Στο μυαλό των εφήβων: Τι συμβαίνει εκεί μέσα και πώς γεννάει επικίνδυνες συμπεριφορές
Η εφηβεία είναι μια εξαιρετική σημαντική και ιδιαίτερη περίοδος της ζωής του ανθρώπου. Εντάσεις, αμφισβητήσεις, αλλαγές δημιουργούν έναν εκρηκτικό συνδυασμό που χρειάζεται κατανόηση και προσοχή. Τι συμβαίνει στο μυαλό των εφήβων; H Carmen Viejo, καθηγήτρια ψυχολογίας και ερευνήτρια πρόληψης της βίας και η Noemí Toledano Fernández, καθηγήτρια εφαρμοσμένης ψυχολογίας από το Πανεπιστήμιο της Κόρντομπα εξηγούν.
Επιμέλεια: Σοφία Κροκιδά
Δεν είναι εύκολο να είσαι έφηβος. Μαθαίνεις να διαχειρίζεσαι τα συναισθήματά σου, αποκτάς μεγαλύτερη ανεξαρτησία αλλά και μεγαλύτερες ευθύνες, παίρνεις αποφάσεις, πράγματα που κάνουν τη φάση αυτή μια πραγματική πρόκληση.
Και φυσικά, η εφηβεία είναι συνδυασμένη με κάποια σοβαρά θέματα, όπως το ποτό, τα ναρκωτικά, οι αλλαγές της διάθεσης, η τεχνολογία, οι σεξουαλικές σχέσεις και οι καβγάδες. Γι’ αυτό και η εφηβεία δεν αποτελεί πρόκληση μόνο για τους εφήβους αλλά και για τους κηδεμόνες τους.
Είναι σημαντικό λοιπόν να κατανοήσουμε τι συμβαίνει στο μυαλό των εφήβων, πώς βλέπουν τον κόσμο και γιατί συμπεριφέρονται με συγκεκριμένους τρόπους.
Ένας τρόπος να το καταφέρουμε είναι να καταλάβουμε πώς διαμορφώνεται η προσωπική και σεξουαλική ταυτότητά τους, αλλά και πώς αποστασιοποιούνται από τους κηδεμόνες τους, ώστε να επιτρέψουν στους φίλους τους να καλύψουν τις συναισθηματικές ανάγκες τους.
Το κυνήγι της απόλαυσης
Η πρόοδος της νευροεπιστήμης μας βοηθάει να καταλάβουμε πώς παίρνουν αποφάσεις οι έφηβοι. Το πιο σπουδαίο εύρημα ίσως είναι ότι το κάνουν ενώ ο εγκέφαλός τους ακόμα αναπτύσσεται, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε λάθος επιλογές.
Κατά την εφηβεία υπάρχουν πολλές καταστάσεις που απαιτούν λήψη αποφάσεων, όπως η προσέγγιση ενός νέου ατόμου ή η παραβίαση ενός οικογενειακού κανόνα. Όλες αυτές οι αποφάσεις περιλαμβάνουν 2 περιοχές του εγκεφάλου, οι οποίες ωριμάζουν σε πολύ διαφορετικούς χρόνους.
Το μεσολιμβικό σύστημα, ή αλλιώς σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου, ενισχύει την επανάληψη των συμπεριφορών που δημιουργούν απόλαυση. Η ενεργοποίηση του συστήματος αυτού ενεργοποιείται εν μέρει από την παραγωγή ορμονών. Γι’ αυτό και η ενεργοποίησή του στην εφηβεία είναι ιδιαίτερα υψηλή.
Ο προμετωπιαίος φλοιός παίζει επίσης σημαντικό ρόλο κατά την εφηβεία, αφού είναι υπεύθυνος για λειτουργίες, όπως η ρύθμιση των παρορμήσεων και ο αυτοέλεγχος.
Μία από τις λειτουργίες του είναι η αξιολόγηση των συνεπειών μιας συμπεριφοράς, κάτι που μας βοηθάει αρκετά να κατανοήσουμε τον τρόπο που παίρνουν αποφάσεις οι έφηβοι.
