Ζήλια μου, ζήλια μου…
Έγινε τραγούδια, αποτυπώθηκε σε ταινίες, ενέπνευσε λογοτεχνικά έργα, προκάλεσε εγκλήματα. Η ζήλια παρουσιάστηκε από τότε που υπάρχουν ανθρώπινες σχέσεις. Αλλά τι είναι τέλος πάντων; Πάθος, αδυναμία, φόβος; Εχθρός ή σύμμαχος του έρωτα;
Από τη Μαρία Καλοπούλου
Οι εκδοχές που συνοδεύουν τη ζήλια, αυτή τη σύντροφο του έρωτα στη συνείδηση της κοινωνίας παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία. Άλλοι τη χαρακτηρίζουν απόδειξη αγάπης, άλλοι αποθέωση της κτητικότητας, άλλοι ανεξέλεγκτο πάθος, άλλοι πάλι κραυγή ανασφάλειας.
Οι ψυχολόγοι και οι κοινωνιόλογοι που ασχολήθηκαν με το φαινόμενο της ζήλιας υποστηρίζουν ότι πρόκειται για φόβο, προδοσία, εκνευρισμό, θλίψη, παράνοια, κατάθλιψη, μοναξιά, φθόνο, άγχος, αίσθημα αδυναμίας, αίσθημα απομόνωσης, αίσθημα εξάρτησης και ανασφάλειας.
Το βασικό είναι να κατανοήσουμε τι είναι η ζήλια και γιατί την αισθανόμαστε. Η ζήλια συνδέεται με τον φόβο.
Τον φόβο του αγνώστου, το φόβο της αλλαγής, τον φόβο ότι χάνουμε τον έλεγχο και τη δύναμη μέσα σε μια σχέση. Αλλά και τον φόβο της απώλειας και της εγκατάλειψης. Είναι η αντανάκλαση της δικής μας ανασφάλειας, της έλλειψης αυτοεκτίμησης, του άγχους μας, αν θα ανταποκριθούμε στις απαιτήσεις του συντρόφου μας αλλά και των αμφιβολιών μας για το πόσο επιθυμητοί είμαστε.
Πίσω από κάθε συναίσθημα ζήλιας κρύβεται ένα άλλο συναίσθημα που είναι πολύ σημαντικότερο από τη ζήλια αυτή καθεαυτή. Πίσω από τη ζήλια κρύβεται μια ακάλυπτη ανάγκη ή ένα βαθύ αίσθημα φόβου ότι οι ανάγκες μας δεν θα καλυφθούν ποτέ.
Αναγνωρίζοντας αυτούς τους φόβους και αυτές τις ανάγκες θα καταφέρουμε να πετάξουμε τη μάσκα της ζήλιας και θα την αποδυναμώσουμε. Αφού κάθε φορά που η ζήλια μας «χτυπάει την πόρτα» είναι σαν να ξεπροβάλλει ο παλιός φόβος αυτής της ίδιας της επιβίωσής μας!
Αν αισθάνεστε αυτό το φοβερό συναίσθημα προσπαθήστε να απαντήσετε στις εξής ερωτήσεις: «τι είναι αυτό που πραγματικά φοβάμαι;», «τι χρειάζομαι για να κάνω την κατάσταση/σχέση ασφαλή για μένα;», «ποιο είναι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί και πόσο πιθανόν είναι να συμβεί;».
Μ΄ έφαγες με τη ζήλια σου!
Γιατί όμως είναι τόσο διαδεδομένο το φαινόμενο; Επειδή όπως λένε οι κοινωνιολόγοι, η κοινωνία μας είναι αγκιστρωμένη σε τρεις βαθιά ριζωμένες πεποιθήσεις που μπορούν να προκαλέσουν το συναίσθημα της ζήλιας ακόμη και στους πιο λογικούς και αυτάρκεις ανθρώπους.
Οι περισσότεροι από εμάς τις έχουμε ενστερνισθεί χωρίς καν να το έχουμε συνειδητοποιήσει. Δείτε λοιπόν και αναρωτηθείτε πόσο πολύ σας εκφράζουν:
Πεποίθηση 1η: «Αν ο/η σύντροφός μου με αγαπούσε πραγματικά, δεν θα είχε μάτια για καμιά/κανέναν άλλο».
