Τι δείχνουν οι φωτογραφίες που βάζουμε στο facebook για εμάς;

Η φωτογραφία που διαλέγουμε για το facebook είναι ενδεικτική του ποιοι είμαστε και τι μηνύματα θέλουμε να περάσουμε. Μαθαίνουμε να διαβάζουμε πίσω από τις εικόνες των social media με τη βοήθεια των ψυχολόγων.

από τη Νικολέτα Γιαννοπούλου

Οι εικόνες και οι φωτογραφίες κρύβουν μία δική τους σημειολογία. Αυτό δεν είναι παράξενο, αφού το κάθε τι  στην συμπεριφορά μας είναι επενδυμένο με πλήθος σημείων που είναι αναγνωρίσιμα κυρίως από το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου και σπάνια είναι απόλυτα συνειδητά.

Έχουν γίνει, όπως είναι αναμενόμενο, αρκετές έρευνες για το facebook σε σχέση με τις πληροφορίες που εκπέμπουμε ή επικοινωνούμε απλώς και μόνο από την εικόνα ή τη φωτογραφία που επιλέγουμε στο προφίλ του facebook μας.

Φαίνεται μάλιστα, ότι  η επιτυχία του facebook σχετίζεται ακριβώς με το ότι η φωτογραφία κατέχει κεντρικό ρόλο κι αυτό γιατί στη σύγχρονη εποχή, σπάνια στεκόμαστε σε ένα άρθρο χωρίς φωτογραφία, ενώ τείνουμε να αντιδρούμε αλληλεπιδραστικά πιο πολύ σε αναρτήσεις φωτογραφιών, βάζοντας “Like” ή σχόλιο. Αυτό συμβαίνει γιατί η πληροφορία είναι άμεσα αντιληπτή και δεν απαιτεί σκέψη (δηλαδή κατανάλωση ενέργειας).

Η Δύση και οι… άλλοι

Μία μεγάλη αμερικανική έρευναέδειξε ότι υπάρχει μία πολιτισμική διαφορά στις φωτογραφίες των Δυτικών έναντι άλλων χρηστών στο διαδίκτυο.

Οι Δυτικοί αλλά και όσοι έχουν ασπαστεί την κουλτούρα της Δύσης προτιμούν να βάζουν φωτογραφίες κοντινές του προσώπου. Το σώμα συνήθως απουσιάζει αλλά, κι όταν είναι παρόν, απουσιάζει ο περιβάλλων χώρος.

Αντίθετα οι Ασιάτες χρήστες, (ειδικά από βουδιστικές χώρες) φαίνεται να δίνουν μεγάλη έμφαση στο περιβάλλον μέσα στο οποίο επιλέγουν να φωτογραφηθούν προκειμένου να αναρτηθεί η φωτογραφία στο facebook.

Τι θέλουμε να δείξουμε

Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο είναι πώς αποφασίζουμε ότι θέλουμε να παρουσιαστούμε. Για παράδειγμα, κάποιος αποφασίζει να αναρτήσει φωτογραφία του με σακάκι και γραβάτα την ώρα μίας ομιλίας σε ένα έδρανο.

Τι μας λέει αυτή η εικόνα; Σίγουρα την έμφαση που δίνει αυτό το άτομο στην επαγγελματική του ταυτότητα, αλλά και ότι μάλλον έχουμε να κάνουμε με κάποιον που έχει σπουδαία πράγματα να πει, αφού υπάρχει  ή υπονοείται ακροατήριο.

Κάποιο άλλο πρόσωπο προτιμά να εμφανιστεί με  μαγιό… Είναι σαφές ότι μας καλεί/ προσκαλεί να θαυμάσουμε τα κάλλη του μιας και σπάνια αυτές οι φωτογραφίες αποκαλύπτουν ατέλειες…

Άλλος εμφανίζεται με τα παιδιά του, παρόλο που ξέρουμε ότι αυτό θα μπορούσε να είναι επικίνδυνο. Ωστόσο μας δηλώνει την έμφαση στην πατρική ή μητρική του ιδιότητα.

