Προσκυνηματική περιήγηση στη γη τής Μακεδονίας!

Οι προσκυνηματικές περιηγήσεις αποτελούν μελέτη τής ιστορίας και της κληρονομιάς μας, εξασκούν τη μνήμη και την κρίση μας, ενώ ανακαλούν συναισθήματα και φυσικά, δεν αφορούν μόνο τους πιστούς της εκκλησίας μας. Μας βοηθούν να ανακαλύψουμε τον εαυτό μας, κεντρίζουν το πολιτιστικό μας ενδιαφέρον και προσφέρουν πνευματική αναζήτηση, ακόμα και εάν εστιάσουμε απλά και μόνο στην αρχιτεκτονική, στις τέχνες, στις ιστορικές αναφορές, στο φυσικό τοπίο…

Κείμενο και φωτογραφίες από την  Άντζελα Μολφέτα

Μία επίσκεψη σε ιερές μονές μάς δίνει την ευκαιρία να ξεφύγουμε από το άγχος της καθημερινότητας, να αναζητήσουμε την πνευματικότητά μας, να έρθουμε πιο κοντά με τον εαυτό μας, να μελετήσουμε κειμήλια και μαρτυρίες, να θαυμάσουμε περίτεχνες εικόνες και να απολαύσουμε τόσο τη διαδρομή, όσο και το φυσικό τοπίο σε ένα ταξίδι εσωτερικής ευεξίας!

Με συνοδοιπόρο τον αξιοσέβαστο Ηγούμενο Αρχιμανδρίτη Χρυσόστομο, της Ιεράς Μονής Αγίας Παρασκευής Μαζίου Μεγάρων και τη φροντίδα τής Nerantzis Tours, το ταξίδι μας ξεκίνησε με ιδανικές προοπτικές και εξελίχθηκε σε μια μοναδική ανάμνηση.

Μέσα από πανέμορφους κάμπους, καταπράσινα βουνά, γαλήνια νερά και επιβλητικά μοναστήρια, με την άοκνη φροντίδα και τη σπάνια ευγένεια των μοναχών αποκτήσαμε πνευματικές εμπειρίες που θα μας μείνουν αξέχαστες! Από τον Βόλο και την Κατερίνη, έως τη Θεσσαλονίκη και τις Σέρρες, περιηγηθήκαμε στα πιο παλιά ως και νεότερα μοναστήρια του σήμερα με τα μνημεία του χθες…

Ιερά Μονή Παναγίας «Κάτω» Ξενιάς, Αλμυρός Βόλου

Η Ιερά Μονή Παναγίας Κάτω Ξενιάς βρίσκεται στον Αλμυρό Βόλου, στον νομό Μαγνησίας και αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα προσκυνήματα της τοπικής Εκκλησίας.

Σε απόσταση 16 χλμ. από την πόλη του Αλμυρού είναι χτισμένη σε ένα μικρό οροπέδιο. Η πλούσια βλάστηση και τα τρεχούμενα νερά δημιουργούν μια μοναδική ευεξία που πλημμυρίζει τις αισθήσεις!

Στη Μονή συρρέουν πλήθη πιστών για να προσκυνήσουν τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Ξενιάς, η οποία έχει διασωθεί από την εποχή τής Εικονομαχίας με αναρίθμητα θαύματα ως τις μέρες μας.

Πιστεύεται πως είναι έργο του Ευαγγελιστή Λουκά με μείγμα κεριού και μαστίχας, όπως και οι εικόνες της μονής Σινά (από τον 1ο -6ο μ.Χ. αι.). Υπάρχουν πολλές θεωρίες ως προς την προέλευση της εικόνας.

Μία από τις επικρατέστερες υποστηρίζει πως ένας βοσκός είδε σε μια ερημική ακρογιαλιά ένα φως να λάμπει. Όταν πλησίασε είδε ένα αναμμένο καντήλι και δίπλα ένα ξύλινο κιβώτιο, που είχε βγάλει η θάλασσα, με την εικόνα της βρεφοκρατούσας Παναγίας. Η χαρισματική εικόνα ονομάστηκε «Παναγία Ξενιά» καθώς ήρθε από τα ξένα, μεταδίδοντας αδιάκοπα πνευματική δύναμη και ψυχική ηρεμία!