Σε αυτή την περίπτωση είναι σαν να λέμε ότι οποιοδήποτε ενδιαφέρον δείξει ο σύντροφος σε κάποιο άλλο πρόσωπο έχει να κάνει με το πόσο αγαπάει εμάς.
Είναι μια ποσοτική εκτίμηση της αγάπης. Αν το καλοσκεφτούμε είναι εντελώς παράλογο, είναι σαν να λέμε ότι αν ένα ζευγάρι έχει ένα παιδί είναι αδύνατον να κάνει και δεύτερο γιατί τότε απλούστατα δεν αγαπά το πρώτο του παιδί!
Πεποίθηση 2η: «Αν ο/η σύντροφός μου ήταν ευτυχής μαζί μου και αν ήμουν καλός εραστής/σύζυγος/φίλος/πατέρας ή αντιστοίχως ερωμένη/σύζυγος/φίλη/μητέρα δεν θα έμπλεκε ποτέ με κανέναν άλλο».
Αυτή είναι ακόμη πιο παράλογη άποψη. Στην πρώτη περίπτωση μπορούμε τουλάχιστον να κατηγορήσουμε τον σύντροφό μας ότι δεν μας αγαπά αρκετά.
Εδώ λέμε ότι, αν ο σύντροφος δείξει ενδιαφέρον για κάποιον άλλο, φταίμε εμείς που δεν είμαστε ο «κύριος τέλειος» ή «η κυρία τέλεια». Και μόνο με τη σκέψη ότι δεν είμαστε αρκετά ικανοί, η ζήλια αρχίζει να βρίσκει έδαφος για να αναπτυχθεί.
Πεποίθηση 3η: «Δεν μπορείς να αγαπάς περισσότερους από έναν ταυτόχρονα».
Εδώ θεωρούμε ότι η αγάπη είναι προϊόν εν ανεπαρκεία, μια πεπερασμένη ποσότητα! Δηλαδή, αν ο σύντροφος αγαπήσει και κάποιον άλλο τότε δεν θα υπάρχει αρκετή για μας.
Επειδή οι περισσότεροι από εμάς αισθανόμαστε ότι ήδη κάθε φορά κάτι μας λείπει, χρόνος, προσοχή, τρυφερότητα, σεξ, αφοσίωση, υποστήριξη, θεωρούμε αυτομάτως ότι απειλούμαστε ακόμη περισσότερο αν υποψιαστούμε καν την εμφάνιση άλλου προσώπου στο προσκήνιο.
Οι πεποιθήσεις αυτές είναι τόσο παλιές και τόσο καλά εμπεδωμένες μέσα μας, που χρειάζονται χρόνο και κόπο για να κατανοήσουμε τον παραλογισμό τους.
Η πρώτη πεποίθηση εκφράζει τον βαθύ φόβο μας ότι δεν μας αγαπούν και ότι θα μας εγκαταλείψουν. Η δεύτερη, χτυπά στις βαθύτερες ανασφάλειές μας, ότι δεν είμαστε αρκετά επιθυμητοί, ότι δεν αξίζουμε να μας αγαπούν και η τρίτη, αντανακλά τον φόβο ότι θα μείνουμε μόνοι χωρίς αγάπη και φροντίδα.
Ζηλεύω, εσένα, που αγαπάω και λατρεύω
Οι ψυχολόγοι διατείνονται ότι η πλήρης απουσία ζήλιας είναι πολύ ανησυχητική κατάσταση για ένα ζευγάρι. Όπως έχουν αποδείξει αιώνες σχέσεων μια μικρή δόση ζήλιας είναι το αλατοπίπερο που ανάβει το πάθος, αναζωπυρώνει το ενδιαφέρον, ξαναζωντανεύει την αφοσίωση.
Οι γυναίκες είναι αυτές που καταφεύγουν στη ζήλια, ως τονωτικό της ερωτικής σχέσης. Σε μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Ευρώπη έδειξε ότι το 31% περίπου των γυναικών προκαλούν σκόπιμα τη ζήλια του συντρόφου τους, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τους άνδρες δεν ξεπερνά το 16%. Επίσης, έχει αποδειχτεί ότι οι γυναίκες που χρησιμοποιούν αυτή την τακτική μειώνουν τις πιθανότητες να τις απατήσει ο σύντροφός τους!
