Η δυσαρέσκεια για το σώμα μας μοιάζει να είναι κοινός τόπος στις γυναίκες

Από όλους τους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι βιώνουν τον εαυτό τους, ίσως κανένας δεν είναι τόσο θεμελιώδης όσο η αίσθηση του σώματός τους. Ωστόσο, αυτή η αίσθηση, διαπιστώνουν οι ερευνητές, είναι επιρρεπής σε ψυχολογικές στρεβλώσεις που μπορεί να έχουν βαθιές επιπτώσεις στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι βλέπουν τον εαυτό τους και τον κόσμο τους. Πώς γίνεται να διαστρεβλώνουμε με αρνητικό πρόσημο τις αντιλήψεις για το σώμα μας; Η ψυχολογική μας διάθεση είναι η κύρια υπεύθυνη ή μήπως όχι;

Επιμέλεια: Άντζελα Μολφέτα

Περίπου το ένα τρίτο των ανθρώπων, αλλά ιδιαίτερα οι γυναίκες, αναφέρουν ότι είναι έντονα δυσαρεστημένοι με το σώμα τους. Και αυτό ισχύει ακόμα και μεταξύ ατόμων που είναι αρκετά ελκυστικοί, αντικειμενικά.

Τόσο εμείς οι γυναίκες όσο και οι άνδρες διαστρεβλώνουμε τις αντιλήψεις για το σώμα μας, αν και οι άνδρες το κάνουν με έναν πιο θετικό τρόπο, όπως αποδεικνύουν οι έρευνες. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε, που εξειδικευμένοι ψυχολόγοι έχουν αναπτύξει ειδικές θεραπείες για άτομα, των οποίων η εικόνα του σώματός τους είναι απίθανα αρνητική!

Μελέτες και έρευνες

Ερευνώντας λίγο βαθύτερα το θέμα, μπορούμε να διαπιστώσουμε πως η σημασία του σώματός μας έχει αγνοηθεί από τις περισσότερες θεωρίες τής ψυχολογίας.

Ο ψυχολόγος Δρ. Seymour Fisher, πρωτοπόρος στην έρευνα για την αντίληψη του σώματος, υπογραμμίζει πως οι θεωρίες συμπεριφοράς δεν μπορούν να παραλείψουν τον ισχυρό αντίκτυπο που έχει η άμεση εμπειρία του σώματός μας, σε κάθε κατάσταση.

Η εικόνα του σώματός μας είναι τόσο σημαντική για την ίδια την αίσθηση του εαυτού μας αποκαλύπτουν οι ψυχολόγοι, με αποτέλεσμα οποιεσδήποτε παραμορφώσεις σε αυτήν να έχουν και σημαντικές επιπτώσεις.

Αυτό μπορεί να επηρεάσει αρνητικά από τη γενική αίσθηση ευεξίας που αισθανόμαστε έως και την ανάπτυξη ευαισθησίας σε ψυχικές διαταραχές! Και αυτή η εικόνα είναι εξαιρετικά εύπλαστη: αλλάζει όταν διαφοροποιούνται οι συνθήκες, όταν αλλάζει η διάθεσή μας ή απλά, διότι συναναστραφήκαμε με διαφορετικά είδη ανθρώπων.

Ενώ πλέον, η μελέτη της εικόνας του σώματός μας  έχει γίνει ένας γόνιμος τομέας έρευνας, το πεδίο δεν διαθέτει μια συνεκτική, γενικά αποδεκτή θεωρία. Επιπλέον, οι ερευνητές έχουν αναλάβει τη μελέτη του με ευρέως ποικίλες ατζέντες!

Για παράδειγμα, οι ψυχολόγοι που ασχολούνται με τη φυσική αποκατάσταση προσπαθούν να κατανοήσουν τον ρόλο που παίζει η αποκατάσταση της εικόνας του σώματος στην ανάρρωση ατόμων από καταστροφικούς τραυματισμούς.

Οι ψυχοθεραπευτές, που κινούνται μέσα σε ένα ψυχαναλυτικό πλαίσιο, βρίσκουν σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων που αναπτύσσουν πρώιμη βλάβη στην εικόνα του σώματός τους και των ψυχιατρικών συμπτωμάτων που αναπτύσσουν αργότερα στη ζωή τους.