Οι εικόνες ζευγαριών στο facebook είναι επίσης μία ενδιαφέρουσα περίπτωση. Εμφανίζεται το πρόσωπο του ζευγαριού ως αδιαφοροποίητο, ενίοτε μάλιστα το προφίλ το ίδιο έχει και τα δύο ονόματα. Είναι ξεκάθαρο το μήνυμα προς τον έξω κόσμο ότι δηλώνουν πως είναι «ένα».

Το facebook είναι γεμάτο από ψεύτικα χαμόγελα, κάτι που αντιλαμβανόμαστε, αν είμαστε λίγο προπονημένοι στην παρατήρηση. Ο εγκέφαλος μας, σε αυτή την περίπτωση, όπως και σε κάθε άλλη που ενέχει προσποίηση, ενεργοποιείται στο σημείο εκείνο που δηλώνει σύγκρουση-απειλή.

Το πιο ενδιαφέρον όμως είναι ότι το αυθεντικό χαμόγελο δεν μπορούμε να το αναπαραστήσουμε εκούσια με μίμηση. Εμπλέκεται ένας ειδικός μυς στο βλέφαρο του ματιού που δεν μπορούμε να τον ελέγξουμε.

Φυσικά και η χαρά προσελκύει ανθρώπους. Ωστόσο οι εικόνες που δεν έχουν αυθεντικότηταοδηγούν στο αντίθετο αποτέλεσμα.

Ο τρόπος λήψης της φωτογραφίας έχει τη σημασία του…

Ενδιαφέρον έχει επίσης από ποιο σημείο τραβιέται η φωτογραφία. Αν είναι καλά κεντραρισμένη, τότε βλέπουμε το πρόσωπο ίσο προς ίσο με το δικό μας.

Αντίθετα, οι λήψεις από πάνω προς τα κάτω ίσως να σχετίζονται με αισθήματα μειονεξίας, ενώ αντίθετα, οι εικόνες τραβηγμένες από κάτω προς τα πάνω δηλώνουν πρόθεση επιβολής καθώς το πρόσωπο κοιτάζει αφ’υψηλού.

Ένα άλλο ενδιαφέρον σημειολογικό στοιχείο είναι το προς τα πού είναι στραμμένο το κεφάλι. Στις μελέτες των επικοινωνιολόγων για την παραγωγή αφίσας πολιτικών υποψηφίων λαμβάνεται υπόψη αυτή η παράμετρος.

Φαίνεται να σχετίζεται με τον χρόνο. Έτσι, αριστερά στην εικόνα, όπως την βλέπουμε εμείς (στον κόσμο της πλειοψηφίας των δεξιόχειρων) εμφανίζεται το παρελθόν, στο κέντρο το τώρα και στο δεξί τμήμα το μέλλον. Το πού είμαστε στραμμένοι λοιπόν θα μπορούσε να υποδηλώνει μία τέτοια στάση ως προς τον χρόνο.

Αντίστοιχα με τον οριζόντιο άξονα, ο κάθετος άξονας εμφανίζει επίσης άλλα στοιχεία σημασιολογικά. Αν παρατηρήσετε γύρω σας, θα δείτε ότι οι άνθρωποι που περπατούν κοιτώντας κάτω σκέφτονται. Αυτοί που κοιτούν ευθεία είναι στο εδώ και τώρα, ενώ αυτοί που κοιτούν ψηλά ονειροπολούν.

Δεν υπάρχει καν προσωπική φωτογραφία;

Αν πάλι επιλέγουμε να μην υπάρχει το πρόσωπό μας, σημαίνει κυρίως την επιθυμία για μία μη προσωπική έκθεση. Οι φωτογραφίες που δεν είναι του προσώπου αλλά απεικονίζουν κάτι άλλο είναι μεστές νοήματος.Οι χρήστες αυτοί περισσότερο ενδιαφέρονται να εκφράσουν τις ιδέες τους ή να περάσουν ένα μήνυμα μη προσωπικό (ίσως επαγγελματικό, ιδεολογικό κ.ά).

Τι επιλέγει να απεικονίσει ο χρήστης και ποια είναι η σχέση αυτής της απεικόνισης, της επιλογής του με τη δική του ταυτότητα; Θα λέγαμε ότι αυτές οι φωτογραφίες π.χ. του Τσε Γκεβάρα, του Γκάντι, ενός προσώπου της επικαιρότητας υποδηλώνουν την ιδεολογία του χρήστη.

