Προσωπαγνωσία: Γιατί δεν θυμόμαστε πρόσωπα;
Μήπως έχει να κάνει με τον χαρακτήρα μας; Τι μας κάνει να… αποθηκεύουμε πρόσωπα στη μνήμη μας; Γιατί άλλοι μπορούν να θυμηθούν και να αναγνωρίσουν ένα πρόσωπο πιο εύκολα και άλλοι πιο δύσκολα; Πού οφείλεται; Πώς μας επηρεάζει και πώς προκύπτει; Ας δούμε τι λένε οι επιστημονικές έρευνες και τι επισημαίνουν.
Από τη Σοφία Κροκιδά
Αν και οι περισσότεροι μπορούν να θυμηθούν και να αναγνωρίσουν εκατοντάδες διαφορετικά πρόσωπα, για κάποιους είναι πιο εύκολο από άλλους. Είναι δηλαδή ικανοί να αναγνωρίσουν ένα πρόσωπο που είδαν ελάχιστα κάποια στιγμή στη ζωή τους.
Σύμφωνα με την επιστήμη, η αναγνώριση των προσώπων διαφέρει ανάλογα με το πώς επεξεργάζεται ο εγκέφαλός μας τις πληροφορίες που λαμβάνει αλλά και ανάλογα με τη δομή του εγκεφάλου.
Για παράδειγμα, άτομα που ξεχνάνε εύκολα πρόσωπα συνήθως έχουν μειωμένη σύνδεση μεταξύ εγκεφαλικών περιοχών που είναι υπεύθυνες για την επεξεργασία προσώπων.
Μια άλλη άποψη είναι ότι η αναγνώριση προσώπων συνδέεται με πιο γενικές γνωστικές ικανότητες, όπως η μνήμη και η οπτική επεξεργασία.
Πέρα από την αναγνώριση
Μια άλλη πιθανή εξήγηση είναι ότι οι διαφορές που αντιμετωπίζουμε στην αναγνώριση προσώπων αντανακλούν την προσωπικότητα ενός ανθρώπου ή την κοινωνική και συναισθηματική λειτουργία του. Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η θεωρία ότι το να θυμόμαστε πρόσωπα συνδέεται με την κατανόηση και το άγχος.
Σύμφωνα με νέα έρευνα η ικανότητα αυτή συνδέεται με την κατανόηση, το άγχος και την εσωστρέφεια και όχι μόνο με τη γνωστική μας λειτουργία!
Η κατανόηση αντιπροσωπεύει την ικανότητα κάποιου να καταλαβαίνει και να μοιράζεται συναισθήματα με τους άλλους. Σε μια μελέτη του 2010 ερευνητές ζήτησαν από εθελοντές να προσπαθήσουν να απομνημονεύσουν κάποια πρόσωπα που τους παρουσιάστηκαν την ίδια στιγμή. Αργότερα τους έδειξαν τα ίδια πρόσωπα μαζί με νέα και τους ζήτησαν να τους υποδείξουν τα νέα και τα παλιά.
Η απόδοση μετρήθηκε σύμφωνα με τον αριθμό των προσώπων που αναγνωρίστηκαν ως γνώριμα. Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι όσοι είχαν βαθμολογήσει τον εαυτό τους ως άτομο με υψηλή κατανόηση τα πήγαν καλύτερα από τους υπόλοιπους.
Επίσης, διαπιστώθηκε ότι άτομα με χαμηλά επίπεδα άγχους τα πήγαν επίσης καλύτερα από άτομα με αυξημένο άγχος.
Ένα ακόμα ενδιαφέρον συμπέρασμα παρόμοιων ερευνών αποτελεί το ότι η σύνδεση μεταξύ άγχους και αναγνώρισης προσώπων είναι πιο συχνή στις γυναίκες και ενδέχεται να συνδέεται με το κοινωνικό άγχος που αντιμετωπίζουν πολλές.
Μπορεί να μην μπορούμε να αναγνωρίσουμε ένα πρόσωπο όταν βρισκόμαστε σε μια κατάσταση που μας αγχώνει, ενώ οι γυναίκες αντιμετωπίζουν περισσότερο κοινωνικό άγχος.
Το περιστασιακό άγχος παίζει επίσης ρόλο. Για παράδειγμα, μπορεί να μην μπορούμε να αναγνωρίσουμε ένα πρόσωπο, όταν βρισκόμαστε σε μια κατάσταση που μας αγχώνει.