Και οι κοινωνικοί ψυχολόγοι ανακαλύπτουν ότι η εικόνα του σώματος παίζει καθοριστικό ρόλο στην αυτοεκτίμηση των ανθρώπων.

Γυναίκες και άνδρες

Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι εμείς, οι γυναίκες είμαστε πολύ λιγότερο ικανοποιημένες με το σώμα μας και ιδιαίτερα με το βάρος μας, από ό,τι οι άνδρες. Για παράδειγμα, ζυγιζόμαστε πιο συχνά από τους άντρες, περιγράφουμε τον εαυτό μας ως παχύσαρκο συχνότερα και κάνουμε περισσότερη δίαιτα!

Μία σημαντική διαφορά μεταξύ του πώς νιώθουμε εμείς και οι άνδρες για το σώμα μας επικεντρώνεται στη μέση του κορμού, από τους γοφούς μέχρι την κοιλιά, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα. Είμαστε λιγότερο ικανοποιημένες με αυτή τη ζώνη του σώματός μας, ενώ οι άνδρες τείνουν να είναι περισσότερο.

Μία νέα έρευνα από το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, με μετρήσεις περίπου 500 ανδρών και γυναικών πανεπιστημιακής ηλικίας, δείχνει ότι τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες έχουμε την τάση να μην είμαστε ρεαλιστές για το πώς αντιλαμβανόμαστε το σώμα μας. Το θέμα είναι πως οι άνδρες διαστρεβλώνουν αυτή την αντίληψη θετικά, ενώ οι γυναίκες αρνητικά.

Για την ακρίβεια, όσες έλαβαν μέρος στη μελέτη έτειναν να βαθμολογούν το σώμα τους ως πιο βαρύ από εκείνο που θεωρούσαν οι άνδρες πιο ελκυστικό. Επιπλέον, ανέφεραν ότι το ιδανικό σωματικό τους βάρος ήταν ακόμη πιο αδύνατο από αυτό που πίστευαν ότι αρέσει περισσότερο στους άνδρες.

Από την άλλη πλευρά, όταν οι άνδρες ρωτήθηκαν ποιο γυναικείο σώμα βρήκαν πιο ελκυστικό, ήταν πιο βαρύ από αυτό που οι γυναίκες θεωρούσαν ιδανικό και ήταν επίσης πιο βαρύ και από αυτό που οι γυναίκες πίστευαν ότι άρεσε στους άντρες!

Το ιδανικό σώμα των ανδρών για μια γυναίκα, ωστόσο, ήταν πιο ανάλαφρο από την εντύπωση που είχαν οι περισσότερες γυναίκες για το δικό τους σώμα. Ένα σημείο, που οι ερευνητές επεσήμαναν πως αποτελεί ρεαλιστική βάση στην επιθυμία των γυναικών να είναι πιο ανάλαφρες.

Με τη σειρά τους, οι άνδρες δεν έδειξαν να έχουν κανένα τέτοιο δίλημμα για το σώμα τους, ή τουλάχιστον δεν παραδέχτηκαν κανένα. Δηλαδή, δεν υπήρχε κατά μέσο όρο, καμία αξιοσημείωτη διαφορά μεταξύ του τρόπου με τον οποίο βαθμολόγησαν το σώμα τους, του  πως ένιωθαν ότι θα ήταν το ιδανικό σώμα για αυτούς και αυτού που πίστευαν ότι άρεσε περισσότερο στις γυναίκες.

Αξίζει να σημειώσουμε πάντως, πως όλες οι βαθμολογίες των ανδρών ήταν πιο ανεβασμένες από το σώμα του άνδρα που οι γυναίκες ανέφεραν ότι ήταν το πιο ελκυστικό για αυτούς.

Διατροφικές διαταραχές

Περίπου το 90% όσων υποφέρουν από διατροφικές διαταραχές είναι γυναίκες. Τόσο η νευρική ανορεξία, όσο και η βουλιμία εξαρτώνται από την ακραία κατανάλωση φαγητού και δίαιτας. Οι προτιμήσεις των ανδρών μοιάζει να μην επηρεάζει την κατάσταση ιδιαίτερα, επειδή το ιδανικό μέγεθος σώματος για εμάς είναι πολύ πιο λεπτό από το γυναικείο σώμα που προτιμούν οι άνδρες.

