Πώς μιλάμε στα παιδιά για το σεξ σε κάθε ηλικία

Η πιο αμήχανη συζήτηση αποκτά κανόνες και ατζέντα. Όλα όσα πρέπει να τους πούμε εμείς από πολύ νωρίς για να απολαύσουν τις αλλαγές στο σώμα και τις επιθυμίες τους. Ειλικρίνεια, ξεκάθαρες κουβέντες και ανοιχτός διάλογος αποτελούν τα μυστικά της επιτυχίας.

Από τη Δέσποινα Σάμψων

Όταν μιλάμε σήμερα με τα παιδιά μας για σεξ χρησιμοποιούμε τη γλώσσα τής αλήθειας. Όταν μας μίλαγαν οι γονείς μας για σεξ, κατέφευγαν στην ξύλινη γλώσσα των στερεοτύπων. Αμηχανία, αόριστες εκφράσεις, ανακρίβεια υποχωρούν μπροστά στην απλότητα και τη δύναμη των λέξεων και των νοημάτων που μπορούμε να δώσουμε εμείς στην ίδια συζήτηση. Τότε οι οικογένειες αναλάμβαναν να μιλήσουν για μελισσούλες και πελαργούς σε εφήβους που είχαν ήδη ανακαλύψει πολύ περισσότερα από τους γονείς τους στην αντίστοιχη ηλικία. Σήμερα, εμείς ως γονείς, καλούμαστε να συζητήσουμε το σεξ στα παιδιά μας από πολύ νεαρότερες ηλικίες.

Ηλικία 2-3 ετών

Περνώντας από τη φάση τής αλλαγής της πάνας που τυχαία αγγίζουν το σώμα τους, τα μικρά παιδιά μετά τα 2 τους χρόνια αρχίζουν να επικοινωνούν καλύτερα. Είναι η καλύτερη στιγμή για να μιλήσουμε για τα ιδιωτικά μέρη του σώματος  – παλιά τα αποκαλούσαμε απόκρυφα- και όλους τους λόγους που θεωρούνται ιδιωτικά.

Θέτουμε όρια στο άγγιγμα: Εξηγούμε για ποιους λόγους αποκαλούνται ιδιωτικά, ώστε να καταλάβουν με απλά λόγια, γιατί δεν πρέπει να αποκαλύπτουν τα γεννητικά τους όργανα σε τρίτους. Μιλάμε γι’ αυτά αναφέροντάς τα με το όνομά τους – χωρίς να κρυβόμαστε πίσω από αόριστα υποκοριστικά. Και φροντίζουμε να ξεκαθαρίζουμε ότι μπορούν να μας θέτουν ελεύθερα όποιες ερωτήσεις ή απορίες έχουν για ό,τι παρατηρήσουν στο σώμα της μαμάς και του μπαμπά αλλά και το δικό τους.

Εξασφαλίζουμε τον κανόνα “όχι μυστικά” στο σπίτι: Ακόμα και από αυτή την ηλικία είναι σημαντικό να μάθει το παιδί ότι δεν πρέπει να κρατήσει τίποτα μυστικό από τη μαμά και τον μπαμπά, ειδικά αν αφορά το σώμα του και την ασφάλειά του. Ξεκαθαρίζουμε ότι το σπίτι είναι το κάστρο όλων μας, όπου τίποτα δεν μένει μυστικό και όλοι είμαστε δεμένοι με απόλυτη εμπιστοσύνη.

Ηλικία 4-5

Στην προσχολική ηλικία έχει ξεκινήσει η κοινωνικοποίηση. Συμμαθητές με μεγαλύτερα αδερφάκια θα βρεθούν δίπλα στο παιδί μας και θα προσπαθήσουν να του μάθουν κάτι περισσότερο από τον άγνωστο κόσμο του σεξ. Περιέργεια, αφέλεια και αθωότητα μπλέκουν γλυκά σε ένα επικίνδυνο μείγμα στο οποίο θα πρέπει μπουν σε εφαρμογή τα όρια της ιδιωτικότητας και της συναίνεσης. Προτού ξεκινήσουν για το σχολείο υπάρχει το κατάλληλο έδαφος για να εξελιχθούν κάποιες συζητήσεις:

Αποφεύγουμε τις ανόητες ιστορίες για τα μωρά που φέρνει ο πελαργός. Μπορεί οι εξονυχιστικές λεπτομέρειες να μην χρειάζονται αλλά μια απλή εξήγηση της μαμάς που μεγαλώνει ένα αβγό στην κοιλιά της και του μπαμπά που βοηθάει να εγκαταστήσει έναν σπόρο στην κοιλιά της αρκεί για να δώσει ένα πιο ακριβές πλαίσιο της πραγματικότητας. Οι ειδικοί επιμένουν ότι είναι προτιμότερο σε αυτές τις ηλικίες να χρησιμοποιούμε ρεαλιστική ορολογία όπως σπέρμα και μήτρα έχοντας ήδη ξεκαθαρίσει τη βασική ονομασία του πέους και του γυναικείου κόλπου.