Πολλά ιερά κειμήλια φυλάσσονται στην Μονή, όπως λείψανα Αγίων, Ευαγγέλια, Σταυροί, Εγκόλπια, αλλά και χειρόγραφα.

Μεταξύ αυτών, σε μια μακρόστενη θήκη υπάρχουν και δύο μικρά τεμάχια από την Αγία Ζώνη τής Θεοτόκου, το μοναδικό κειμήλιο που σώζεται από την επίγεια ζωή τής Θεομήτορος! Αποτελεί πολύτιμο δώρο της Μονής Βατοπαιδίου προς τη Μονή Ξενιάς το έτος 1522 και ιερή ευλογία.

Ιερό Ησυχαστήριο Τιμίου Προδρόμου, Ακριτοχώρι Σερρών

Το 1981, στη μνήμη της αποτομής του Τιμίου Προδρόμου, στην ένδοξη γη τής Μακεδονίας και στις παρυφές της μεγαλοπρεπούς οροσειράς Μπέλες, στο Ακριτοχώρι, 20χλμ. από το Σιδηρόκαστρο, τέθηκε ο θεμέλιος λίθος τού Μοναστηριακού συγκροτήματος.

Η Γερόντισσα με πέντε δόκιμες ρασοφόρες, οι πιστοί και η φιλότιμη προσφορά ξυλουργών, τεχνιτών, αγιογράφων και άλλων ειδικοτήτων στήριξαν την οικοδόμηση δίνοντας σάρκα και οστά σε ένα έργο ζωής.

Το Ιερό Ησυχαστήριο Τιμίου Προδρόμου σήμερα, είναι ένα από τα σημαντικότερα ησυχαστήρια του ελλαδικού χώρου. Οικοδομήθηκε αποκλειστικά σύμφωνα με τη βυζαντινή τεχνική, όπου ως δομικά υλικά χρησιμοποιήθηκαν πέτρα, μάρμαρο, κεραμικά τούβλα και καθόλου μπετόν, ώστε να αποτελεί μοναδικό σημείο αναφοράς τής εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής παράδοσης. Ο ναός ξεχωρίζει επίσης, από το γεγονός ότι κάθε του πλευρά έχει διαφορετικά ύψη.

Μόλις βρεθείς στο μοναστήρι, το βλέμμα χάνεται στο πανέμορφο τοπίο τού Σερραϊκού κάμπου, αλλά και της λίμνης Κερκίνης, αυτού του περίφημου υδροβιότοπου που πλημμυρίζει κάθε άνοιξη από τα νερά του ποταμού Στρυμόνα.

Στα γαλήνια νερά της καθρεπτίζονται τα καταπράσινα βουνά, ενώ δεκάδες πουλιά και ειδικότερα φλαμίνγκο κατοικούν στις όχθες της δημιουργώντας ένα μοναδικό σκηνικό!

Με αυτήν την υπέροχη θέα, οι σαράντα πέντε μοναχές που κατοικούν σήμερα στη Μονή, ασχολούνται με την αγιογραφία, την ιεροραπτική, την παραδοσιακή υφαντική και το χρυσοκέντημα, καλωσορίζοντας με μοναδική ευγένεια κάθε επισκέπτη.

Μάλιστα, στο ανατολικό τμήμα του συγκροτήματος εκτείνεται ο κήπος, όπου καλύπτει τις βασικές ανάγκες της αδελφότητος και των προσκυνητών που φιλοξενούνται στην Μονή, ενώ στην κατάληξή του βρίσκεται το κοιμητήριο της Μονής με το Παρεκκλήσι της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας.

Ιερά Μονή Παναγίας Εικοσιφοινίσσης στην Πρώτη Σερρών

Στη βόρεια πλευρά του όρους Παγγαίου και σε μια κατάφυτη τοποθεσία, σε υψόμετρο 743μ., εκτείνεται η Ιερά Μονή της Παναγίας της Εικοσιοφινίσσης. Πρόκειται για τη δεύτερη σημαντικότερη Μονή τής Μακεδονίας και βρίσκεται στα όρια των δύο νομών Σερρών – Καβάλας, αμέσως μετά τον οικισμό Κορμίστα.

