλα αυτά», λέει ο ψυχολόγος, «ακόμη παραμένουμε στο… σκοτάδι, χωρίς να γνωρίζουμε τεκμηριωμένα πολλά σχετικά με τη συγκεκριμένη φοβία. Όμως, οι περισσότεροι που φοβούνται το σκοτάδι, είτε πρόκειται για μικρά παιδιά είτε για ενήλικες, βιώνουν ήδη μεγάλο άγχος.
Η κατάσταση αυτή μπορεί να αναπτυχθεί στα παιδιά λόγω του τρόπου που σκιαγραφούν το σκοτάδι οι ταινίες τρόμου. Όταν ένα παιδί έχει την προδιάθεση για μια τέτοια φοβία, μερικές τραυματικές εμπειρίες όπως μια τρομαχτική ταινία, ή αν οι ίδιοι οι γονείς το τρομοκρατήσουν, μπορεί να το στιγματίσουν για πάντα».
Η αλήθεια πάντως είναι ότι υποκρύπτονται πολύ περισσότερα πίσω από τη νυχτοφοβία από όσα ήδη συνειδητοποιούμε. Το σκοτάδι είναι ένα μυστήριο, εξ ου και ο φόβος μας γι’ αυτό.
Μερικά πρακτικά βήματα
Εξηγήστε στα παιδιά σας ότι το σκοτάδι είναι τρομακτικό μόνο επειδή δεν μπορούμε να δούμε τι είναι γύρω μας. Όταν δεν μπορούμε να δούμε τι είναι γύρω μας – η φαντασία μας μπορεί να μας κάνει να ανησυχούμε για πράγματα που δεν υπάρχουν. Μπορείτε να πείτε στα παιδιά σας, «Όταν η φαντασία σας προσπαθεί να σας ξεγελάσει, ανάψτε το φως και θα δείτε ότι είστε εντάξει».
Έχετε πρόσβαση στους διακόπτες και κάποιο νυχτερινό λαμπάκι για τα παιδιά. Για να βοηθήσετε τα παιδιά σας να αισθάνονται πιο ήσυχα, και εφόσον μπορείτε, τοποθετήστε τους διακόπτες σε ύψος προσιτό για τα μικρά παιδιά. Με αυτόν τον τρόπο, και ξέροντας ότι έχουν πρόσβαση, οι φόβοι του καθησυχάζονται.
Επίσης, βάλτε ένα νυχτερινό λαμπάκι στο δωμάτιό τους, ώστε να μην ανησυχούν για το απόλυτο σκοτάδι. Κάνοντας όμως αυτό, δείτε αν δημιουργούνται περίεργες σκιές στο δωμάτιό τους.
Ζητήστε τους να σας δείξουν ποιες περιοχές του δωματίου τους φοβίζουν τη νύχτα. Καθίστε με τα παιδιά σας στο κρεβάτι τους όταν το δωμάτιο είναι σκοτεινό ή όταν έχετε ανοιχτό το νυχτερινό λαμπάκι και προσπαθήστε να συζητήσετε μαζί τους τι είναι αυτό που μπορεί να τα τρομάζει.
Εάν υπάρχει προφανής σκιά, βρείτε την πηγή της και δείξτε την στα παιδιά σας. Μπορείτε να πείτε κάτι σαν, «Δες, η κούκλα σου έκανε αυτή τη σκιά στον τοίχο. Μπορούμε να μεταφέρουμε την κούκλα σας στην ντουλάπα και η σκιά θα φύγει».
Όταν διδάσκετε στα παιδιά σας να πολεμούν τον φόβο τους για το σκοτάδι, το πρώτο βήμα είναι η ενδυνάμωση. Εάν τα παιδιά σας αισθανθούν ότι έχουν τον έλεγχο του σκότους, θα φοβούνται λιγότερο ακόμη και καθόλου.
