Ναρκισσισμός και κακοποιητικές σχέσεις: Πώς σχετίζονται;
Η άνοδος του ναρκισσισμού στην εποχή του Instagram και της ματαιοδοξίας είναι γεγονός. Φυσικά, η έντονη αυτεπίγνωση δεν είναι κάτι κακό. Δυστυχώς όμως κρύβει κινδύνους, γιατί ο ναρκισσισμός είναι μια πολύ πιο περίπλοκη κατάσταση από όσο νομίζουμε.
Γράφει η Ava Green,
PhD candidate and Associate Lecturer,
Edinburgh Napier University
Επιμέλεια: Σοφία Κροκιδά
Συνήθως όταν ακούμε για νάρκισσους το μυαλό μας πηγαίνει σε ανθρώπους όπως ο Τράμπ ή ο Μπολσονάρο, ανθρώπους με παραφουσκωμένο εγωισμό και μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους. Ενώ, σε ό,τι αφορά τις σχέσεις, οι νάρκισσοι συχνά εκλαμβάνονται ως άτομα εμμονικά με τον εαυτό τους που τα ενδιαφέρει να μεταπηδούν από τη μία στην άλλη ερωτική περιπέτεια.
Η ναρκισσιστική συμπεριφορά περιλαμβάνει επίσης έλλειψη ενσυναίσθησης, μια συμπεριφορά εκμετάλλευσης προς τους άλλους και μια έντονη ανάγκη για την προσοχή και τον θαυμασμό των γύρω του.
Ο ναρκισσισμός, στην επιστημονική του έννοια, είναι μια κατάσταση με ευρύ φάσμα. Στο χαμηλότερο επίπεδο ο ναρκισσισμός είναι μια ευπροσάρμοστη και υγιής κατάσταση, που όλοι μας βιώνουμε και η οποία είναι στενά συνδεδεμένη με την αυτοπεποίθηση και τον αυτοσεβασμό. Στο υψηλότερο επίπεδο του ο ναρκισσισμός είναι τόσο έντονος που χαρακτηρίζεται ως διαταραχή προσωπικότητας.
Περίπλοκος ναρκισσισμός: Μία έρευνα
Σε έρευνα που διεξήχθη σχετικά με το θέμα του ναρκισσισμού μελετήθηκαν τα κίνητρα που ενισχύουν την αντίστοιχη συμπεριφορά. Οι περισσότεροι ερωτηθέντες προσεγγίστηκαν μέσω social media ως θύματα ναρκισσιστών συντρόφων.
Πριν από τις συνεντεύξεις οι ερευνητές φρόντισαν να μην δώσουν κάποια αυστηρή καθοδήγηση σχετικά με τον ορισμό του ναρκισσισμού, ώστε να μην τους επηρεάσουν.
Όμως, η απάντηση τους στην ερώτηση «Πώς θα περιγράφατε έναν νάρκισσο» και η γενικότερη αντίληψή τους για τον όρο αναλύθηκαν επιστημονικά, ώστε να επιβεβαιωθούν οι ερευνητές ότι πράγματι είχαν να κάνουν με έναν σύντροφο-νάρκισσο.
Κάποιες περιγραφές ταίριαζαν απόλυτα με την τυπική εικόνα ενός νάρκισσου. Οι σύντροφοι-νάρκισσοι που επέδειξαν τα τυπικά χαρακτηριστικά αυτού, ήταν πιθανό να αντιδράσουν με βία απέναντι σε οτιδήποτε προσέβαλε την αυτοεκτίμησή τους, συνήθως όταν δεν λάμβαναν τον θαυμασμό και την αναγνώριση που περίμεναν.
Οι σχέσεις αυτές περιγράφονται από τους ερωτηθέντες ως γρήγορες και βάρβαρες. Οι σύντροφοί τους τους γοήτευαν, τους αφόπλιζαν και τους κακομεταχειρίζονταν προκειμένου να υπερασπιστούν τον πληγωμένο εγωισμό τους.
Τα πράγματα όμως είναι ακόμα πιο περίπλοκα. Η έρευνα αποκάλυψε ότι πολλοί νάρκισσοι, αντί να έχουν έντονες αντιδράσεις «απαντούσαν» δείχνοντας πόσο ευάλωτοι είναι.
Αντί δηλαδή να απειλούν ότι θα εγκαταλείψουν τον σύντροφό τους αντιδρούσαν εκδηλώνοντας ότι φοβούνται μην εγκαταλειφθούν οι ίδιοι. Με άλλα λόγια, η βία υπήρχε και πάλι, αλλά με άλλη μορφή.
Αυτό μας δείχνει ότι η σχέση με ένα ευάλωτο νάρκισσο μπορεί να είναι πιο αργή και ύπουλη, και ίσως και πιο επιζήμια. Σε αυτή την περίπτωση η εκδήλωση της ναρκισσιστικής συμπεριφοράς ήταν πιο ήπια, οδηγώντας σε μια παθητικο-επιθετική κακοποίηση του συντρόφου προκειμένου να μην τον εγκαταλείψει.
Διαβάζοντας τα σημάδια
Πώς θα καταλάβετε λοιπόν ότι έχετε να κάνετε με έναν ευάλωτο νάρκισσο;
Στη βάση του ευάλωτου ναρκισσισμού βρίσκεται ο φόβος της εγκατάλειψης. Οι άνθρωποι αυτοί δένονται με έναν φοβισμένο τρόπο, που είναι χαρακτηριστικός των προσδοκιών τους να ικανοποιήσει ο σύντροφός τους τις ανάγκες τους, ενώ ταυτόχρονα φοβούνται ότι θα αποτύχει.
Αυτό υπονοεί ότι ο φόβος της εγκατάλειψης δεν έχει να κάνει απαραίτητα με την πιθανή φυγή του συντρόφου. Αντίθετα, σχετίζεται με την πιθανή απώλεια του τι μπορεί να προσφέρει κάποιος στον νάρκισσο σύντροφό του για να τον κάνει να νιώσει καλύτερα.
Πιθανά σημάδια ενός ευάλωτου νάρκισσου είναι χειριστικές συμπεριφορές και συγκαλυμμένη ψυχολογική βία που στοχεύει στη δύναμη και τον έλεγχο.
Ενώ ο «τυπικός» νάρκισσος μπορεί να εκνευριστεί και να φύγει, ο ευάλωτος νάρκισσος μπορεί να εκνευριστεί, να επιδείξει τα ίδια επίπεδα κακοποίησης αλλά μετά να κάνει τα πάντα προκειμένου να μην τον εγκαταλείψει ο σύντροφός του.
Φυσικά, η πραγματική κατάσταση είναι πιο ήπια και περίπλοκη. Και είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι έχουμε να κάνουμε με ανθρώπους και γι’ αυτό πρέπει να αποφεύγουμε να βάζουμε ταμπέλες. Το σίγουρο είναι ότι χρειάζεται μια διαφορετική αντιμετώπιση της κοινωνίας απέναντι στον ναρκισσισμό, αφού, σύμφωνα με την παραπάνω έρευνα, ο κεκαλυμμένος ναρκισσισμός μπορεί να αποδειχθεί άκρως επιζήμιος και επικίνδυνος.