Η ίδρυση της Μονής υπολογίζεται περί το 450 μ.Χ. από τον επίσκοπο Σώζων και ιδρύθηκε ουσιαστικά από τον Όσιο Γερμανό, τον 8ο αι. Ο ηγούμενος τής Μονής Χρύσανθος το 1782 αναφέρει ότι, ενώ ο Όσιος Γερμανός μετά την ανέγερση του μοναστηριού αναζητούσε κατάλληλη σανίδα για να γίνει η εικόνα της Θεοτόκου, εκείνη με θαυματουργικό τρόπο τού προσέφερε την μέχρι και σήμερα σωζόμενη και αχειροποίητο εικόνα της, που άστραφτε κι εξέπεμπε «φοινικούν», δηλαδή κοκκινωπό φως.

Έτσι επικράτησε ο όρος «Εικοσιφοίνισσα» (εικών φοινίσσουσα→ Εικοσιφοίνισσα). Πολυάριθμα θαύματα είναι καταγεγραμμένα ως σήμερα και πλήθος πιστών συρρέουν για να ασπαστούν και να προσκυνήσουν την αχειροποίητο εικόνα της.

Ληστρικές επιθέσεις δέχτηκε η Μονή κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, ενώ κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και συγκεκριμένα το 1917, ο βουλγαρικός στρατός έκλεψε κειμήλια ανεκτίμητης αξίας που κατακρατούνται μέχρι σήμερα στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της Σόφιας.

Αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα της Μακεδονίας και είναι το παλαιότερο εν ενεργεία μοναστήρι στην Ελλάδα και την Ευρώπη.

Αλλά και κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, Βούλγαροι που τάχθηκαν στο πλευρό των Γερμανών έβαλαν φωτιά τον Ιούλιο του 1943 καταστρέφοντας μεγάλο τμήμα της.

Η Μονή είχε καταστεί πνευματικό και εθνικό κέντρο στο διάβα της ιστορίας. Μέχρι το 1843 λειτουργούσε «Σχολή των Κοινών Γραμμάτων ή Ελληνική Σχολή», ενώ στις αρχές του 20ου αι. και για λίγες δεκαετίες λειτούργησε και Γεωργική Σχολή.

Ιδιαίτερα αξιόλογη ήταν και η Βιβλιοθήκη της, όπου περιλάμβανε 1300 τόμους βιβλίων, από τους οποίους οι 430 χειρόγραφοι κώδικες ήταν μεγάλης αξίας, σημαντικό μέρος των οποίων λεηλατήθηκε από τους Βούλγαρους.

Δικαίως χαρακτηρίζεται ως κόσμημα της εκκλησιαστικής μας παράδοσης, ενώ το τέμπλο, οι αγιογραφίες καθώς και μεμονωμένα στοιχεία μεταδίδουν το μεγαλείο μιας υπέρτερης δύναμης με αριστουργηματικό τρόπο!

Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης

Ο ιερός ναός του Αγίου Δημητρίου, πολιούχου της Θεσσαλονίκης, βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, επί της οδού Αγίου Δημητρίου, πάνω από την αρχαία Αγορά και αποτελεί αδιαμφισβήτητα το σημαντικότερο παλαιοχριστιανικό μνημείο της, τόσο για θρησκευτικούς, όσο και για ιστορικούς λόγους.

Η παλαιοχριστιανική βασιλική κτίστηκε στον χώρο, όπου κατά τη ρωμαϊκή περίοδο υπήρχε συγκρότημα δημοσίων λουτρών. Σύμφωνα με την παράδοση στις θέρμες αυτές φυλακίστηκε και μαρτύρησε με λογχισμό ο άγιος Δημήτριος.