Αυτό που φαίνεται πως μας επηρεάζει πολύ περισσότερο είναι η αίσθηση του ιδανικού γυναικείου σώματος που απεικονίζεται στα περιοδικά μόδας και στις διαφημίσεις. Τα εξαιρετικά αδύνατα μοντέλα που παρουσιάζονται, φαίνεται πως μας προϊδεάζουν προς τη λανθασμένη κατεύθυνση.

Ο Δρ. Fisher πρόκειται να κυκλοφορήσει σύντομα ένα βιβλίο με τις απόψεις της ψυχολογίας πάνω στην εικόνα του σώματος, μέσα από μελέτη που έχει διαρκέσει πάνω από 25 χρόνια.

Τόσο ο ίδιος όσο και αρκετοί συνάδελφοί του επίσης, έχουν επισημάνει πως η αίσθηση που έχουμε για το σώμα μας είναι εξαιρετικά εύπλαστη.

• Για παράδειγμα, μία αποτυχία μάς κάνει να αισθανθούμε μειονεκτικά.
• Την ίδια αίσθηση θα αποκομίσουμε, όμως, και με την παρουσία ενός ατόμου με εξουσία, στους χώρους που εργαζόμαστε ή έχουμε τις συναναστροφές μας.
• Από την άλλη, οι άνθρωποι που υπερηφανεύονται για τις πνευματικές τους δραστηριότητες, υπερεκτιμούν τον εγκέφαλό τους!
• Συμπερασματικά, φαίνεται πως υπάρχει μια συνεχής διαδικασία μέσα μας να αισθανόμαστε πως το σώμα μας μειονεκτεί ή γιγαντώνεται ανάλογα με τα ερεθίσματα και τις διαφορετικές συνθήκες ζωής.

Η ζωή των αγοριών και όχι των κοριτσιών πάλι, έχει μοιράσει αρκετά «παράσημα» στο σώμα τους. Αυτή η πρώιμη διαφορά εμφανίζεται αργότερα στη ζωή τους και αντανακλά, πώς κάθε φύλο χειρίζεται το άγχος και το σώμα του.

Οι άνδρες λοιπόν, είναι πιο επιρρεπείς από τις γυναίκες σε διαταραχές γύρω από την εικόνα του σώματός τους. Για παράδειγμα, σε μια μελέτη στην οποία άνδρες και γυναίκες άκουγαν ηχογραφήσεις με υποσυνείδητα μηνύματα, συμπεριλαμβανομένων εχθρικών και καταθλιπτικών θεμάτων, οι άνδρες βρέθηκαν συχνότερα αντιμέτωποι με μια διαταραχή στην αίσθηση των ορίων του σώματός τους.

Η ασφάλεια του σώματός μας

Οι καθημερινές τελετουργίες για τη φροντίδα του σώματός μας, όπως το χαλαρωτικό ντους ή συγκεκριμένες ασκήσεις, χρησιμεύουν στη διατήρηση μιας παρηγορητικής αίσθησης ασφάλειας του σώματος, κατά τους ψυχολόγους. Το ίδιο συμβαίνει και με τα ρούχα, όσον αφορά την υφή ή πόσα στενά είναι, όπως και η επάλειψη του σώματός μας με την αγαπημένη μας λοσιόν!

Αυτές οι διαπιστώσεις γίνονται ολοένα και πιο σημαντικές, ειδικά στην κατανόηση των ψυχολογικών αντιδράσεων όσων έχουν βιώσει καταστροφικούς τραυματισμούς, όπως άτομα με αναπηρίες, τραυματισμούς του νωτιαίου μυελού και συναφή γεγονότα.

Ο Δρ. Eisenberg, ψυχολόγος στο Case Western Reserve University αποκαλύπτει πως πολλοί από αυτούς τους ασθενείς φαίνεται να έχουν χάσει την επαφή με την αίσθηση του σώματός τους! Συμπεραίνει πως έχουν μια χαοτική εικόνα του σώματός τους και πως η αναδόμηση της εικόνας του μπορεί να παίξει βασικό ρόλο στην ψυχολογική προσαρμογή τους ενάντια των τραυματισμών.

Σε άλλες περιπτώσεις έχει διαπιστωθεί πως τα άτομα με μακροχρόνια σωματικά μειονεκτήματα διαχωρίζουν νοητικά το τραυματισμένο μέρος από το υπόλοιπο σώμα τους, ενώ συχνά εκφράζουν μια συνολική ικανοποίηση για το σώμα τους παρά την αναπηρία. Όπως και να΄χει είναι σημαντικό να υπάρχει ασφάλεια των ορίων του σώματός μας, ώστε να αισθανόμαστε καθησυχασμένοι.