Θέτουμε όρια για το πότε πρέπει να αγγίζεται. Εξηγούμε απλά ότι δεν πιάνουμε τα γεννητικά μας όργανα (ή άλλων παιδιών) σε δημόσιους χώρους ή μπροστά σε τρίτους αλλά ότι μπορούμε να εξερευνούμε το σώμα μας αν είμαστε περίεργοι για κάτι στο μπάνιο ή όταν είμαστε μόνοι μας.

Μαθαίνουμε τον κανόνα της συναίνεσης: Προσπαθούμε να μην συνδέουμε αυτή την έννοια μόνο με το σεξ. Το σώμα ενός παιδιού είναι δικό του και αυτό που προσπαθούμε να του διδάξουμε είναι ότι πάντα πρέπει να το ρωτάει κάποιος αν το ίδιο επιθυμεί μια αγκαλιά, ένα φιλί ή κάποιος να το αγγίξει. Είναι σημαντικό να γνωρίζει ότι πάντα μπορεί να πει “όχι” και ότι αυτή η άρνησή του θα πρέπει να γίνει απολύτως σεβαστή από όλους – ακόμα κι αν είναι ένας στενός συγγενής. Και φυσικά το ίδιο θα πρέπει να εφαρμόζει τον ίδιο κανόνα – να ζητάει την συγκατάθεση του άλλου πριν τον αγγίξει.

Ηλικία 6-9

Αργά ή γρήγορα  – εξαρτάται από το περιβάλλον – όλα θα γίνουν γνωστά. Το στοίχημα στα προαύλια των σχολείων είναι ποιος ξέρει περισσότερα από τον άλλο για το… σεξ. Αντίο αθωότητα για πάντα. Ωστόσο, αυτή είναι η κατάλληλη ευκαιρία για να:

Αφήσουμε ένα εξειδικευμένο βιβλίο για αυτές τις ηλικίες να κάνει τη δύσκολη… δουλειά. Τους χαρίζουμε κάτι αξιόπιστο που θα καλύψει την περιέργειά τους και θα μας γλιτώσει από αμήχανες στιγμές. Το μόνο σίγουρο είναι ότι θα ανατρέξουν πολλές φορές στις σελίδες του.

Εκμεταλλευτούμε την φυσική περιέργειά του προς όφελός μας. Μπορεί να μην υπάρχει ακόμα λόγος να εξηγήσουμε αναλυτικά σε ένα 9χρονο σεξουαλικές πρακτικές αλλά αν επιστρέψει από το σχολείο και μας ρωτήσει τι είναι αυτό το “στοματικό” που λένε οι μεγαλύτεροι, είναι στο χέρι μας να απαντήσουμε ψύχραιμα και με ευθύτητα τι είναι. Αρκεί να επιβεβαιώσουμε ότι είναι μια πράξη ανάμεσα σε ενήλικες που γίνεται πάντα με τη συναίνεση και των δύο.

Ηλικία 10-12

Είναι πια τα μεγαλύτερα παιδιά – λίγο πριν πάνε στο Γυμνάσιο. Τα social media είναι παιχνιδάκι στα χέρια τους κι ένας ολόκληρος νέος κόσμος ανοίγεται μπροστά τους – με ή χωρίς γονική συγκατάθεση. Σε αυτή την περίοδο της ζωή τους αρχίζουμε τις μεγάλες κουβέντες:

Εφηβεία: Το βιβλίο βιολογίας δεν τα έχει πει ακόμα όλα και πολλές φορές το μάθημα σεξουαλικής αγωγής δεν έχει φτάσει στο σχολικό τους πρόγραμμα. Εμείς μιλάμε για όλες τις μαγικές αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα του – την περίοδο, το στήθος που μεγαλώνει, τη φωνή που βαραίνει και το πέος που μεταμορφώνεται. Προετοιμάζουμε τα παιδιά μας για όλα αυτά που έρχονται και μιλάμε ανοιχτά για την πιθανή αμηχανία που θα νιώσουν βοηθώντας τα να ξορκίσουν τη συστολή τους.