Στο σημείο αυτό, μετά το Διάταγμα του Μεδιολάνου περί ανεξιθρησκίας το έτος 313, κτίστηκε πάνω από τον τάφο του αγίου ο πρώτος μικρός ναός («οικίσκος»). Από ευγνωμοσύνη προς τον Άγιο Δημήτριο, ο έπαρχος Λεόντιος έκτισε στη θέση του οικίσκου μεγάλη τρίκλιτη βασιλική, που κάηκε στα 626-634, όμοια με τη σημερινή και η οποία διατηρεί πολλά παλιά βυζαντινά αρχιτεκτονικά στοιχεία.

Η κρύπτη αποτελεί τον πυρήνα της πολύχρονης λατρείας του Αγίου όπου στις μικρές δεξαμενές έτρεχε κατά την παράδοση, το μύρο του που προσφερόταν στους πιστούς σε μικρά πήλινα αγγεία, ως τα χρόνια της Τουρκοκρατίας όπου η εκκλησία μετατράπηκε σε τζαμί. Σήμερα, άνθρωποι από όλο τον κόσμο γίνονται μάρτυρες θαυμαστών επεμβάσεων και θεραπειών που επιτελούνται με το άγιο μύρο.

Το 1988 ο ναός ανακηρύχθηκε Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO.

Το 904 ο ναός λεηλατήθηκε από τους Σαρακηνούς. Το 1185, κατά την άλωση της πόλης από τους Νορμανδούς, αφαιρέθηκε το σκήνωμα του Αγίου Δημητρίου που φυλασσόταν σε κιβώριο στο κέντρο του ναού και βρέθηκε στο μοναστήρι του Αγίου Λαυρεντίου του Κάμπο, στη Βόρεια Ιταλία.

Κατά την περίοδο 1493-1912, επί Τουρκοκρατίας, ο ναός μετατράπηκε σε τζαμί. Μετά την πυρκαγιά το 1917, η εκκλησία ανοικοδομήθηκε και επανααγιάστηκε το 1939.

Η κάρα και μέρος των λειψάνων του Αγίου επιστράφηκαν το 1978 με πομπή από τον Άγιο Λαυρέντιο στην Θεσσαλονίκη και τοποθετήθηκαν στο βόρειο κλίτος σε αργυρή λειψανοθήκη κάτω από το ομοίωμα του παλιού κιβωρίου, έργο του γλυπτικού οίκου Φιλιππότης από την Τήνο.

Στη μέση περίπου του ναού, κοντά στην αριστερή κιονοστοιχία, βρίσκεται το εξάγωνο μαρμάρινο κιβώριο. Μέσα στην ασημένια λάρνακα υπάρχει το πολυτιμότερο και ιερότερο σημείο του ναού, τα λείψανα του Αγίου Δημητρίου του Μυροβλύτη.

Εδώ αναδύεται το πιο όμορφο άρωμα! Το μύρο ευωδιάζει και γεμίζει τις ψυχές μας με μια ξεχωριστή αίσθηση κατάνυξης και αγαλλίασης! Τα πολυάριθμα τάματα φέρνουν στη σκέψη τα αμέτρητα θαύματα, ενώ ένα κύμα ευλάβειας και ηρεμίας μας κατακλύζει.

Από το 1988, η κρύπτη του ναού λειτουργεί ως εκθεσιακός χώρος, όπου εκτίθενται συλλογή γλυπτών, κιονόκρανων, θωρακίων και αγγείων από τις διάφορες φάσεις της ιστορίας του ναού του Αγίου Δημητρίου.

Στον ναό υπάρχουν και τα λείψανα της Αγίας Ανυσίας, τα οποία βρέθηκαν πρόσφατα, όπως και του Αγίου Γρηγορίου, το παρεκκλήσι του Αγίου Ευθυμίου, ενώ στο προαύλιο του σώζεται η βυζαντινή μαρμάρινη στρογγυλή λεκάνη της φιάλης του αγιασμού.

Ο ναός, πραγματικό αριστούργημα αρχιτεκτονικής, επιβλητικός και θαυμαστός, με τέλεια ακουστική ακόμα και μέσα από βαθιά σιωπή μας κάνει κοινωνούς της πνευματικής κληρονομιάς αποκαλύπτοντας τη χαρά τής αιωνιότητας!

Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου Μακρυρράχης στην Πιερία

Η Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Παναγίας Μακρυρράχης είναι μία από τις παλαιότερες μονές του νομού Πιερίας. Απέχει 22 χλμ. από την Κατερίνη και βρίσκεται δίπλα στο χωριό Μικρή Μηλιά.

Το όνομά της το πήρε από τη ράχη του βουνού, όπου είναι κτισμένο το μοναστήρι, που ξεκινά από τα γραφικά Πιέρια όρη καταλήγοντας στη θάλασσα του Θερμαϊκού κόλπου. Παμπάλαιες παραδόσεις αναφέρουν πως ιδρύθηκε στα βυζαντινά χρόνια, περίπου τον 10ο αι.

Η Μονή υπήρξε μία από τις πιο πλούσιες και λειτούργησε ως πνευματικό και εθνικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής στα δύσκολα χρόνια τής Τουρκοκρατίας.

Σε ένα πανέμορφο, αλλά και πολύ άγριο τόπο, όπου οι συνθήκες διαβίωσης ήταν πάρα πολύ δύσκολες, οι μοναχές με την άφθονη ευλογία της Παναγίας και το πείσμα τους να δαμάσουν τα στοιχεία της φύσης, παρέμειναν, σε αντίθεση με την πεποίθηση πως θα εγκατέλειπαν την προσπάθεια.

Αυτός ήταν και ο λόγος που στην πύλη της Μονής απεικονίζονται ο Άγιος Γεράσιμος ο Ιορδανίτης και η Οσία Μαρία η Αιγυπτία, επειδή και αυτοί μόνασαν σε πολύ άγριο και αφιλόξενο τρόπο, κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες.

Στην Ιερά Μονή φυλάσσεται η εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Μακρυρράχης ως πολύτιμος θησαυρός, η οποία χάρη στα θαύματά της συγκεντρώνει πλήθος πιστών από όλη την επικράτεια.

Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, η εικόνα της Παναγίας βρέθηκε ακριβώς σε αυτό το σημείο από έναν ευσεβή κοντινού χωριού, ο οποίος έβλεπε συχνά στον ύπνο του την εικόνα της Παναγίας.

Κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού αγώνα, έγινε η γέφυρα για την μετακίνηση των Μακεδονομάχων και των πυρομαχικών από την νότια Ελλάδα προς τον βάλτο των Γιαννιτσών. Εδώ φιλοξενήθηκε και ο Παύλος Μελάς με τα παλικάρια του.

Καθοριστικό γεγονός που σημάδεψε την ιστορία της Μονής ήταν η δολοφονία του ηγουμένου Αμβροσίου το 1925, με αποτέλεσμα η Μονή να χάσει όλη της την περιουσία και τα ιερά της κειμήλια.

Ακολούθησαν τα δύσκολα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, της Κατοχής και του Εμφυλίου, όπου η Μονή υπέστη πολλές καταστροφές, οι οποίες με την πάροδο του χρόνου έγιναν εξαιρετικά σοβαρές, με αποτέλεσμα το 1972 να καταπέσει όλο το μοναστηριακό συγκρότημα.

Από το 1993 ανασυγκροτήθηκε με ηγουμένη τη μακαριστή Νεκταρία και κατόπιν, με την ηγουμένη Ιωάννα η οποία διακονεί πλέον των τριάντα ετών στη Μονή και με την συνδρομή πέντε και μόνο μοναχών έχουν καταφέρει παρόλες τις αντιξοότητες να προχωρούν στην ανοικοδόμηση του μοναστηριού.

Η θαυματουργή εικόνα και το Αγίασμα της Μονής θεραπεύουν ασθενείς με ανίατες αρρώστιες που προστρέχουν σε αυτή με πίστη και ευλάβεια, προσφέροντας συνεχή ζωή διαχρονικά σε αυτόν τον πανέμορφο τόπο, που εκπλήσσει με την ταπεινή του μεγαλοπρέπεια και την αγαστή αλλά και ατέρμονη προσφορά των μοναζουσών!