Γιατί ο κόσμος έχει πάθει πανικό με το χαρτί υγείας;
Μεγάλες εφημερίδες και αξιόπιστα site, από τη New York Post μέχρι το BBC έχουν δημοσιεύσει σκηνές πανικού και αλλόφρων καυγάδων -ακόμη και ένοπλης ληστείας, π.χ. στο Χονγκ Κονγκ – πάνω από μερικά ρολά χαρτί υγείας! Γιατί; Ο πραγματικός λόγος είναι… ψυχολογικός!
Από τη Μαρία Καλοπούλου
Σε ολόκληρο τον κόσμο οι ειδήσεις σχετικά με τη δυνητικά εκτεταμένη λοίμωξη από τον κορωναϊό COVID-19 οδήγησαν ανθρώπους σε ουρές και εκτεταμένες αγορές σε σούπερ μάρκετ και φαρμακεία προς αναζήτηση αγορών για τα «απαραίτητα»: από μάσκες προσώπου και απολυμαντικά χεριών, ως κονσέρβες και τρόφιμα μεγάλης διάρκειας αλλά και… χαρτί υγείας.
Οι αγοραστές σε διάφορες χώρες οδηγήθηκαν στην αγορά χαρτιού υγείας για διαφορετικούς λόγους. Στην Κίνα, οι άνθρωποι που δεν είχαν πρόσβαση σε χειρουργικές μάσκες και στράφηκαν στο χαρτί υγείας, επειδή, όπως δήλωσε ο Αυστραλός ακαδημαϊκός Nikita Garg: «υπάρχει η σκέψη ότι με το χαρτί υγείας μπορούν να δημιουργήσουν αυτοσχέδιες μάσκες» (ρεπορτάζ του BBC).
Στην Ταϊβάν, το χαρτί τουαλέτας κυριολεκτικά έκανε φτερά… από τα ράφια των σούπερ μάρκετ, επειδή υπήρχαν φήμες ότι τα αποθέματα χαρτιού στη νησιωτική χώρα, χρησιμοποιούνταν για να κατασκευάσουν χειρουργικές μάσκες, οι οποίες στη συνέχεια θα επηρέαζαν τις προμήθειες χαρτιού υγείας! Οι Αρχές αναγκάστηκαν να αρνηθούν ότι συνέβαινε κάτι τέτοιο, όπως μετέδωσε το δίκτυο Taiwan News.
Οι άνθρωποι αγοράζουν χαρτί υγείας ως τρόπο αντιμετώπισης του φόβου τους για το άγνωστο! Και όπως είπε ο Dr Dimitrios Tsivrikos, του University College του Λονδίνου: «Αν υπήρχε μία παγκόσμια πινακίδα που να σηματοδοτεί τον δημόσιο πανικό, θα είχε το χαρτί υγείας!»
Όμως, στην περίπτωση χωρών όπως, οι Ηνωμένες Πολιτείες, ο Καναδάς και η Αυστραλία, ο πανικός και η ανάγκη να αγοράσουν οι άνθρωποι όσο πιο πολύ χαρτί υγείας μπορούν να βρουν και να αποθηκεύσουν, είναι πιθανό να προκαλείται απλά και μόνο από τον φόβο για το άγνωστο και όχι από οποιαδήποτε αποδεδειγμένη ή πραγματική ανάγκη για περισσότερα χαρτιά υγείας.
Ο κλινικός ψυχολόγος Stephen Taylor δήλωσε στο CNN: “Όταν λένε στους ανθρώπους ότι έρχεται κάτι επικίνδυνο, αλλά το μόνο που χρειάζεται να κάνετε είναι να πλύνετε τα χέρια σας, η δράση δεν φαίνεται να είναι ανάλογη με την απειλή. Ο σημαντικός κίνδυνος, θεωρούμε ότι απαιτεί και ειδικές προφυλάξεις».
Και συνέχισε: «Δεν βοηθάει ότι οι ειδήσεις δείχνουν εικόνες από άδεια ράφια παροτρύνοντας έτσι τους ανθρώπους να πιστεύουν ότι υπάρχει έλλειψη και άρα αν δεν βγουν να πάρουν περισσότερο χαρτί υγείας αυτή τη στιγμή, δεν θα έχουν.