Στο μυαλό τους συνδυάζεται ένα εξαιρετικά έντονο σύστημα αναζήτησης απολαύσεων με ένα αναπτυσσόμενο σύστημα ρύθμισης συμπεριφορών. Με άλλα λόγια ο τέλειος συνδυασμός για συμπεριφορές που οι ενήλικες θεωρούν επικίνδυνες!
Νιώθοντας μέρος του συνόλου
Εκτός από την προσωπική ανάπτυξη σημαντικό ρόλο στη ζωή των εφήβων παίζει επίσης και ο κοινωνικός τους κόσμος. Στη φάση αυτή οι φίλοι αποτελούν το κύριο κομμάτι κοινωνικοποίησης και μάθησης, αφού ο έφηβος δεν απομακρύνεται πλήρως από την οικογένεια, αλλά διευρύνει τον κοινωνικό κύκλο του. Και σταδιακά, επιζητά από τους φίλους του εμπιστοσύνη, υποστήριξη και ασφάλεια.
Προτεραιότητα πλέον γίνεται στον έφηβο το να μπορέσει να προσαρμοστεί και να ενσωματωθεί στην παρέα, ώστε να νιώσει μέλος της. Και, σε μεγάλο βαθμό, οι ομάδες ρυθμίζουν και τις συμπεριφορές των μελών τους.
Με τον τρόπο αυτό ο έφηβος προσπαθεί να συμμορφωθεί με τις προσδοκίες της παρέας, αντιμετωπίζοντας συνθήκες όπως η πίεση ή ακόμα και το να νομίζει ότι οι υπόλοιποι τον παρατηρούν και τον κρίνουν συνεχώς.
Ο ρόλος του ενήλικα
Οι έφηβοι ανήκουν σε μια ιδιαίτερη κατηγορία, αφού δεν μπορούν να θεωρηθούν ούτε ενήλικες ούτε παιδιά. Παρ’ όλα αυτά, η φάση αυτή δεν χρειάζεται να είναι ταραχώδης, ούτε για τους ίδιους ούτε για τους κηδεμόνες τους, αρκεί να κατανοήσουμε πλήρως τι συμβαίνει στο μυαλό ενός έφηβου.
Και η αντιμετώπιση διαφόρων καταστάσεων μπορεί να γίνει πολύ πιο εύκολη με την κατάλληλη υποστήριξη. Ας δούμε 3 πράγματα που πρέπει να θυμάστε, σύμφωνα με σχετικές έρευνες:
- Τα λάθη και τα ρίσκα αποτελούν μέρος της διαδικασίας ενηλικίωσης. Το σημαντικό είναι ο έφηβος να μαθαίνει από αυτά.
- Η ανάπτυξη του εγκεφάλου των εφήβων σημαίνει ότι η απόλαυση του πειραματισμού με συγκεκριμένες επικίνδυνες συμπεριφορές αποτρέπει την κανονική επεξεργασία των συνεπειών των πράξεών τους. Γι’ αυτό και ρόλος του κηδεμόνα είναι να εξηγεί προσεκτικά και με κατανόηση τις συνέπειες κάθε συμπεριφοράς.
- Οι έφηβοι έχουν ανάγκη να νιώθουν ελεύθεροι να πειραματιστούν και να κάνουν λάθη. Αλλά επίσης πρέπει να ξέρουν τα όρια και τις συνέπειες. Όσο κι αν θέλουν να είναι ανεξάρτητοι θέλουν ακόμα να νιώθουν ότι οι μεγάλοι νοιάζονται για αυτούς.
Ο τρόπος που βλέπει τα πράγματα ένας έφηβος είναι πολύ διαφορετικός από του ενήλικα. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να κατανοούμε την πλευρά τους. Γιατί πάνω απ’ όλα θέλουν να τους ακούμε και να τους καταλαβαίνουμε μέσα σε αυτή την, πολλές φορές, δύσκολη φάση της ζωής τους.
Πηγή: www.the conversation.com
