Θεωρία της Προσκόλλησης: Τι είναι και πώς επηρεάζει τη ζωή μας;

Ο τρόπος με τον οποίο συμπεριφερόμαστε στις σχέσεις μας και κυρίως εκείνος με τον οποίο δίνουμε τέλος, μπορεί να οφείλεται σε υποσυνείδητες λειτουργίες – που έχει πρόσφατα διερευνήσει η ψυχολογία. Η θεωρία της προσκόλλησης σχετίζεται με το είδος του δεσμού με τη μητέρα μας όταν ήμαστε βρέφη και πώς επηρεάζει τη μετέπειτα ενήλικη ζωή μας…

Από την Δέσποινα Σάμψων

Η συγκεκριμένη θεωρία αναλύει πώς διαμορφώνουμε τις σχέσεις μας και συνδεόμαστε με τους άλλους μελετώντας το είδος του συναισθηματικού δεσμού που αναπτύξαμε ως βρέφη με τη μητέρα μας.

Η πρώτη αυτή σχέση μελετάται σε βάθος γιατί καθορίζει τις μετέπειτα σχέσεις μας και τις προσδοκίες που έχουμε από τις συναναστροφές μας στην ενήλικη ζωή μας.

Πολλές νέες μαμάδες έχουν ήδη ενημερωθεί για την οπτική αυτή των ψυχολόγων προσπαθώντας να συνδυάσουν σε μια πολύπλοκη καθημερινότητα κανόνες υγιούς ανάπτυξης κι ένα φορτίο υποχρεώσεων και δραστηριοτήτων που μπλοκάρει τους συναισθηματικούς δεσμούς που αναπτύσσουν με τα μωρά τους.

Όταν είμαστε, όμως, ήδη ενήλικες χωρίς μωρό – δηλαδή, χωρίς πεδίο άμεσης εφαρμογής της θεωρίας -, τι πρέπει να γνωρίζουμε για το παρελθόν μας και το είδος των εμπειριών που καταλήγουμε να έχουμε στις σχέσεις μας;

Σύμφωνα με τους ειδικούς της θεωρίας της προσκόλλησης, τέσσερα είναι τα μοντέλα των δεσμών που αναπτύσσουμε με τη μητέρα μας. Ο αγχώδης, ο απορριπτικός/ αποφευκτικός, ο φοβικός/ αποφευκτικός και ο ασφαλής. 

Μεγαλώνοντας, λοιπόν… «κουμπώνουμε» τις πράξεις μας πάνω σε κάποια από τις παραπάνω μορφές προσκόλλησης και ανταποκρινόμαστε στις ανάγκες μας με καθορισμένα μοντέλα συμπεριφοράς.

Αναζητάμε σύντροφο; Ο τρόπος είναι διαφορετικός για κάθε μοντέλο προσκόλλησης. Δουλεύουμε πολύ ή λιγότερο; Δείχνουμε ηγετικές τάσεις σε ένα γραφείο; Πώς επικοινωνούμε με τον προϊστάμενό μας; Πόσο γρήγορα ολοκληρώνουμε τις δουλειές που μας έχουν αναθέσει; Όλα μας τα χαρίσματα έχουν τις ρίζες τους στη βρεφική μας ηλικία.

Όταν η επιστήμη της ψυχολογίας βάζει τόσο βαθιά το χέρι της στο παρελθόν μας, αναρωτιόμαστε τι νόημα έχει να γνωρίζουμε τι πήγε καλά ή στραβά; Εδώ όλοι οι σύμβουλοι σχέσεων παρουσιάζονται πολύ πιο αισιόδοξοι: το motto τους είναι όσα περισσότερα γνωρίζουμε, τόσα περισσότερα μπορούμε να βελτιώσουμε…

Συνειδητοποιώντας ποιες είμαστε και γιατί αντιδρούμε με έναν ανασφαλή τρόπο, μπορούμε να προσεγγίσουμε το υγιές ζητούμενο των ασφαλών δεσμών κερδίζοντας μόνες μας την ισορροπία.    

Πού ανήκουμε, όμως; Μπορούμε να αναγνωρίζουμε το μοντέλο του συναισθηματικού δεσμού που έχουμε αναπτύξει στο βάθος της προσωπικής μας ιστορίας;

1. Αγχώδης δεσμός

Συνεχής φόβος εγκατάλειψης… Εκδήλωση απελπισίας ή ανασφάλειας… Πηγάζει από ασταθή φροντίδα στη βρεφική ηλικία που μάλλον άφησε ανικανοποίητες κάποιες ανάγκες και «τραυμάτισε» τις σχέσεις εμπιστοσύνης με τη μητέρα.