Οι άνθρωποι, ως κοινωνικά μιμητικά όντα, κοιτάμε ο ένας τον άλλο και υιοθετούμε ανάλογη συμπεριφορά. Αν το “σύνθημα” είναι ότι τώρα συμβαίνει κάτι επικίνδυνο και βλέπουν άλλους πανικόβλητους ανθρώπους σε ένα κατάστημα, τότε αυτό μπορεί να προκαλέσει φαινόμενο “μετάδοσης φόβου”», λέει ο Taylor.
Οι άνθρωποι αισθάνονται ότι θα χρειαστούν χαρτί υγείας αν τα πράγματα επιδεινωθούν
Οι άνθρωποι υποκινούνται επίσης από την ιδέα ότι μια επιδημία κορωναϊού θα μπορούσε να προκαλέσει καραντίνα ή απομόνωση και περιορισμούς στην ελευθερία της κυκλοφορίας.
«Αν δεν έχουν πιστέψει τις … επίσημες υποσχέσεις ότι θα ληφθεί μέριμνα για όλους, τότε αφήνονται να μαντέψουν την πιθανότητα να χρειαστούν επιπλέον χαρτί τουαλέτας. Οπότε καλύτερα νωρίτερα παρά αργότερα!», δήλωσε ο ψυχολόγος Baruch Fischhoff στο CNN.
Πάνω από οτιδήποτε άλλο, υπάρχει ανάγκη να έχουμε μία αίσθηση ελέγχου επί μιας κατάστασης, για την έκβαση της οποίας λίγα, αν υπάρχουν, μπορούν να προβλεθούν. Και η αγορά χαρτιού υγείας είναι ένας τρόπος να ελέγξει κανείς ενδόμυχα το αύριο!
«Ανάλογα με τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι υπολογίζουν την αντιμετώπιση των αναγκών τους, θεωρούν ότι οι πιθανότητες να… εξασφαλιστούν, είναι κάτι που αξίζει την ταλαιπωρία, ακόμη και τη μάχη!», είπε ο ψυχολόγος.
«Αν τους δίνεται έτσι το αίσθημα ότι έκαναν ό,τι μπορούσαν, ίσως τους απελευθερώνει και τους αφήνει να σκεφτούν άλλα πράγματα από τους κορωναϊούς», δήλωσε ο Fischhoff.
O Dr Dimitrios Tsivrikos, ειδικός στην επιστήμη της συμπεριφοράς στο University College του Λονδίνου φαίνεται ότι συμφωνεί και εξηγεί: «Υπάρχει διαφορά από τον πανικό της καταστροφής και τον γενικό πανικό, και το χαρτί υγείας έχει γίνει σύμβολο του δεύτερου».
«Ο πανικός της καταστροφής είναι κάτι που κανονικά έχεις αρκετή πληροφόρηση, όπως μία φυσική καταστροφή. Ξέρεις ότι πρόκειται να συμβεί και προετοιμάζεσαι παίρνοντας κάποια μέτρα με τη λογική.
Αλλά σε θέματα δημόσιας υγείας, δεν έχεις ιδέα για τη χρονική διάρκεια ή την ένταση του φαινομένου. Και με την αναμετάδοση σε καθημερινή βάση τόσων μηνυμάτων, αυτό που μένει είναι να περάσεις στο επίπεδο του πανικού στρεφόμενος σε αγορές σαν να μην υπάρχει αύριο. Είναι το μόνο εργαλείο ελέγχου».
Και Dr Dimitrios Tsivrikos συνεχίζει: «Επειδή, το χαρτί υγείας είναι ένα μακράς διάρκειας προϊόν, επειδή πωλείται σε μεγάλες συσκευασίες και βρίσκεται σε περίοπτη θέση στα ράφια, ψυχολογικά μας έλκει σε περιόδους κρίσης! Και όσο μεγαλύτερη η ποσότητα τόσο περισσότερο αισθανόμαστε σπουδαίοι!»
Κάτι ανάλογο δήλωσε και ειδικός στο μάρκετινγκ και τη συμπεριφορά του καταναλωτή Dr Callaghan, από το Deakin University της Αυστραλίας: «Όλα έχουν να κάνουν με το μυαλό μας και μία… φήμη. Για το πρώτο όλος ο πανικός σχετίζεται με τον φόβο για το τι μας περιμένει. Για το δεύτερο, δεν χρειάζεται παρά η διασπορά ότι θα υπάρξει έλλειψη και η παραπληροφόρηση. Ένας ψίθυρος ότι τα πράγματα είναι τρομακτικά, είναι αρκετός».
