Γιατί γυναικοκτονία; Η χρήση του όρου είναι κάτι παραπάνω από απαραίτητη

Κατά μέσο όρο πέντε γυναίκες ή κορίτσια δολοφονούνται κάθε ώρα από κάποιον στην οικογένειά τους, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ. Και συχνά οι δολοφονίες τους συνδέονται εγγενώς με το ότι είναι γυναίκες. Ορισμένες χώρες ψηφίζουν τώρα νόμους για την ποινικοποίηση της γυναικοκτονίας – μια ακραία εκδήλωση βίας με βάση το φύλο. Πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο καθιστούν τη δολοφονία γυναικών συγκεκριμένο έγκλημα – να γιατί χρειάζεται.

Γράφει η Madhumita Pandey,
Senior Lecturer in Criminology, Sheffield Hallam University

Επιμέλεια: Σοφία Κροκιδά

Η πρώτη τεκμηριωμένη χρήση του όρου «γυναικοκτονία» εμφανίζεται σε βιβλίο του 1801 του Ιρλανδού συγγραφέα Τζον Κόρι με τίτλο «A Satirical View of London at the Commencement of the Nineteenth Century», όπου χρησιμοποιήθηκε για να αναφερθεί στη δολοφονία μιας γυναίκας.

Ο όρος επανήλθε στη δεκαετία του 1970 από την Diana E.H. Russell, ειδική στη βία κατά των γυναικών, η οποία εργάστηκε για να τονίσει το μέγεθος της ανδρικής βίας και των διακρίσεων κατά των γυναικών.

Ενώ δεν υπάρχει συμφωνημένος ορισμός του φαινομένου, η γυναικοκτονία ορίζεται ευρέως ως η δολοφονία μιας γυναίκας ή ενός κοριτσιού λόγω του φύλου της. Αυτό μπορεί να είναι αποτέλεσμα βίας από σύντροφο ή δολοφονίας στο όνομα της «τιμής», για παράδειγμα.

Από τότε που ο ΟΗΕ ενέκρινε το ψήφισμα 68/191 το 2013, καλώντας τα έθνη να αναλάβουν δράση κατά των φόνων γυναικών και κοριτσιών λόγω φύλου, πολλές χώρες υψηλού εισοδήματος έχουν θεσπίσει νόμους για τη γυναικοκτονία.

Το 2022, η Κύπρος ενσωμάτωσε τη γυναικοκτονία στον ποινικό κώδικα ως διακριτό έγκλημα και κατέστησε τις δολοφονίες που σχετίζονται με το φύλο επιβαρυντικό παράγοντα κατά την επιβολή ποινών. Την ίδια χρονιά, η γυναικοκτονία εισήχθη στον ποινικό κώδικα της Μάλτας.

Μπορεί πλέον να θεωρηθεί κίνητρο του εγκλήματος της ανθρωποκτονίας και σε τέτοιες περιπτώσεις ο δικαστής μπορεί να εξετάσει την υψηλότερη μορφή ποινής – την ισόβια κάθειρξη.

Η Κροατία είναι η πιο πρόσφατη χώρα που υιοθέτησε ειδικό νόμο περί γυναικοκτονίας, καθιστώντας το μεμονωμένο αδίκημα που τιμωρείται με ποινή φυλάκισης δέκα ετών ή περισσότερο.

Η Λατινική Αμερική και η Καραϊβική έχουν μερικά από τα υψηλότερα ποσοστά δολοφονιών  κοριτσιών και γυναικών. Σε απάντηση του φαινομένου αυτού, 18 από τις 33 χώρες της περιοχής έχουν δημιουργήσει νέα νομοθεσία που χαρακτηρίζει τη γυναικοκτονία ως διακριτό έγκλημα μίσους.

Η Κόστα Ρίκα έγινε η πρώτη χώρα που ψήφισε νόμο που ορίζει τη γυναικοκτονία νομικά καθορισμένο έγκλημα το 2007. Ένας άνδρας που δολοφόνησε τη γυναίκα ή τη σύντροφό του μπορεί να τιμωρηθεί με 20 έως 35 χρόνια φυλάκιση.