Εξωστρεφής ή εσωστρεφής;
Πολλοί επιστήμονες μελετάνε το πώς συνδέεται η εξωστρέφεια με την ικανότητα να αναγνωρίζεις πρόσωπα. Τα εξωστρεφή άτομα συνήθως είναι καλύτερα στο να αποκωδικοποιούν κοινωνικές πληροφορίες και να εμπλέκονται σε κοινωνικές δραστηριότητες. Ίσως λοιπόν είναι καλύτερα και στο να αναγνωρίζουν διαφορετικές προσωπικότητες.
Σε παλαιότερη έρευνα συγκεντρώθηκαν στοιχεία από μια ομάδα 20 ιδιαίτερα εξωστρεφών ατόμων και 23 εσωστρεφών εθελοντών. Διαπιστώθηκε ότι οι εξωστρεφείς τα πήγαν πολύ καλύτερα όταν τους ζητήθηκε να θυμηθούν και να αναγνωρίσουν διάφορα πρόσωπα.
Ίσως η εξωστρέφεια βοηθάει στο να αναγνωρίζει κάποιος πιο εύκολα πρόσωπα.
Σε πιο πρόσφατη έρευνα μελετήθηκαν τα αποτελέσματα από 100 εθελοντές, τόσο εσωστρεφείς όσο και εξωστρεφείς. Για τις ανάγκες της έρευνας, τους έδειξαν τα πρόσωπα διασήμων και τους ζήτησαν να τους αναγνωρίσουν είτε λέγοντας το όνομά τους είτε κάποια άλλη χαρακτηριστική πληροφορία.
Από τους εθελοντές ζητήθηκε επίσης να πουν αν δύο άγνωστα πρόσωπα ανήκουν στο ίδιο ή διαφορετικό πρόσωπο. Αν και δεν φάνηκε να συνδέεται η παραπάνω ικανότητα με την εξωστρέφεια, υπήρχε μια θετική σχέση μεταξύ των εξωστρεφών ατόμων και την αναγνώρισης προσώπων.
Παρ’ όλα αυτά ακόμα δεν ξέρουμε την πραγματική σημασία πίσω από όλα αυτά, και γιατί συμβαίνουν. Ίσως η εξωστρέφεια βοηθάει στο να αναγνωρίζει κάποιος πιο εύκολα πρόσωπα, ή ίσως πάλι αυτοί που αναγνωρίζουν εύκολα πρόσωπα γίνονται πιο εξωστρεφείς ως αποτέλεσμα.
Αν ισχύει αυτό τότε η δυσκολία κάποιου να απομνημονεύει πρόσωπα μπορεί να τον οδηγεί στο να γίνει εσωστρεφής προκειμένου να αποφεύγει ντροπιαστικές κοινωνικές καταστάσεις. Ή μπορεί οι εσωστρεφείς άνθρωποι να γνωρίζουν λιγότερο κόσμο και για τον λόγο αυτό να μην αναπτύσσουν την ικανότητά τους να αναγνωρίζουν πιο εύκολα πρόσωπα.
Ενδέχεται η εσωστρέφεια να οδηγεί στη μειωμένη ικανότητα αναγνώρισης προσώπων.
Ή μπορεί να ισχύουν και τα δύο! Αν κάποιος θυμάται δύσκολα πρόσωπα μπορεί να καταλήξει να γνωρίζει λιγότερους ανθρώπους και γι’ αυτό η ικανότητά του αυτή να χειροτερεύει με τον καιρό. Φυσικά δεν αποκλείεται το γεγονός η ικανότητα αυτή να συνδέεται με παράγοντες που για την ώρα η επιστήμη αγνοεί.
Στο μέλλον οι ερευνητές θα πρέπει να μελετήσουν πώς τα ευρήματα σχετικά με την εξωστρέφεια ταιριάζουν με τα ευρήματα για την κατανόηση και το άγχος. Και θα πρέπει επίσης να ψάξουν την πρακτική επίδραση που έχουν τα παραπάνω στην αναγνώριση προσώπων σε συνδυασμό με συγκεκριμένες καταστάσεις όπως η αναγνώριση υπόπτων και ο έλεγχος των διαβατηρίων.