Μάλιστα πανεπιστημιακές έρευνες στην Αμερική επιβεβαιώνουν τα παραπάνω. Η συνήθης αντίδραση των ανδρών στους οποίους έχουμε προκαλέσει ζήλια, είναι να μεγαλώσει το ενδιαφέρον τους για τις συντρόφους τους, να κάνουν πιο πολλά πράγματα για εκείνες, να είναι πιο προσεκτικοί, να τους ξαναξυπνήσει έντονα η ερωτική επιθυμία.
Οι γυναίκες συνήθως χρησιμοποιούν τη ζήλια ως τονωτικό της ερωτικής σχέσης. Οι άνδρες αντιδρούν τότε δείχνοντας περισσότερη προσοχή και τους ξαναξυπνά η ερωτική επιθυμία.
Και εδώ έρχονται να πάρουν τη σκυτάλη οι κοινωνιολόγοι για να μας διευκρινίσουν ότι αυτή η συμπεριφορά των ανδρών σχετίζεται με την εξέλιξη του είδους. Όταν μια γυναίκα στρέφει το ενδιαφέρον της προς έναν άλλο άνδρα, σημαίνει ότι υπάρχει η πιθανότητα να φέρει στον κόσμο το δικό του παιδί και όχι του μέχρι εκείνη τη στιγμή μόνιμου συντρόφου.
Γι΄ αυτό έχει παρατηρηθεί ότι όταν οι άνδρες νιώσουν ζήλια έχουν και μια άλλη αντίδραση: αυξάνεται ο αριθμός των σπερματοζωαρίων, τα οποία γίνονται και πιο κινητικά με σκοπό να υπερισχύσουν έναντι του αντιζήλου…
Ζηλεύω πολύ, που άλλος σε αγκαλιάζει
ναι μεν, αλλά… περίπου το επιλέγουμε. Είναι εντυπωσιακό ότι οι ζηλιάρηδες και οι ζηλιάρες συνήθως διαλέγουν συντρόφους που θα ξεσηκώσουν ακριβώς αυτό το συναίσθημα.
Δεν είναι τυχαίο ότι «πέφτουν» πάνω σε αυτούς ακριβώς τους ανθρώπους που θα τους απατήσουν. Όπως λένε οι ψυχολόγοι πρόκειται για περιπτώσεις ανθρώπων που έζησαν έντονα την εμπειρία του αποχωρισμού ή του μοιράσματος της μητέρας με κάποιο άλλο πρόσωπο και ως ενήλικες δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να αναπαράγουν αυτό το μοντέλο σχέσης.
Οι ζηλιάρηδες άνθρωποι διαλέγουν σύντροφο που θα τους απατήσει, που θα τους εξάψει τη ζήλια και μερικές φορές φθάνουν και στο σημείο να ωθούν οι ίδιοι στην απιστία με τη δική τους συμπεριφορά. Φυσικά ασυνείδητα.
Η συμπεριφορά αυτή έχει διαμορφωθεί στην κρίσιμη περίοδο από τη βρεφική μας ηλικία μέχρι τα πέντε μας χρόνια. Στη φάση αυτή το παιδί βρίσκεται σε άμεση εξάρτηση από τη μητέρα, η οποία του παρέχει τα μέσα για επιβίωση αλλά και την απαιτούμενη ασφάλεια. Η μητέρα λειτουργεί ως ερωτικό αντικείμενο.
Η ζήλια δεν έχει να κάνει με την αγάπη, τίθεται σε λειτουργία από αισθήματα εξάρτησης και ανασφάλειας.
Αν σε αυτή την περίοδο, με τη γέννηση αδελφών αλλά και με τη συνειδητοποίηση του ρόλου του πατέρα που διεκδικεί την προσοχή και τον χρόνο της, το παιδί δεν βοηθηθεί να καταλάβει ότι ακόμη κι αν δεν αποτελεί το κέντρο του κόσμου για εκείνη -όπως νόμιζε- δεν σημαίνει ότι δεν το αγαπά και δεν το φροντίζει, τότε γεμίζει από πανικό, ανασφάλεια, αντιζηλία, θυμό και μίσος.
Αισθάνεται προδομένο και εδώ εντοπίζονται όλα τα σημάδια του κατοπινού ζηλιάρη ενήλικα! Η ζήλια δεν έχει να κάνει με την αγάπη, τίθεται σε λειτουργία από αισθήματα εξάρτησης και ανασφάλειας. Τα είπαμε και πιο πριν…