Υπάρχουν επίσης συγκεκριμένες τιμωρίες κατά της σωματικής κακοποίησης και περιορισμού κίνησης, κατά τις οποίες ο σύντροφος χειραγωγεί μια γυναίκα για να την εμποδίσει να φύγει.

Οι νόμοι δεν αρκούν

Μια έκθεση από το Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου χρησιμοποίησε την περίπτωση του Μεξικού για να υποστηρίξει ότι ο νόμος από μόνος του δεν οδήγησε στη μείωση των γυναικοκτονιών.

Τα βασικά πορίσματα αυτής της έκθεσης θα πρέπει οπωσδήποτε να λειτουργήσουν ως πηγή όχι μόνο για την κατανόηση της πολυπλοκότητας της γυναικοκτονίας ως ακραίας μορφής βίας με βάση το φύλο, αλλά και για την αύξηση των προσπαθειών για καλύτερη ανταπόκριση σε αυτήν.

Ένα από τα κύρια προβλήματα είναι η εσφαλμένη ταξινόμηση των αριθμών. Σε πολλές περιπτώσεις, μόνο οι δολοφονίες που σχετίζονται με το φύλο που διαπράττονται από σύντροφο ή μέλος της οικογένειας υπολογίζονται ως γυναικοκτονίες.

Αυτό οδηγεί σε ανεπαρκή αναφορά και μη ορατότητα των γυναικοκτονιών που συμβαίνουν ως μέρος επιβλαβών πρακτικών, όπως ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων, εγκλήματα μίσους που συνδέονται με σεξουαλικό προσανατολισμό, δολοφονίες αυτόχθονων γυναικών ή διασυνδέσεις με συμμορίες και άλλες μορφές οργανωμένου εγκλήματος.

Η Κόστα Ρίκα προσπάθησε να αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα υπογράφοντας έναν εκτεταμένο ορισμό της γυναικοκτονίας, ο οποίος περιλαμβάνει γυναικοκτονίες που βασίζονται σε σχέση εμπιστοσύνης, φιλίας, εξουσίας.

Αυτό γίνεται για να καταστεί δυνατή η τιμωρία εγκλημάτων κατά των γυναικών ακόμη και αν δεν υπάρχει «ερωτική» σχέση μεταξύ του δράστη και του θύματος.

Σήμερα, η Κόστα Ρίκα έχει χαμηλότερο ποσοστό γυναικοκτονίας σε σύγκριση με τους γείτονές της, τη Γουατεμάλα, το Ελ Σαλβαδόρ και το Μεξικό.

Ενώ οι κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες των χωρών σε όλο τον κόσμο μπορεί να διαφέρουν, υπάρχουν πολλά μαθήματα για την καταπολέμηση της γυναικοκτονίας που είναι καθολικά.

Ο όρος «γυναικοκτονία» φέρει επίσης πολιτική χροιά. Στη Λατινική Αμερική χρησιμοποιείται για την έλλειψη ανταπόκρισης από τις κυβερνήσεις σε σχέση με τις δολοφονίες γυναικών και κοριτσιών.

Η ιδέα της γυναικοκτονίας υπογραμμίζει την ενοχή του κράτους και τις ανεπαρκείς απαντήσεις σε αυτή τη βία που βασίζεται στο φύλο.

Αυτό είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτο καθώς ο βιασμός και η δολοφονία γυναικών και κοριτσιών χρησιμοποιούνται συνήθως ως αποτρόπαια εργαλεία σύγκρουσης – αυτό έχει πρόσφατα αποδειχθεί στην Ουκρανία, για παράδειγμα.

Δεδομένου ότι οι περισσότερες γυναικοκτονίες διαπράττονται από νυν ή πρώην συζύγους ή στενούς συντρόφους, είναι ύψιστης προτεραιότητας η αντιμετώπιση της τοξικής αρρενωπότητας και η προώθηση της ισότητας των φύλων.

Σαφώς, πρέπει να υπερβούμε το νομικό πλαίσιο για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών. Θα χρειαστεί επίσης υπεράσπιση και ενεργή συμμετοχή των μελών της κοινότητας για τη δημιουργία μακροπρόθεσμων λύσεων για τον περιορισμό των γυναικοκτονιών.

Πηγή: www.theconversation.com