Προσωπική εκτίμηση

Το πώς νιώθουμε για το σώμα μας και ιδιαίτερα για το πόσο ελκυστικές αισθανόμαστε, εξαρτάται και από τη διάθεσή μας, όπως αναφέραμε ήδη.

Εάν υποθέσουμε πως έχουμε ήπια κατάθλιψη, το πιθανότερο είναι να αξιολογήσουμε το σώμα μας αρνητικά. Όταν, όμως, αισθανόμαστε ευφορία είναι πολύ πιο πιθανό να εκτιμήσουμε τον εαυτό μας πιο ελκυστικό από ότι οι γύρω μας.

Από επιστημονικής άποψης βέβαια, υπάρχει μικρή σχέση μεταξύ του πόσο ελκυστικές είμαστε και πόσο ελκυστικές αισθανόμαστε: Μπορεί να μην είμαστε ελκυστικές αλλά να νιώθουμε αρκετά ικανοποιημένες με το σώμα μας, ενώ εάν είμαστε ιδιαίτερα ελκυστικές ενδέχεται να έχουμε εμμονή με κάθε μικρό ελάττωμα στην εμφάνισή μας, ώστε να νιώθουμε άσχημες!

Ως γυναίκες είμαστε πιο επιρρεπείς σε τέτοια συναισθήματα, καθώς η εμφάνισή μας παίζει σημαντικό ρόλο στη γενική αίσθηση του εαυτού μας, από ό,τι για τους άνδρες. Από την άλλη, οι άνδρες δίνουν πολύ μεγαλύτερη έμφαση στη φυσική κατάσταση και στη διαμόρφωση της εικόνας του σώματός τους από εμάς.

Μέθοδοι επαναξιολόγησης

Η στάση μας για να αντιμετωπίσουμε τις σωματικές μας εμπειρίες μπορεί να είναι περίπλοκη, μπερδεμένη, με αμυντική στρατηγική και πολλές ιδιαιτερότητες.

Για να έχουμε το καλύτερο αποτέλεσμα είναι απαραίτητο να ζητήσουμε τη γνώμη ψυχολόγου. Μέσα από ειδικές θεραπείες θα μπορέσουμε να αναγνωρίσουμε την εικόνα μας και να συμφιλιωθούμε με αυτήν!

Οι μέθοδοι αναπτύσσουν ένα πρόγραμμα θεραπείας προσαρμοσμένο σε εμάς, εφόσον υποφέρουμε από έντονα αρνητικά συναισθήματα για το σώμα μας. Στην πλειοψηφία, οι ενδιαφερόμενοι για τα προγράμματα είναι γυναίκες της διπλανής πόρτας. Τι συμβαίνει;

Ενδέχεται να είμαστε εξαιρετικά ελκυστικές εξωτερικά, αλλά να τρέφουμε αρνητικά συναισθήματα για τον τρόπο που βλέπουμε τον εαυτό μας. Για αυτόν τον λόγο, το πρόγραμμα περιλαμβάνει την αντανάκλαση του εαυτού μας στον καθρέφτη, όπου θα σημειώσουμε ακόμα και τις πιο παράλογες σκέψεις που μας έρχονται στο μυαλό.

Για παράδειγμα, πολλές από εμάς μπορεί να σκεφθούν πως νιώθουν τόσο άσχημες που δεν αντέχουν να κοιτάξουν στον καθρέφτη! Άλλες πάλι, μπορεί να έχουμε εμμονή με κάποια μικρή ατέλεια, όπως το σχήμα της μύτης μας ή το μέγεθος των γοφών μας.

Μέσα από αυτές τις λεπτομέρειες, όμως, ενδέχεται να μηδενίσουμε ολόκληρη την εμφάνισή μας, αγνοώντας τους τρόπους με τους οποίους είμαστε ελκυστικές!

Συγκρίνοντας το σώμα μας πάλι, με διάσημα μοντέλα ή ηθοποιούς και όχι με τις συνηθισμένες γυναίκες που κυκλοφορούν δίπλα μας, γινόμαστε θύματα της υφέρπουσας αντίληψης της ομορφιάς στην κοινωνία μας!