Στις σχέσεις: Όλοι μας ψάχνουμε τον σωτήρα μας, στον οποίο θα προσκολληθούμε για να ανταποκριθεί στις ανάγκες μας. Καταπίεση, επιμονή, συνεχής όχληση – αυτές είναι οι συμπεριφορές που επιφυλάσσουμε συνήθως στον καλό μας, δείγματα που μπορεί να φτάσουν και σε ακρότητες.

Τι μπορεί να γίνει: Ένας σύντροφος που εκπέμπει ασφάλεια εξισορροπεί αυτές τις ανησυχίες και δεν προκαλεί αλυσιδωτές αντιδράσεις. Η ειλικρίνεια και η αναγνώριση από εμάς τις ίδιες των ανασφαλειών μας είναι ένα καλό βήμα περιορισμού τους – διαδικασία στην οποία μπορούμε να ζητήσουμε να συμμετέχει και ο ίδιος.

Στη δουλειά: Ο φόβος να μην χάσουμε τη θέση μας ή την εύνοια ενός εργοδότη, μας οδηγεί να λέμε συνεχώς «ναι» σε όλα. Αγωνιούμε για κάθε mail που λαμβάνουμε μήπως κρύβει την κακή είδηση της ημέρας και σπεύδουμε να απαντήσουμε μην τυχόν θεωρηθούμε μη διαθέσιμοι για το αφεντικό…

Τι μπορεί να γίνει: Θέτουμε όρια στον εαυτό μας και σταματάμε να σκεφτόμαστε αρνητικά για οτιδήποτε. Δουλεύουμε ζητήματα αυτοπεποίθησης και ξεκαθαρίζουμε μέχρι πού μπορούμε να είμαστε παραγωγικοί χωρίς να υπερβάλλουμε.

2. Απορριπτικός/ αποφευκτικός δεσμός

Κάποιος εκεί έξω θα απειλήσει σοβαρά την ανεξαρτησία μας. Η απομόνωση είναι το τέλειο καταφύγιο. Εκεί συγκεντρωνόμαστε στον εαυτό μας και δεν αφήνουμε σε άλλους να εισχωρήσουν… Όλες οι παραπάνω αντιδράσεις πηγάζουν, συνήθως, από δεσποτικά μοντέλα γονέων ή γονέων που ήταν απόντες.

Στις σχέσεις: Έχουμε την τάση να αποστασιοποιούμαστε συναισθηματικά. Κλείνουμε ερμητικά τις πόρτες και αντιδρούμε παθητικά ακόμα κι αν μας απειλήσουν ότι θα μας εγκαταλείψουν.

Ο σύντροφός μας ανήκει στο μοντέλο του αγχώδους δεσμού, έτσι ώστε να διαιωνίζουμε στο μυαλό μας το ζευγάρι που ο ένας έχει ανάγκη τον άλλον, ενώ ο άλλος παραμένει ασυγκίνητος προκειμένου να μην χάσει την ελευθερία του. Ακόμα και στις φιλίες, μπορεί να συμβαίνει το ίδιο.

Τι μπορεί να γίνει: Αναγνωρίζουμε ποιοι είμαστε και προσπαθούμε συνειδητά να δημιουργήσουμε πιο στενούς δεσμούς. Αναγνωρίζουμε ότι δεν μπορούμε να τα κάνουμε όλα μόνοι μας και κάνουμε μια νέα αρχή αφήνοντας να εισχωρήσει και κάποιος στον κόσμο μας.

Στη δουλειά: Προτιμάμε να δουλεύουμε μόνοι μας και πιστεύουμε ότι είμαστε πολύ καλύτεροι από τους υπόλοιπους. Πολλές φορές η πεποίθησή μας ότι είμαστε εξυπνότεροι προκαλεί συγκρούσεις, ενώ σε περίπτωση λάθους σπεύδουμε να ρίχνουμε αλλού την ευθύνη.