Σε ένα επόμενο επίπεδο προειδοποιούμε για τις αναλυτικές λειτουργίες του σώματος. Ο διάλογος πρέπει να μένει ανοιχτός και το παιδί μας να μην ντρέπεται για τους λεκέδες που θα δει ξαφνικά στα σεντόνια του. Ακόμα κι αν τα ίδια δεν αναφέρουν τίποτα για τον αυνανισμό, είναι η δική μας στιγμή να εξηγήσουμε, να περιγράψουμε, να μιλήσουμε χωρίς περιστροφές.

Σεξ στα μίντια: Η τηλεόραση μένει ανοιχτή μέχρι πιο αργά. Τα παιδάκια μας περνάνε από το στάδιο των παιδικών ταινιών στις εφηβικές σειρές αλλά και σε ταινίες των οποίων το περιεχόμενο αρχίζει να έχει περισσότερες σεξουαλικές αναφορές. Δεν φοβόμαστε να εξηγήσουμε όλη την ορολογία που ακούν αλλά και να ξεκαθαρίσουμε ότι το σεξ όπως προβάλλεται στα μίντια είναι μια κατασκευασμένη εικόνα και σπάνια αφορά πολύ νέες ηλικίες.

Υποδεχόμαστε τις πρώτες τους σοβαρές σχέσεις: Αγάπη, φιλιά, ραντεβού, καρδιοχτύπια, ατελείωτα μηνύματα, ωραιοπάθεια, ενίσχυση της εικόνας… Θα τα δούμε όλα και θα είμαστε εκεί να τα διαχειριστούμε μέσα στο αθώο ακόμα πλαίσιο που ορίζει αυτή η ηλικιακή κατηγορία. Οι ορμόνες έχουν ξεκινήσει το δικό τους πάρτι…

Ηλικία 13+

Δεν υπάρχει πια κανένας λόγος να αποφεύγουμε όλες τις συζητήσεις. Αν το έδαφος έχει προετοιμαστεί κατάλληλα, τότε τα πράγματα είναι πιο εύκολα.

Μιλάμε ανοιχτά για το σεξ. Εκείνο θέλει να ξέρει όσα περισσότερα γίνεται και πιθανόν ετοιμάζεται ήδη να ανακαλύψει περισσότερα από όσα φανταζόμαστε ή ελπίζουμε ότι θα κάνει στο Γυμνάσιο. Αυτός είναι ο λόγος που στο τραπέζι των συζητήσεων μπαίνουν όλα: τι συμβαίνει στο σεξ, πώς λειτουργεί και ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες.

Γκουγκλάρουμε και αναλύουμε όλες τις αρνητικές συνέπειες του σεξ χωρίς προφύλαξη για τη σωματική μας υγεία. Γινόμαστε όσο αναλυτικοί αντέχουμε – και πρέπει να αντέξουμε παρουσιάζοντας ιατρικές λεπτομέρειες, φωτογραφίες και στατιστικά στοιχεία που θα δώσουν τη ρεαλιστική εικόνα για κάποιον έφηβο που πρέπει πάνω απ’ όλα να θωρακίσει το σώμα του χωρίς να χάσει λεπτό απόλαυσης. Είναι σημαντικό να ξέρουν τι μπορείς να κολλήσεις, σε ποια περίπτωση και τι θα σημαίνει αυτό για τους ίδιους.

Εγκυμοσύνη: Το επόμενο βήμα είναι να γνωρίζουν τι σημαίνει μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη και πόσο εύκολο είναι να αποφευχθεί. Δίνουμε ξεκάθαρα όλο το πλαίσιο της εγκυμοσύνης. Πώς μένεις έγκυος, πόσο διαρκεί, τι σημαίνει για το σώμα αλλά και ποιες ευθύνες δημιουργούνται αμέσως μετά. Η σεξουαλική προφύλαξη αποτελεί το απαραίτητο συστατικό αυτής της συζήτησης και παραμένουμε διαθέσιμοι να προμηθεύσουμε εμείς ή να συμμετέχουμε στην αγορά προφυλακτικών ή όποιων άλλων μέτρων προστασίας.

Προετοιμάζουμε τον έφηβο γιο μας ή την κόρη μας για την κατάλληλη στιγμή των πραγμάτων. Μπορεί να μην νιώθει ακόμα έτοιμο – και τότε είμαστε εμείς εκεί για να του πούμε ότι είναι απολύτως φυσιολογικό να μην είναι έτοιμο  για να περάσει στο επόμενο επίπεδο των σχέσεων. Κανένα παιδί δεν πρέπει να νιώσει την πίεση ότι έμεινε πίσω ή αποτελεί αφορμή για γέλια για να προχωρήσει σε σεξουαλικές εμπειρίες. Το δικό μας παιδί πρέπει να ξέρει ότι θα αποφασίσει το ίδιο πότε είναι η ώρα του. Ούτε εμείς αλλά ούτε και οι υπόλοιποι της παρέας.