Από φροϋδικής άποψης, το σώμα είναι ο πυρήνας της ψυχολογικής ταυτότητας ενός ατόμου.

«Ένα βρέφος αναπτύσσει την ίδια την αίσθηση της πραγματικότητας συντονίζοντας τον εσωτερικό κόσμο των αισθήσεων του σώματός του με τον εξωτερικό κόσμο», υπογραμμίζουν οι ειδικοί.

«Τα παιδιά θα αρνηθούν την εσωτερική τους πραγματικότητα για να μην χάσουν την αγάπη του γονέα», προσθέτουν. Υπάρχει και η παλιά έκφραση, όπου η μητέρα λέει στο παιδί: “Κάνει κρύο, βάλε το πουλόβερ σου!”.  Στη χειρότερη περίπτωση, η αλληλεπίδραση αυτού του είδους οδηγεί σε μια δια βίου μη ρεαλιστική αίσθηση του σώματος και του εαυτού του. Δεν είναι κρίμα;

Το ότι οι άνθρωποι δεν έρχονται σε επαφή με το σώμα τους τόσο συχνά, κατά την άποψη του Δρ Fisher, ξεκινά από την πρώιμη παιδική ηλικία.

Τα μικρά παιδιά «ανακαλύπτουν γρήγορα ότι δεν πρέπει να αγγίζουν, να σκέφτονται ή να αναφέρονται σε ορισμένα μέρη του σώματός τους, τα οποία πιθανώς είναι κακά», σύμφωνα με τον Δρ Fisher. Η συνέπεια, κατά την άποψή του, είναι ότι για πολλούς ανθρώπους η εμπειρία του ίδιου του σώματός τους είναι είτε αρκετά διαστρεβλωμένη είτε γεμάτη με ενοχές, είτε και τα δύο.

Βασιζόμενος σε ψυχαναλυτικές θεωρίες για τη σημασία του σώματος, ο Δρ. Daniel Brown, κλινικός ψυχολόγος στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, διεπίστωσε ότι οι βλάβες στην ανάπτυξη της εικόνας του σώματος ενός ατόμου σε κρίσιμες συγκυρίες, μπορεί να οδηγήσουν αργότερα σε συγκεκριμένες ευπάθειες και ψυχικές διαταραχές.

«Οι νευρωτικοί φαίνεται να είχαν μια αποτυχία στην ανάπτυξη της εικόνας τού σώματός τους κατά τα οιδιπόδεια χρόνια, δηλαδή μεταξύ περίπου των 3 και 5 ετών», σύμφωνα με τον Δρ. Brown.

«Αυτό τους κάνει να έχουν εξαιρετικά ασταθείς στάσεις απέναντι στο σώμα τους ή σε μέρη του, είτε εξαιρετικά αρνητικά είτε θετικά. Οι άνθρωποι που υποφέρουν από διαταραχές προσωπικότητας, όπως ο ναρκισσισμός, συχνά δεν βλέπουν το σώμα τους και τον εαυτό τους ως το ίδιο», συνεχίζει ο Δρ. Brown.

«Φαίνεται ότι είχαν μια διαταραχή στην εικόνα του σώματος κατά τη φάση όπου τα βρέφη αναπτύσσουν μια αυτόνομη αίσθηση του εαυτού τους, περίπου στην ηλικία των 2 ετών», συμπεραίνει.

Σε περιπτώσεις ψύχωσης, διακρίνεται μία ακόμα πιο ακραία κατάρρευση της εικόνας του σώματος: «Σαν να είχαν ήδη υποχωρήσει στην πρώιμη βρεφική ηλικία, πριν διαμορφωθεί η ολοκληρωμένη εικόνα του σώματός τους», πρόσθεσε ο Δρ. Brown, καταλήγοντας πως «Οι ψυχωτικοί ασθενείς έχουν μια περίεργη αίσθηση του σώματός τους συχνά, νιώθοντας πως κάποια μέρη έχουν διαχωριστεί ή ότι καταρρέουν, γενικά».

Αντιμετωπίζοντας αυτές τις καταστάσεις με επιμονή, υπομονή και έχοντας παράλληλα, τη βοήθεια των ειδικών τα πάντα μπορούν να μεταμορφωθούν σε μια εξελιγμένη εικόνα του σώματός μας, προς δικό μας όφελος! Πραγματικά!