Άλλες εικόνες πέρα από τα πρόσωπα μπορεί να υποδηλώνουν στοιχεία της προσωπικότητας. Π.χ. μία εικόνα σουρεαλιστικής ζωγραφικής μπορεί να δηλώνει τη φαντασία και την καλλιτεχνία που αναγνωρίζει στον εαυτό του ο χρήστης.

Μία εικόνα ενός ποδοσφαιριστή ή ενός τέρματος μας δηλώνει το πάθος του για το ποδόσφαιρο κ.ο.κ.  Όπως και νά ‘χει, η απουσία της φωτογραφίας προσώπου δηλώνει μία πρόθεση κάλυψης (που μπορεί να σχετίζεται και με ιδεολογικές θέσεις).

Άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία προς εξέταση σε σχέση με τη φωτογραφία στο προφίλ μας που γεννούν πολλαπλές υποθέσεις και ερμηνείες είναι αν η εικόνα είναι έγχρωμη ή ασπρόμαυρη, ο φωτισμός, ο τονισμός της η ποιότητα της. Υπάρχουν εικόνες που τραβιούνται πρόχειρα, άλλες που τις έχει επιμεληθεί φωτογράφος. Κάποιες που είναι αχνές κι άλλες που “εγγράφουν” έντονα.

Η επιλογή του κεφαλιού μόνο ή ολόκληρου του σώματος μπορεί να μας δηλώσει αν αυτή τη στιγμή ο χρήστης δίνει έμφαση στον νου ή στο σώμα ή στην ενότητα των δύο. Το συναίσθημά μας εμφανίζεται από την εκφραστικότητα (προσώπου και σώματος) και την σύνθεση χρώματος, τόνου και φωτισμού.

Το βλέμμα κοιτά πού; Την κάμερα; αποφεύγει τον φακό;Είναι μία στημένη φωτογραφία ή αυθόρμητη σε κάποια ανύποπτη στιγμή;

Αλλάζουμε συχνά εικόνα προφίλ; Δεν αλλάζουμε ποτέ;

Οι συνεχείς αλλαγές της φωτογραφίας υποδηλώνουν ναρκισσιστικά στοιχεία προσωπικότητας που αναζητά την επιβεβαίωση μέσω των άλλων.  Έτσι κι αλλιώς ο ναρκισσισμός είναι η ψυχική σφαίρα που τίθεται συνεχώς σε εφαρμογή στο facebook.

Μπορεί ωστόσο να υποδηλώνει και την εξωστρεφή και επικοινωνιακή πρόθεση του χρήστη να ενημερώνει τους φίλους του για το πώς είναι η ζωή του την εκάστοτε στιγμή.

Όμως είναι πολύ εύκολο να καταλάβει κανείς πού ανήκει ο κάθε χρήστης ανάλογα με τις φωτογραφίες που συνεχώς αλλάζει στο προφίλ. Αν δίνεται έμφαση μόνο στο αισθητικό μέρος και αναδεικνύουν την ομορφιά, τότε πρόκειται για μία ναρκισσιστική ανάγκη τροφοδότησης που έχει να κάνει με την εικόνα.

Αντίθετα, οι περιπτώσεις εναλλαγών (π.χ. βάψιμο μαλλιών, αγορά νέων ρούχων, με αφορμή μία εκδρομή κ.λπ) έχουν περισσότερο χαρακτήρα ενημέρωσης, εξωστρέφειας και επικοινωνίας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι καταργείται πλήρως το ναρκισσιστικό αίτημα τροφοδότησης.

Στον αντίποδα είναι οι χρήστες που κρατούν μία φωτογραφία και δεν την αλλάζουν ποτέ. Είναι δείγμα σταθερότητας; Θα μπορούσε, αλλά σε κάθε περίπτωση αυτό το συμπέρασμα θα ήταν λανθασμένο, αν δεν λάμβανε υπόψη κι άλλες παραμέτρους, όπως τη συχνότητα χρήσης, για παράδειγμα.