Τι μπορεί να γίνει: Αναζητάμε με ειλικρινή διάθεση ευκαιρίες συνεργασίας και δεν διστάζουμε να ακούσουμε τον άλλον. Πλησιάζουμε τους συναδέρφους και προσπαθούμε να δείξουμε ενδιαφέρον για τις ζωές τους.

3. Φοβικός/ αποφευκτικός δεσμός

Φοβόμαστε είτε ότι είμαστε πολύ κοντά είτε σε μεγάλη απόσταση από τους άλλους. Δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από το άγχος και τα συναισθήματά μας και μπλεκόμαστε σε καταιγίδες φοβούμενοι ότι αν πλησιάσουμε τον άλλον θα μας πληγώσει…

Στις σχέσεις: Σκαμπανεβάσματα και φόβος μήπως ο σύντροφός μας μάς εγκαταλείψει ή, αντίστροφα,  μας παγιδεύσει.

Τι μπορεί να γίνει: Επαναλαμβάνουμε στον εαυτό μας ότι αξίζουμε την αγάπη του άλλου. Βάζουμε υγιή όρια και δεν τρέχουμε μακριά από όλους. Αν δεν μπορούμε να τα καταφέρουμε μετά από μια συναισθηματική καταιγίδα, ζητάμε ακόμα και τη βοήθεια ειδικού. Τέλος, αναζητάμε συντρόφους που μπορούν να προσφέρουν σταθερότητα και ισορροπία.

Στη δουλειά: Όλα μπορεί να πάνε ξαφνικά στραβά από μια αλυσίδα λάθος αντιδράσεων: δεν ανοίγουμε ένα mail γιατί φοβόμαστε ότι κρύβει μόνο κακές ειδήσεις. Πατάμε κατευθείαν delete, ακυρώνοντας οποιαδήποτε προσπάθειά μας να μας πάρουν στα σοβαρά σε ένα επαγγελματικό περιβάλλον.

Τι μπορεί να γίνει: Ορίζουμε ένα χρονικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ανοίγουμε όλη την αλληλογραφία μας. Δεν αποφεύγουμε κανένα project αλλά το ξεκινάμε αμέσως δουλεύοντας σταδιακά ένα- ένα κομμάτι του κάθε μέρα.

4. Ασφαλής δεσμός

Είμαστε οι πιο ανεξάρτητοι τύποι. Νιώθουμε άνετα εκφράζοντας τα συναισθήματά μας και μπορεί να μην είμαστε τέλειοι αλλά οι αντιδράσεις μας είναι οι πιο υγιείς – ειδικά σε μια σχέση.

Στις σχέσεις: Νιώθουμε πιο πετυχημένοι και ικανοποιημένοι από όλους τους υπόλοιπους. Αισθανόμαστε ασφαλείς όταν είμαστε κοντά στον άλλον αλλά και όταν είμαστε μακριά του. Μαγικό; Μπορούμε να στηρίξουμε συναισθηματικά αλλά και να ζητήσουμε στήριξη. Είμαστε πιο ειλικρινείς και ανοιχτοί και επιτρέπουμε τον μεγαλύτερο βαθμό ελευθερίας.

Τι μπορεί επιπλέον να γίνει: Πάντα υπάρχει περιθώριο βελτίωσης. Το να προσπαθούμε να δώσουμε περισσότερα σε μια σχέση ώστε να πηγαίνει ακόμα καλύτερα είναι το συνεχές στοίχημα. Διατηρούμε το ειλικρινές περιβάλλον και αφήνουμε τις πόρτες επικοινωνίας ανοιχτές.

Στη δουλειά:  Άριστοι διαχειριστές του χρόνου, των προτεραιοτήτων διαθέτουμε μάστερ στο να θέτουμε τα ζητήματα στο τραπέζι των συσκέψεων και να ζητάμε βοήθεια. Αυτοπεποίθηση και ικανότητα σκληρής δουλειάς μετράνε και αντισταθμίζουν τα «όχι» που λέμε σε αναθέσεις που ξεπερνάνε τα όριά μας.

Τι άλλο μπορεί να γίνει: Να διατηρούμε την ισορροπία μας και να μην εφησυχάζουμε αλλά να είμαστε εγρήγορση. Αν βελτιωνόμαστε σε τακτά χρονικά διαστήματα, θα αυξήσουμε την αυτοπεποίθησή μας συντηρώντας το πολύτιμο δίχτυ ασφαλείας με το οποίο μας τύλιξε η μητέρα μας….